Ð
Eð (/eːð/, hoofletter Ð, kleinletter ð, gewoonlik as eth, edh of edd gespel) is 'n noordse letter van die Latynse alfabet wat in Yslands, Faroëes, en Elfdaals gebruik word. Dit is ook in Ou Engels, Oudnoors en Middelengels gebruik.
Dit is histories in Olav Høyem se weergawe van Nynorsk gebruik, en in Wallies het dit soms DD vervang. Dit word soms in romaniserings van tale soos Grieks en Khmer gebruik om die gestemde tandheelkundige frikatief [ð] te skryf.
Dit word die meeste gebruik om die gestemde tandheelkundige frikatief voor te stel.
Geskiedenis
Die letter Ð is deur Christelike monnike as 'n variasie van D geskep om die tandheelkundige frikatiewe geluide van Germaanse tale te skryf om na Germaanse volke te proseliteer. In sy oorspronklike vorm het dit geen spesifieke klank daaraan toegeskryf nie, maar is eerder vir enige tandheelkundige frikatief gebruik.
Elfdaals
Die letter Ð (gespel eð, uitgespreek /eːð/) verteenwoordig die gestemde tandheelkundige frikatief [ð] in Elfdaals.
| voorbeeld | IFA[1] | vertaling | notas |
|---|---|---|---|
| glað | glaːð | gelukkig | die IFA vir hierdie woorde is byna beslis onakkuraat weens 'n gebrek aan navorsing oor Elfdaals |
| sniųosteð | 's̺njũo̯sːteð | sneeubank | |
| weðer | 'wɛːðɐr | weer (selfstandige naamwoord) |
Die Elfdaalse onsydige bepaalde lidwoord -eð bevat Ð.
Middelengels
Ð is in Middelengels gebruik om [θ] en [ð] te verteenwoordig. As gevolg van sy oortolligheid, het dit halfpad in die Middelengelse tydperk verlore gegaan.[2]
Ou Engels
In Ou Engels verteenwoordig Ð (gespel ðæt, uitgespreek /θæːt/ of /ðæːt/) óf die stemlose óf gestemde tandheelkundige frikatief ([θ] en [ð]). Hulle word uitruilbaar gebruik as gevolg van die feit dat Ou Engels geen gestandaardiseerde spelstelsel het nie.
| voorbeeld[3] | IFA[4] | vertaling | notas |
|---|---|---|---|
| sceaðe | 'ʃæɑ̯ðe | misdadiger | ook "sceaþe" |
| byð | byð | wees | ook "byþ" |
| cyðe | kyðe | maak bekend | ook "cyþe" |
| healdað | 'hæɑ̯ɫdɑθ | hou | ook "healdaþ" |
| ƿearð | wæɑ̯rˠθ | geword | ook "ƿearþ" |
| eorðe | 'eo̯rˠθe | aarde | ook "eorþe" |
Omdat Ð en Þ verwisselbaar is, is daar geen verskil tussen die spellings wat verskaf word en dieselfde spellings maar met Þ nie (daardie spellings is sceaþe, byþ, cyþe, healdaþ, ƿearþ en eorþe onderskeidelik).
Alhoewel daar geen spelreëls of norme oor die gebruik van Ð was nie, was daar 'n algemene neiging om Þ aan die begin van woorde en Ð op alle ander plekke te gebruik.
Yslands
In Yslands verteenwoordig Ð (gespel eð, uitgespreek /eɛːθ̠/) óf die stemlose alveolêre nie-sibilante gewone frikatief [θ̠] óf die nie-rotiese gestemde alveolêre benadering [ð̠˕]. Ð verskyn nie woord-aanvanklik nie.
| voorbeeld | IFA | vertaling | notas |
|---|---|---|---|
| bróðir | 'prou̯ːð̠˕ɪr̥ | broer | |
| með | meɛ̯ːð̠˕ | met | die Ð is gewoonlik onuitgespreek |
| sagði | 's̺äɣ˕ð̠˕ɪ | gesê | |
| viðbjóð | 'ʋɪθ̠pjou̯θ̠ | walging | die tweede Ð is soms onuitgespreek, maar nie so algemeen soos in með |
| morðingi | 'mɔ̝rθ̠iŋkɪ | moordenaar | |
| hjólbarði | 'çou̯l̥pärθ̠ɪ | band |
In Yslands word die klank [θ̠] gewoonlik deur die letter Þ aan die begin van woorde voorgestel. In woorde met 'n woordfinale Ð soos "það" en "með" word die Ð'e dikwels onuitgespreek.
Ð word ook in die enkelvoud-onydige bepaalde lidwoord -ið, waar dit nooit laat val word nie.
Ð kom na D in die Yslandse Alfabet en is die vyfde letter. Omdat dit nie die eerste letter in 'n woord is nie, word die hoofletterweergawe slegs gebruik wanneer in hoofletters geskryf word.
Verwysings
Bronnelys
- Ladefoged, Peter; Maddieson, Ian (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-19815-6.
- Pétursson, Magnus (1971), "Étude de la réalisation des consonnes islandaises þ, ð, s, dans la prononciation d'un sujet islandais à partir de la radiocinématographie", Phonetica 33 (4): 203–216, doi:10.1159/000259344