Corz d'Aragón
- Iste articlo ye sobre a institución aragonesa. Ta atros emplegos de Corz se veiga Corz (desambigación).
As Corz d'Aragón son una d'as institucions de gubierno d'Aragón dende a Edat Meya. As Corz atorgan a Medalla d'as Corz d'Aragón a la fin de recompensar a personas o entidaz que por actividaz que desenvoliquen u esfensen as valors y a identidat d'Aragón.
| Corz d'Aragón | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| A seu d'as Corz d'Aragón, ye o Palacio de l'Alchafaría | |||
| Información d'o Parlamento | |||
| Establito | 20 de mayo de 1983 | ||
| Reemplaza a | Corz d'o Reino d'Aragón | ||
| Churisdicción |  Aragón | ||
| Seu | Palacio de l'Alchafaría Zaragoza, Aragón | ||
| Presidenta | Marta Fernández Martín | ||
| Localización | |||
| Sitio web | |||
| cortesaragon.es | |||
Poder lechislativo |
Poder executivo |
Poder chudicial |
Atros articlos |
As Corz d'Aragón en a Edat Meya y Moderna
- Categoría principal: Corz d'o Reino d'Aragón.
En a Edat Meya o Reino d'Aragón desembolicó una serie d'institucions estatals, como a Deputación Cheneral d'Aragón, o Chusticia d'Aragón, y tamién as Corz, l'organismo representativo d'os estamientos aragoneses. En Aragón i heba cuatro brazos, y no pas tres como se ocurriba en a resta d'Europa: nobleza, caballers y infanzons, clero y ciudaz.
Os principals obchectivos d'iste organo representativo yeran: acordar os diners que s'heban de pagar a la monarquía, lechislar con nuevos fueros u leis que s'incorporaban a os Fueros d'Aragón, resolver as queixas u greuges planteyaus por os aragoneses.
Ye de mal determinar cuán se celebroron as primeras Corz d'Aragón: en primeras yera una curia de consellers d'o rei, y en os sieglos XII y XIII se fuoron incorporando representants d'o clero y d'as ciudaz. Dica la fin d'o sieglo XIII no se puede charrar d'organos representativos y estables, tampoco en Aragón. A zaguera reunión d'as Corz d'Aragón se fació en 1702, en Zaragoza; en 1707 os Decretos de Nueva Planta las suprimioron chunto con a resta d'institucions aragonesas, y os aragoneses s'integroron en as Corz de Castiella.
Existiban dos tipos de Corz d'Aragón: privativas y chenerals. A las primeras nomás acudiban os aragoneses pa charrar d'os suyos afers, mientres que a las chenerals d'a Corona d'Aragón veniban también os catalans y valencianos, y se feban a sobén en Monzón.
As Corz yeran presididas por o rei y por o Chusticia d'Aragón. A ellas podeban acudir-ie bellas personas por dreito personal -os bispes, os nobles, os caballers-, y un atras que o rei heba convocau con cartas. S'engueraban con un discurso d'o rei y a respuesta d'o representant d'os aragoneses, por un regular l'arcebispe de Zaragoza. Cada brazo se reuniba en una cambra, y preneba as decisions suyas: por un regular caleba a unanimidat d'os cuatro brazos pa os alcuerdos.
Os debates, queixas y decisions d'as Corz d'Aragón s'escribiban en un Libro d'Actas redactau en aragonés dica la castellanización, y en castellano dimpués; se'n feba tres eixemplars: uno pa l'Archivo d'o Reino d'Aragón, un atro pa o Chusticia d'Aragón, y otro pa l'Archivo d'a Corona d'Aragón. Muitos Libros d'Actas s'han conservau, y en abril de 2007 ha encomenzau a suya publicación.
As Corz d'Aragón de 1808.
En mayo de 1808, José de Palafox y Melci, Capitán Cheneral d'Aragón, decide de convocar pa chunio as Corz d'o reino, pa mirar d'arroclar a os aragoneses contra Napoleón Bonaparte y de dar lechitimidat a os suyos actos. Se celebroron en Zaragoza o 9 de chunio de 1808, y acceptoron as demandas de Palafox.
O feito de resucitar a institución representativa d'os aragoneses, suprimida en 1707, fue considerau un acto "revolucionario", pero no tenió guaire trascendencia, porque dica la fin d'o sieglo XX no tornarán a chuntar-sen.
As Corz d'Aragón en l'actualidat.
En l'actualidat, as Corz d'Aragón exercen a función lechislativa d'a Comunidat autonoma d'Aragón, seguntes l'articlo 33 d'o Estatuto d'Autonomía.[1] Tamién apreban os presupuestos, empentan y controlan l'acción de Gubierno d'a Deputación Cheneral d'Aragón y exercen a resta de competencias que lis atorgan a Constitución, o Estatuto y as atras normas churidicas. Amás, designan a os senadors que han de representar a la Comunidat autonoma en o Senau; exercen a iniciativa lechislativa ta que as Corz Chenerals apreben una Lei; pueden exercitar la iniciativa d'alinie d'a Constitución Espanyola; homologan os convenios y alcuerdos de cooperación en os que participe a Comunidat Autonoma d'Aragón; interposan recursos d'inconstitucionalidat; eslichen a lo Chusticia d'Aragón, a l'auditor cheneral d'Aragón y eslichen u proposan o nombramiento de cargos en atros organismos: consellers en o Consello de Radio Televisión Espanyola en Aragón, vocals en a Chunta Electoral d'Aragón u consellers en as Caixas de Estalvio d'a Comunidat.
Presidents d'as Corz d'Aragón
Ta mas información, se veiga l'articlo prencipal sobre a lista de presidents d'a institución.
L'actual presidenta d'as Corz d'Aragón en a XI Lechislatura ye Marta Fernández Martín de Vox.
Lista de president d'as Corz d'Aragón | |||
| Lechislatura | Nombre | Partiu | Anyos |
| I Lechislatura | Antonio Embid Irujo |  PSOE Aragón | 1983-1987 |
| II Lechislatura | Juan Bautista Monserrat Mesanza |  CDS | 1987-1991 |
| III Lechislatura | Ángel Cristóbal Montes |  PP Aragón | 1991-1995 |
| IV Lechislatura | Emilio Eiroa García |  PAR | 1995-1999 |
| V Lechislatura | José María Mur | 1999-2003 | |
| VI Lechislatura | Francisco Pina Cuenca |  PSOE Aragón | 2003-2007 |
| VII Lechislatura | 2007-2011 | ||
| VIII Lechislatura | José Ángel Biel Rivera | PAR | 2011-2015 |
| IX Lechislatura | Antonio Cosculluela Bergua | PSOE Aragón | 2015-2016 |
| Violeta Barba Borderías | .svg){kind=small} Podemos | 2016-2019 | |
| X Lechislatura | Javier Sada Beltrán | PSOE Aragón | 2019-2023 |
| XI Lechislatura | Marta Fernández Martín |  Vox | 2023-hue |
Reparto de Diputaus en as Corz d'Aragón en autonomía (1983-2023)
| Partiu | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 | 2023 |
| Partido Popular | 18 | 13 | 17 | 27 | 28 | 22 | 23 | 30 | 21 | 16 | 28 |
| Partido de los Socialistas de Aragón | 33 | 27 | 30 | 19 | 23 | 27 | 30 | 22 | 18 | 24 | 23 |
| Vox | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 | 7 |
| Chunta Aragonesista | - | - | - | 2 | 5 | 9 | 4 | 4 | 2 | 3 | 3 |
| Aragón Existe | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 3 |
| Podemos | - | - | - | - | - | - | - | - | 14 | 5 | 1 |
| Partido Aragonés | 13 | 19 | 17 | 14 | 10 | 8 | 9 | 7 | 6 | 3 | 1 |
| Izquierda Unida de Aragón | 1 | 2 | 3 | 5 | 1 | 1 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 |
| Ciudadanos | - | - | - | - | - | - | - | - | 5 | 12 | - |
| Centro Democrático y Social | 1 | 5 | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Total | 67 | 67 | 67 | 67 | 67 | 67 | 67 | 67 | 67 | 67 | 67 |
Resultaus 10ª lechislatura (26 de mayo de 2019)[3]
| Circumscripcions Provincials | PSOE | PP | Cs | Ps | CHA | VOX | PAR | IUA | Total votos | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Votos | % | Diputaus | Votos | % | Diputaus | Votos | % | Diputaus | Votos | % | Diputaus | Votos | % | Diputaus | Votos | % | Diputaus | Votos | % | Diputaus | Votos | % | Diputaus | ||
.svg){kind=small} Uesca | 38 185 | 33,68 | 7 | 23 794 | 21,03 | 4 | 15 769 | 13,91 | 3 | 9261 | 8,21 | 1 | 5073 | 4,49 | 1 | 6037 | 5,35 | 1 | 8912 | 7,90 | 1 | 2679 | 2,37 | 0 | 113 795 |
.svg){kind=small} Zaragoza | 143 694 | 30,06 | 11 | 97 394 | 20,37 | 8 | 85 025 | 17,79 | 7 | 40 014 | 8,37 | 3 | 33 091 | 6,92 | 2 | 30 855 | 6,45 | 2 | 17 248 | 3,61 | 1 | 17 101 | 3,58 | 1 | 480 756 |
.svg){kind=small} Teruel | 22 228 | 31,33 | 6 | 17 026 | 24,00 | 4 | 9789 | 13,80 | 2 | 4193 | 5,91 | 1 | 3296 | 4,65 | 0 | 3371 | 4,75 | 0 | 7337 | 10,34 | 1 | 2235 | 3,15 | 0 | 71 811 |
| Total | 203 933 | 30,81 | 24 | 138 158 | 20,87 | 16 | 110 517 | 16,70 | 12 | 53 468 | 8,08 | 5 | 41 460 | 6,26 | 3 | 40 263 | 6,08 | 3 | 33 497 | 5,06 | 3 | 22 015 | 3,33 | 1 | 666 362 |
Se veiga tamién
- Medalla d'as Corz d'Aragón.
- Corz d'o Reino d'Aragón.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 1983.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 1987.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 1991.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 1995.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 1999.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 2003.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 2007.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 2011.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 2015.
- Eleccions a Corz d'Aragón de 2019.
