Jorge Amado

Nació na Facienda de Auricídia, nel conceyu d'Itabuna, al sur del estáu de Bahia. El so padre yera dueñu de la facienda. Cuando tenía un añu la so familia establecer na población d'Ilhéus, na mariña de Bahia, onde Jorge pasó la so infancia. Fixo los estudios secundarios na ciudá de Salvador, capital del estáu. Nesti periodu empezó a trabayar en periódicos y a participar de la vida lliteraria y foi unu de los fundadores de la llamada Academia de los Rebeldes.

Jorge publicó la so primer novela, llamada El País del Antroxu, en 1931, a los 18 años. Casóse con Matilde García Rosa dos años dempués, y colla tuvo una fía, Lila, que nació en 1933, añu en que publicó la so segunda novela, Cacáu.

Graduóse na Faculdad Nacional de Derechu  en Rio de Janeiro en 1935. Militante comunista, foi obligáu a exiliase n'Arxentina y Uruguái ente 1941 y 1942, periodu en que fizo un viaxe por América Llatina. Al tornar a Brasil dixebrar de Matilde García Rosa.

En 1945 foi electu miembru de l'Asamblea Nacional Constituyente pol Partíu Comunista Brasilanu (PCB), siendo'l diputáu más votáu del estáu de São Paulo. Como diputáu foi autor de la llei qu'asegura la llibertá de cultu relixosu. Nesti mesmu añu cásase cola tamién escritora Zélia Gattai.

En 1947, añu en que nació João Jorge, el so primer fíu con Zélia, el partíu foi declaráu illegal y los sos miembros fueron escorríos y prindaos. Jorge tuvo que exiliase en Francia, onde se quedó hasta 1950. La so primer fía, Lila, morrió en 1949. Ente 1950 y 1952, Amado moró en Checoslovaquia, onde nació la so fía Palombu.

Al volver a Brasil, en 1955, Jorge Amado alloñar de la militancia política, pero ensin dexar el Partíu Comunista. Dedicar dende entós integralmente a la lliteratura. Foi electu'l 6 d'abril de 1961 a l'Academia Brasilana de Lletres. Recibió'l títulu de doctor honoris causa por delles universidaes. Tamién recibió'l títulu de Obá de Xangô na relixón Candomblé.

La so obra foi afecha al cine, al teatru y a la televisión, y tamién foi tema de dellos trabayos d'escueles de samba nel Antroxu brasilanu. Los sos llibros tán traducíos a 49 idiomes y publicaos en 55 países. Esisten tamién publicaciones en Braille y cintes d'audiu grabaes pa ciegos.

En 1987 inaugurar nel Llargu do Pelourinho, na ciudá de Salvador de Bahia, la Fundación Casa de Jorge Amado, qu'abriga y caltién el so mancomún pa investigadores. La fundación tamién ayuda'l desenvolvimientu d'actividaes culturales nel estáu de Bahia.

Jorge Amado morrió na ciudá de Salvador el 6 d'agostu de 2001. Foi cremado y les sos cenices fueron soterraes nel xardín de la so casa'l día 10 d'agostu, cuando cumpliera 89 años.

La obra lliteraria de Jorge Amado recibió diversos premios brasilanos y estranxeros, sobresaliendo:

• Premiu Stalin de la Paz (Xunión Soviética, 1951)
• Premiu Jabuti, 1959
• Llatinidá (Francia, 1971)
• Nonino (Italia, 1982)
• Orden Carlos Manuel de Céspedes (Cuba, 1988)^[15]
• Dimitrov (Bulgaria, 1989)
• Pablo Neruda (Rusia, 1989)
• Premiu Etruria de Lliteratura (Italia, 1989)
• Cino del Duca (Francia, 1990)
• Mediterraneu (Italia, 1990)
• Premiu Luís de Camões (Brasil-Portugal, 1995)
• Ministério da Cultura (Brasil, 1997)

Recibió los títulos de Comendador y Grande Oficial de les órdenes d'Arxentina, Chile, España, Francia, Portugal y Venezuela. Recibió tamién títulos de Doctor Honoris Causa d'universidaes de Brasil, Portugal, Italia, Israel y Francia. El títulu francés foi'l postreru que recibió personalmente, en 1998, cuando yá taba enfermu.

Noveles

• El país del Antroxu, 1931
• Cacáu, 1933
• Sudu, 1934
• Jubiabá, 1935
• Mar Muertu, 1936
• Capitanes del sable 1937
• Tierres del ensin fin, 1943
• San Jorge de los Ilheus, 1944
• Seara colorada, 1946
• Los soterraños de la llibertá (3 volúmenes, 1954)
• Gabriela, clavu y canela, 1958
• Los vieyos marineros o El capitán d'Ultramar, 1961
• Los pastores de la nueche, 1964
• Doña Flor y los sos dos homes, 1966
• Tienda de los milagros, 1969
• Teresa Batista cansada de guerra, 1972
• Tieta de Montascosa, 1977
• Uniforme, frac y camisón de dormir, 1979
• Tocaia grande, 1984
• La desapaición de la santa, 1988
• De cómo los turcos afayaron América, 1994

Rellatos

• La muerte y la muerte de Quincas Berru Dágua, 1961
• Del recién milagru de los páxaros, 1979

Llibros pa neños

• El Gatu Mallado y la golondrina Siñá, 1976
• La pelota y l'arqueru, 1984

Biografíes

• El ABC de Castro Alves, 1941
• El Caballero de la esperanza (biografía de Luís Carlos Prestes), 1942

Teatru

• L'amor del soldáu, 1947

Memories

• El neñu grapiuna, 1982
• Navegación de cabotaxe, 1992^[16]

Jorge Amado adoptó un compromisu social colos probes, los quitaos, los marxinaos de la sociedá: obreros, llabradores, rameres y vagamundos pueblen les sos noveles, convertir en protagonistes y héroes.

Col pasu de los años, Amado foi camudando la so concepción del bien y el mal, de la probeza y la riqueza: nos momentos de militancia comunista aceptaba'l bien identificáu cola probeza y el mal cola riqueza, adulces entendió que'l bien y el mal nun son frutos de la probeza o la riqueza, sinón que nacen de la voluntá y el calter de cada persona.

L'ésitu de la lliteratura llatinoamericana de la década de los años 60 tuvo un precursor na obra de Jorge Amado, en que les sos obres entemez el realismu social con unes acertaes dosis d'humor, erotismu y sensualidá, col heroísmu de la tradición romántica del sieglu XIX, y coles pasiones, los amores y los odios propios del melodrama.

Noveles de Bahia (denominación dada por el mesmu escritor) En Salvador de Bahia como escenariu, Jorge Amado denuncia les inxusticies sociales y la opresión nun mundu estremáu ente bonos y malos, negros y blancos, primíos y opresores, probes y ricos: O país do Antroxu, Suor y Capitãye da areia.

Noveles amestaes al ciclu del cacáu En Cacau, São Jorge dos Ilhéus y Terras do sem-fim denuncia la esplotación de los trabayadores rurales polos esportadores de cacáu nes faciendes del cacáu del sur de Bahia; Jorge Amado narra hestories llíriques de malandrines y vagamundos elevaos a la categoría d'héroes románticos y folletinescos: Mar morto, Gabriela, cravo y canela, ésta de 1958, convertir n'unu de los mayores ésitos editoriales de la lliteratura brasilana. Nesti enclín encuádrase tamién la novela A morte y a morte de Quincas Berru d'Água, na que Jorge Amado crea unu de los sos meyores personaxes, el marineru Quincas Berru d'Água. Nestes noveles les protagonistes son grandes heroínes, bien conocíes pol públicu brasilanu: Gabriela, Tieta do montascosu y Dona Flor.

Otres obresJorge Amado escribió tamién dos importantes biografíes noveladas: ABC de Castro Alves y O cavaleiro da esperança na que narra la vida de Luís Carlos Prestes, el primer presidente del Partíu Comunista Brasilanu.

En 1992, Jorge Amado publicó Navegação de cabotagem, que'l so subtítulu ye "apuntes pa un llibru de memories qu'enxamás voi escribir", un llibru d'escritos fechaos pero ensin ordenar cronológicamente, nos que l'autor rellata pasaxes de la so vida personal y de la so carrera lliteraria.

• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Jorge Amado.
• Fundación Casa de Jorge Amado n'inglés y portugués.
• Bibliografía relacionada con Jorge Amado nel catálogu de la Biblioteca Nacional d'Alemaña.