Llingües bodo-garo

Les llingües bodo-garo pertenecen a la rama tibeto-birmana de les llingües sino-tibetanes. Dientro d'esta rama, les llingües bodo-garo son arrexuntaes por Burling xunto col konyak-nocte (naga) y el jingphaw (jingpo o kachin), otros autores postulen solo una rellación más cercana ente'l konyak-nocte y el bodo-garo, denomáu llingües báriques al grupu resultante.

Les llingües bodo-garo pueden estremase en tres rames:^[1]

• Les llingües bodo, qu'inclúin al boro propiamente dichu, al dimasa, al tiwa, al reang, al kokborok (Tripuri) y al kachari.
• Les llingües garo, qu'inclúin al garo y al megam.
• Les llingües koch, qu'inclúin al koch, al rabha, al wanang, al atong y al ruga.

El bodo tien reconocencia oficial nel estáu indiu d'Assam. El kokborok, o tripuri, ye una de les principales llingües del estáu de Tripura. El megam foi fuertemente influyíu poles llingües khásiques (jásiques).

Nes llingües boro-garo-koch, como nes llingües sino-tibetanes polo xeneral, la sílaba tien un papel destacáu na fonoloxía y l'inventariu de consonantes qu'apaez en posición inicial ye mayor que'l que puede apaecer a final de sílaba.^[2] Esisten mayores discrepancies ente diversos autores sobre'l númberu de tonos, anque paez podese afirmar con seguridá que paecen esistir oposiciones ente dos niveles tonales (sacante en garo, que paez ser la principal esceición dientro del grupu). El contraste de les sílabes en garo ye menor al qu'hai ente sílabes acabaes n'oclusiva glotal y les que non (ye un fenómenu común que la oposición de tonu tea acomuñada a un zarru glotal nes sílabes, el mesmu fenómenu atópase en llingües como'l takelma). La falta de contraste tonal en garo atribúise al desenvolvimientu históricu de la oclusiva glotal procedente del tonu altu del proto-garo.^[3]

Los numberales en distintes variedaes bodo-garo-koch son:

GLOSA	Bodo				Garo		Koch		PROTO- B-G-D
	Boro	Dimasa	Kokborok	Riang	Garo	Megam	Koch	Ruga
'1'	se	ma-ʃi	ʂa	sa || wao̯ || sɑ || sa / so || *sa~se
'2'	nɯi	ma-gni	nui	nɔi	gin-i	ar	ninŋ	ni	*g-ni
'3'	tʰam	ma-ktʰam	tʰam	tʰam	ɡit-tam	lai̯	tɑm	tʰam	*g-tʰam
'4'	brɯi	ma-bɾi	burui	brɔi	bri	sao̯	bɾi(ŋ)	bɾi	*b-ɾi
'5'	ba	ma-bwa	ba	ba	boŋ-a	sau	boŋ	baŋ-a	*baŋ(a)
'6'	dɔ	ma-doʔ	douk	douk	dok	rɨw	kɾob	dok-a	*dok kɾok
'7'	sni	ma-ʃni	ʂɪnin	ʂnin	sin-i	hnʲo	sin	sɨn-ia	*s-ni
'8'	dain	ma-ʤai	ʧar	ʧai	ʧet	pʰɾa	gin	ʧet-a	*ʤat
'9'	gu	ma-ʃkʰo	ʃɪku	ʂkou	sku	kʰondai̯	ɡis	suk-o	*s-ku
'10'	zi	ma-ʤi	ʧi	ʧi	ʧi-kiŋ	ʧɨpʰo	ʧɑ	ʧi-kuŋ	*ʤi~ʧi

Los pronomes en distintes variedaes bodo-garo-koch son:^[4]

GLOSA		Bodo				Garo	Koch	PROTO- B-G-K	PROTO- TIB.-BIR.
		Boro	Deuri	Dimasa	Kok- borok		Rabha
Singular	1ª	aŋ	ã	aŋ	aŋ	aŋ(a)		*aŋ	*aŋ
	2ª	nən	nõ	nuŋ	nɯŋ	naʔ(a)		*naŋ	*naŋ
	3ª	bí	ba	bo	bɔ	bi(a) o(a)
Plural	1ª	jɯŋ	jou	jiŋ	cɯŋ	naʔčiŋ aŋʔčiŋ	ciŋ	*ciŋ	*ciŋ
	2ª	nə́nsər	lou	niši	nɔrɔk	naʔsoŋ	nároŋ
	3ª	bísər bíphər	bau	bõniši		biʔsoŋ uamaŋ	iroŋ uroŋ	*hi- *hu-

Bibliografía

• George van Driem (2001): Languages of the Himalayas: An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region. Brill.
• Daniel C. Wood (2008): An initial reconstruction of Proto-Boro-Garo