Sieglu IX e.C.

El sieglu IX e.C. empezó'l 1 de xineru de 900 e.C. y terminó'l 31 d'avientu de 801 e. C.

Acontecimientos

900 e.C. aprox.: periodu protorientalizante en Tartessos (España). A partir de mediaos del sieglu empieza la so espansión escontra Andalucía oriental.
900-800 e.C.: n'España depósitu de la Ría d'Huelva,^[1] más de 400 pieces de metalurxa atlántica del Bronce final.^[2]
900 e.C.: na península italiana empiecen a desenvolvese los etruscos.

892 e.C.: na antigua Grecia, Megacles, rei d'Atenes muerre tres 30 años de reináu; asoceder el so fíu Diognetus.
891 e.C.: en Asiria, Tukulti-Ninurta II asocede al so padre Adad-nirari II como rei.
889 e.C.: n'Exiptu, Takelot I asocede al so padre Osorkon I como rei.
886 e.C.: en China muerri Zhou Xiaowang, rei de la dinastía Zhou.
885 e.C.: en China, Zhou Yiwang convertir en rei de la dinastía Zhou.
884 e.C.: en Asiria, Assurnasirpal II asocede al so padre Tukulti-ninurta II como rei.

878 e.C.: en China muerre Zhou Yiwang, rei de la dinastía Zhou.
877 e.C.: en China, Zhou Liwang convertir en rei de la dinastía Zhou.
874 e.C.: n'Exiptu, Osorkon II asocede a Takelot I como rei.
874 e.C. (fecha tradicional): n'Israel, Acab convertir en rei.
872 e.C.: en Luxor (Exiptu), un hinchente escepcionalmente altu nel ríu Nilu cubre les parés del templu de Luxor.
870 e.C.: Fenicia conmemora casi tres siglos de paz.
865 e.C.: Kar Kalmaneser ye conquistáu pol rei asiriu Salmanasar III.
864 e.C.: na antigua Grecia, Diognetus, rei d'Atenes, muerre tres 28 años de reináu; asocéde-y el so fíu Pericles.
863 e.C.: n'Escocia fúndase l'aldega de Bath (‘baños'), llamada asina peles sos agües termales.

860 e.C.: en Turquía unifícase'l reinu d'Urartu.
858 e.C.: en Asiria, Salmanasar III asocede a Asurnasirpal II como rei.
856 e.C.: n'Afek, 10 km al este del puertu d'Ashkelón (Israel), sobre'l Mar Mediterraneu, rexístrase un terremotu que dexa un saldu de 27 000 muertos.
854 e.C.: en Siria, Salmanasar III vence a una coalición siria (qu'incluyía al rei Acab del reinu d'Israel) na batalla de Carcar (fecha probable).
853 e.C.: n'Israel muerre'l rei Acab.
853 e.C.: Asiria conquista Babilonia.
851-850 e.C.: Salmanasar III d'Asiria intervién en Babilonia a pidimientu del rei babiloniu Marduk-zakir-shumi I.

850 e.C.: el comerciu feniciu atayar col mar Roxu. Tiro funda la so primer colonia d'ultramar: Kition (en Xipre).
850 e.C.: Takelot II asocede a Osorkon II como rei d'Exiptu.
850 e.C.: los perses establecer nel actual Irán.
850 e.C.: nel actual Perú empieza a desenvolvese la cultura chavín.
Na actual Roma (Italia) establezse un grupu de cabañes de manera permanente sobre'l monte Palatín, una de les siete colina de Roma.
850-750 e.C.: na península ibérica, Tartessos estiende la so cultura por Andalucía oriental.^[3]
842 e.C.: Salmanasar III afara'l territoriu de Damascu; el reinu d'Israel y les ciudaes de Fenicia únvien-y tributu.
841 e.C.: en China muerri Zhou Liwang, rei de la dinastía Zhou.

836 e.C.: Shalmaneser III d'Asiria conduz una espedición en contra de los tabareni.
836 e.C.: n'Exiptu desenvuélvese una guerra civil.

825 a 820 e.C.: nel norte d'África, los fenicios fundan Cartago. Según la mitoloxía griega, la princesa Dido fundar nel 813 e. C.

817 e.C.: n'Exiptu empieza la dinastía XXIII, que va durar hasta l'añu 730 e. C.
817 e.C.: n'Exiptu, Padibastet se autoproclama rei.
814 e.C. (fecha tradicional): nel norte d'África, Dido funda Cartago. Ye más posible que fuera fundada polos fenicios aproximao una década antes.
811 e.C.: en Asiria, Adad-nirari III asocede al so padre Shamshi-Adad V como rei.

800 e.C. en Méxicu empieza'l periodu de la mayor espansión de la cultura olmeca, que toma hasta l'añu 400 e. C.
800 e.C.: lleguen a la península ibérica los primeros colonos fenicios.^[4]

Asurnasirpal II (883-859 e.C.), rei asiriu que fundó la ciudá de Kalhu, l'actual Nimrud, a la que convirtió en capital del reinu.
Salmanasar III (858-824 e.C.), rei asiriu que s'enfrentó colos estaos de la zona de Siria, el Llevante y el sur d'Anatolia.
Carano de Macedonia (808-778 e.C.) primer rei del Reinu de Macedonia.
Acab, rei d'Israel.
Carano de Macedonia (808-778 e.C.) primer rei del Reinu de Macedonia.