Lääbenshaltigschöste
Lääbenshaltigschöste si in dr Volkswirtschaftsleer und Wirtschaftsstatistik Usgoobe vo de Brivaathushält für d Lääbensfüerig. Si wärde erhoobe, zum verschidnigi wirtschaftligi Kennzaale (Index) z berächne wie Briisindex (z. B. Lääbenshaltigschostenindex, Verbruucherbriisindex).
Allgemäins
D Lääbenshaltigschoste si käni Choste, will si nit diräkt dur dr Iisatz vo Brodukzioonsfaktoore entstöön. Es handlet sich um sälli Usgoobe, wo e Brivathushalt im Raame vo sim Iikomme für d Ernäärig, s Woone, s Häize, d Vercheersmiddel und kulturelli Bedürfniss usgit.[1] As Usgoobe häi si e diräkti Uswirkig uf die brivaati Likwididääätsrächnig.
Arte
Zum d Lääbenshaltigschoste uszrächne, verwände nazionaali Statistikämter e so genannte Waarechorb. Mit däm wird in dr Briisstatistik e representativi Waal vo Güeter verstande, wo alli Güeter und Dienstläistige im entsprächende Gebiet vom e Briisindex representiert. Alli fümf Joor wird d Zsämmesetzig vom Waarechorb überbrüeft. Bim dütsche Verbruucherbriisindex befinden sich uf dr oobere Eebeni vom Waarechorb öbbe 650 veröffentligti Güeterarte wie zum Bispil:[2]
| Konsuumguet | Arte | Bispil |
|---|---|---|
| Woonig | Mieti, Mööbel | Energiichöste, Nääbechööste Hushaltsgräät, Elektrogräät |
| Ernäärig | Näärigsmiddel, Gnussmiddel | Lääbensmiddel, Getränk alkoholischi Getränk, Dubakwaare Haltig vo Dier |
| Chläidig | Bruef: Aarbetschläider Freizit: Sportchläider | Chläider, Underwösch, Schue |
| Körperpflääg | Guaffüür | Middel für Körperpflääg |
| Vercheersmiddel | Dransbortmiddel | öffentligi Vercheersmiddel, Verchheersmiddel vom Indiwidualvercheer |
| Kultuur | Veraastaltige Bildig und Usbildig | Konzärt, Sport; Reise, Witerbildig, Zitige |
| Telekommunikazioon | Färnsee, Radio Mobildelifoon, Delifoon | Radiogebüür Gebüüre |
D Güeter und Dienstläistige im Waarechorb wärde nit alli gliich verrächnet, sondern si gwichdet, so dass si öbbe de Konsuumgwoonhäite vom ene Brivaathushalt entspräche. D Gwichdig wird noch em Däil festgläit, won e bestimmti Güeterart an de ganze Konsuumusgoobe vom ene Hushalt het. Wil aber zum Bispil d Usgoobe für d Chrankeversicherig, wo vilmol obligatorisch isch, im Waarechorb feele, enthalte d Lääbenshaltigschöste nit alli Usgoobe für e Hushalt.
Berächnig
Dr Waarechorb setzt sich us ere Mängi vo Güeter und Dienstläistige zsämme, wo noch iirer Art und iirm Umfang middelfristig öbbe gliichbliibe, für dass mä e Veränderig vo de Konsuumusgoobe unabhängig vo dr Änderig vo de Konsuumgwoonhäite cha bestimme.[3]
D Konsuumusgoobe, wo für e Waarechorb relevant si, wärde von e baar Brivaathushält ufgschriibe, wo as representativ iigstueft wärde und vom e statistische Amt jeede Monet usgwärtet. D Lääbenshaltigschöste sälber cha mä statistisch nit mässe, wil s Konsuumnivoo nit nume vo dr Gröössi vom Hushalt und däm sim Iikomme abhängt, sondern au, wie dr Hushalt noch brueflige und soziale Standard zämmegsetzt isch, und vo regionaale Lääbensverheltniss.[4] Zum die underschiidlige Gröössene vo de Brivaathushält z berücksichtige, wird dr Waarechorb under anderem für Hushält vo 4 Persoone, vo 2 Persoone, vo äinere Persoon, vo Bangsionäär und vo Empfänger vo Sozialhilf ermiddlet.