Rayo cosmico

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Os rayos cosmicos son protons d'alta enerchía y nuclios atomicos que se mueven por l'espacio cuasi a la velocidat d'a luz. S'orichinan en o sol, difuera d'o sistema solar y en galaxias distants. Estioron descubiertos por Victor Hess en 1912 de par d'experiments con globos. A medición directa d'os rayos cosmicos, especialment a enerchías mas baixas, s'ha feito posible dende o lanzamiento d'os primers satelites en zaguerías d'o decenio de 1950.

Os datos d'o Telescopio Espacial Fermi de 2013 s'han interpretau como evidencia que una fracción significativa d'os rayos cosmicos primarios s'orichinan en as explosions de supernovas d'estrelas.^[1] Os nuclios galacticos activos tamién pareixen producir rayos cosmicos.^[2]

Os rayos cosmicos se pueden dividir en dos tipos:

• Rayos cosmicos galacticos (GCR) y rayos cosmicos extragalacticos, ye decir, particlas d'alta enerchía que s'orichinan difuera d'o sistema solar, y
• Particlas enercheticas solars, particlas d'alta enerchía (predominantment protons) emitidas por o sol, prencipalment en erupcions solars.