 | Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
| Chermana de Foix | |
|---|---|
| Reina consort d'Aragón y Navarra | |
 | |
| 19 d'octubre de 1505 - 23 de chinero de 1516 | |
| Predecesor | Isabel I de Castiella |
| Succesor | Isabel de Portugal y Aragón |
| 1523 – 1536 | |
| Predecesor | Diego Hurtado de Mendoza y Lemos |
| Succesor | Ferrando d'Aragón, duque de Calabria |
| Naixencia | 1488 Foix, Occitania |
| Muerte | 15 d'octubre de 1536 Liria |
| Enterreco | Monesterio de Sant Miguel d'os Reis |
| Conchuche/s | Ferrando II d'Aragón (1505-1516) Chuan de Brandeburgo-Ansbach (1519-1525) Ferrando d'Aragón, duque de Calabria (1526-1536) |
| Pai | Chuan de Foix |
| Mai | María d'Orleans |
 | |
Chermana de Foix (Foix, 1488 - Liria, 15 d'octubre de 1536) estió virreina de Valencia (1523-1536),[1] reina consort d'Aragón (1505-1516) y vizcontesa de Castellbó (1513-1536). Estió a segunda muller de Ferrando o Catolico (1505-1516); dimpués d'a muerte d'iste, se casó con Chuan de Brandeburgo-Ansbach (1519-1525); y finalment, dimpués de quedar viuda nuevament, con Ferrando d'Aragón, duque de Calabria (1526-1536).
Ursula Chermana de Foix naixió de Foix (Condau de Foix, Francia) en 1488 y morió en Liria (Valencia) en 1536. Filla de Chuan de Foix, conte d'Étampes y vizconte de Narbona, y de María d'Orleans, chirmana de Loís XII de Francia. Perteneixeba a la noble casa francesa de Foix, que heba reinau en Navarra. Estió educada en a cultura francoborgonyona en a cort de su tío materno Loís XII de Francia, a on aprendió a leyer, a bailar y a tocar i laut, y se preparó ta contrayer un matrimonio que preservase os intreses d'o suyo linache.[1]
Se casó o 15 de marzo de 1506,[2] a os deciueito anyos, con Ferrando II d'Aragón, viudo d'Isabel I de Castiella. Arribada a Valencia, os suyos costumbres y a suya cultura francoborgonyona, distintas de l'ascetismo y d'a rigideza d'a reina Isabel, desconcertoron a la cort castellana. Chermana de Foix conoixeba as habilidaz socials ta mover-se con desenvoltura por a cort, y amostró un modelo femenín que chocaba con o referent d'ideyal d'educación femenina basau en a sobrietat y os textos relichiosos, que heba empentau Isabel a Catolica. A beta d'isto, Chermana de Foix fue criticada por a seva frivolidat.[1]
Encara que yera probablement una relación romantica la que tenioron os dos, una razón important d'a unión yera estableixer una tregua entre o Reino de Francia y o Reino de Castiella. Asinas, por o Tractau de Blois se dictaminó que Chermana recibiba os dreitos dinasticos d'o Reino de Nápols y le'n concedió o títol de reina de Cherusalén. Henrique VIII d'Anglaterra, choven de Ferrando por o suyo matrimonio con Catalina d'Aragón, se veyió traicionau. Asinas, carranyau y en un acto de venganza, Henrique VIII casó a la suya propia filla, María Tudor, con o rei Loís XII de Francia, un rei viello, pero rico; manimenos, tot se perdió dimpués d'a suya muerte.
D'o suyo matrimonio con Ferrando II o Catolico naixió un fillo, Chuan, que morió poco dimpués de naixer o 3 de mayo de 1509.[2] D'haber sobreviviu hese heredau os estaus d'a corona d'Aragón, patrimonio paterno, y hese impediu a unidat que se consiguió en a persona de Carlos I.[1]
Viuda en 1516, recibió un cheneroso dote ta mantener o suyo estatus reyal, y asinas refirmó as criticas que l'acusaban de soberbia y luxuria. Estando viuda en un país forano, teneba viedau d'albandonar a Peninsula. A tamas d'o suyo estatus rechio habió de chusmeter-se a o nuevo rey Carlos I d'Aragón. Chermana se retiró a o monesterio de Guadalupe y renunció a os suyos dreitos dinasticos sobre a corona de Navarra. Asinas mesmo cedió a Carlos I os suyos dominios d'o sud de Francia y todas as tierras y rendas d'Italia.[2] Ye un feito constatau que Carlos I controló y chestionó os afers d'a zaguera reina d'Aragón, entre éls os suyos dos criticaus nuevos matrimonios.[1]
Chermana de Foix s'establió en Valencia en 1523, acompanyada d'o suyo segundo mariu, o virrei de Valencia, marqués de Brandenburgo, Chuan de Brandenburgo. Iste segundo matrimonio, que nomás duró dica 1525, cuan Chermana tornó a enviudar,[2] y a sangrienta represión d'as Chermanías mientres o suyo virreinau empeyororon encara mas a suya imachen.[1] En Valencia fue nombrada lugartenient y virreina, y encetó un duro proceso de represión contra os achermanaus. Personalment, reconoixió haber ordenau a execución de mas d'un centenar de personas, encara que as cronicas d'ixas envueltas elevan a 800 o numero d'execucions. Amás, imposó unas pinyoras cerenyas a os gremios, ciudaz y villas achermanadas (arredol de dos millons y meyo de ducaus en o conchunto d'o reino, cantidat que tardaría muitos anyos a bosar-se). Chermana de Foix ye considerada por os historiadors d'a luenga un punt d'inflexión en o proceso castellanizant d'o reino de Valencia.
O 13 de mayo de 1526[2] se casó con Ferrando d'Aragón, duque de Calabria, con qui compartió o segundo virreinau valenciano. En istos anyos chuntos van desembolicoron o ceremonial que alimentó a fama d'o Palacio Reyal valenciano, adaptando-lo a os gustos renaixentistas con biblioteca, capiella musical, coleccions de tapices y ceramicas, y un magnifico chardín ta estimular a creyatividat y o intelecto.[1]
Chermana de Foix estió tamién a fundadora d'o Monesterio de Sant Miguel d'os Reis en a ciudat de Valencia.[1]
| Predecesora: Isabel I de Castiella | Reina consort d'Aragón 19 d'octubre de 1505 - 23 de chinero de 1516 | Succesora: Isabel de Portugal y Aragón |
.svg){kind=small}
