Xeografía de Brasil

Los puntos estremos del territoriu brasilanu pola so posición son los siguientes:

• puntu más septentrional: naciente del ríu Ailã, nel monte Caburai, nel estáu de Roraima, na frontera cola Guyana (05°15′05″N 060°12′33″W / 5.25139°N 60.20917°O / 5.25139; -60.20917 (Monte Caburaí (North)));
• puntu más meridional: curva del regueru Chuy, en Rio Grande do Sul, na frontera col Uruguái (33°45′09″S 053°22′07″W / 33.75250°S 53.36861°O / -33.75250; -53.36861 (Barra do Chuí (South)));
• puntu más occidental: naciente del ríu Moa, na sierra del Divisor o de Contamana, nel estáu d'Acre, na frontera col Perú (07°32′39″S 073°59′04″W / 7.54417°S 73.98444°O / -7.54417; -73.98444 (Serra do Divisor (West)));
• puntu más oriental: Isla del Sur, nel grupu d'islles de Trinidá y Martín Vaz, en Espírito Santo (20°28′28″S 028°50′26″W / 20.47444°S 28.84056°O / -20.47444; -28.84056 (Ilhas Martin Vaz (East)));
• puntu continental más oriental: Ponta do Seixas, Paraíba (07°09′28″S 034°47′38″W / 7.15778°S 34.79389°O / -7.15778; -34.79389 (Ponta do Seixas (East))).

Los puntos estremos pola so elevación son:

• puntu más eleváu: picu da Neblina, con aproximao 2.994 m;
• puntu más baxu: nivel del mar, nes mariñes del océanu Atlánticu.

Les llocalidaes en posiciones estremes son:

• llocalidá más septentrional: Uiramutã, Roraima;
• llocalidá más meridional: Chuí, Rio Grande do Sul;
• llocalidá más oriental: João Pessoa, Paraíba 07°09′28″S 034°47′38″W / 7.15778°S 34.79389°O / -7.15778; -34.79389 (João Pessoa (easternmost town)));
• llocalidá más occidental: Mâncio Lima, estáu d'Acre.

El clima de Brasil ye, en gran parte, tropical, solamente'l sur presenta clima subtropical.

• La rexón norte, qu'abarca los estaos d'Amazones, Acre, Pará, Rondônia, Roraima, Tocantins y Amapá, tien un clima ecuatorial, que confier a la rexón d'una bona distribución añal de les agües, con temperatures elevaes, y baxa amplitú térmica añal.

• La rexón nordeste tien un clima variáu pasando del clima ecuatorial (y parte de Piauí) a semi-grebu (la rexón de Caatinga, qu'abarca'l corazón de la rexón nordeste), y tropical, nel centru sur de Bahia. Los estaos de la rexón son Maranhão, Piauí, Bahia, Pernambuco, Ceará, Sergipe, Alagoas, Rio Grande do Norte y Paraíba.

• La rexón centro-oeste, qu'abarca los estaos de Mato Grosso, Mato Grosso do Sul y Goiás, amás del Distritu Federal, presenta un clima semi-húmedu, con un importante periodu d'agües, qu'alimenta'l Pantanal Mato-Grossense.

• La rexón Sureste, compuesta polos estaos de Minas Gerais, São Paulo, Rio de Janeiro y Espírito Santo, entiende nes rexones más altes, un clima tropical prestosu, colos cuatro estaciones bien definíes. Yá nel oeste y noroeste del estáu de São Paulo y nel Triângulo Mineiro predomina'l tiempu tropical semi-húmedu asemeyáu al clima serranu del centro-oeste.

• La rexón sur del país tien un clima subtropical, con temperatures baxes nes sierres gaúchas y catarinenses, siendo común l'escurrimientu de xelaes na rexón mientres los iviernos. Según, la formación de nieve n'años bien fríos. Ta compuesta polos estaos de Santa Catarina, Paraná y Rio Grande do Sul.

• Depende de l'altitú y llatitú de la zona: dende la aridez del interior, al clima tropical del Amazones y de les rexones de la mariña oriental. Polo xeneral, puede dicise que ye predominantemente tropical. Ye un país húmedu, de climatoloxía cambiante, especialmente al sur. La temporada d'agües depende de la rexón: de xineru a abril nel norte; d'abril a xunetu nel nordeste; y de payares a marzu nes rexones de Ríu y São Paulo.

El paisaxe de Brasil ta sufriendo series devastaciones, menguando la so estensión territorial y la so biodiversidá.

L'Amazones, dende hai enforma tiempu, sufre quemes, efectivos pa práutiques agrícoles, a pesar de que'l so suelu nun tien de ser afechu a tales actividaes. Coles quemes, les agües, que son constantes na rexón, terminen estropiando intensamente'l suelu (antes protexíu polos árboles), que consecuentemente, sufre un amenorgamientu nos sos nutrientes, perdiendo l'humus, importante pa la fertilidá de la vexetación. Intensa deforestación tamién ye realizada na rexón pa minería y pa la estracción de madera.

Tamién la Matu Atlánticu, impropia pa l'agricultura y pa la crianza de ganaos, sufre agresiones, principalmente na caza y pesca depredadora, según cola polución industrial.

La mariña de Brasil ta bañáu, puramente, pol océanu Atlánticu, un tramu de la mariña suramericana polo xeneral pocu recortáu que va dende'l cabo Orange, nel norte, hasta'l regueru Chuy, nel sur, un llargor de 7.491 km^[1][2] —qu'aumenta hasta los 9.198 km si considérense los salientes y entrantes costeros— que lo convierte nel 15º mariña nacional más llargu del mundu.

De los 26 estaos brasilanos nueve nun tienen mariña, según tampoco'l Distritu Federal. La mayoría de los 17 estaos costeros tienen les sos capitales asitiaes cerca de la mariña, salvu Porto Alegre (Rio Grande do Sul), Curitiba (Paraná), São Paulo (São Paulo), Teresina (Piauí), Belém (Pará) y Macapá (Amapá). Porto Alegre, Belém y Macapá atópense emplazadas cerca de grandes ríos navegables, accesibles por ello dende la mariña.

La zona de la mariña tien un anchu variable, dende los 300 km na rexón norte ecuatorial, menguando a 170 km en Ceará, a 50 km nel cabu de São Roque, a 30 km en Bahia y sigue al sur con un permediu de 100 a 170 km hasta la barra de Chuy. Les fondures son pequeñes, d'aproximao 20 metros y correspuéndense col relieve de la plataforma continental. A lo llargo de la mariña alternen mariñes rectillinios, con badees, sableres, dunes, manglares y restingues, con zones serrapatoses y abruptas, con petones y cantiles y otres formaciones menores. Les sableres brasilanes (2.095 en total^[3]) son famoses nel mundu y reciben un gran númberu de turistes.^[4][5]

La mayoría de les islles de Brasil son islles bien próximes a la mariña, de la que les dixebren estrechos pasaxes y canales. Munches suelen tar nes desaguaes de los ríos, formaes polos grandes apurras sedimentarios, siendo destacable el gran archipiélagu de Marajó, na boca del Amazones. Apenes hai islles separaes de la mariña, sía que non grupos de pequeñes islles, como'l atolón de les Roques y archipiélago Fernando de Noronha (a 260 km y 360 km respeutivamente de Natal) y Trinidá y Martín Vaz (a 1.150 km de Vitória).

Una famosa espresión en Brasil ye «do Oiapoque ao Chuí»,^[5] que significa dende l'estremu sur al estremu norte del país. Sicasí, anguaño'l verdaderu puntu más al norte del país ye'l monte Caburaí, nel interior, nel estáu de Roraima, ente que'l puntu más al sur atópase en Santa Vitória do Palmar.

Acordies colos órganos gubernamentales, esisten en Brasil dolce grandes cuenques hidrográfiques, de les cualos siete lleven el nome de los sos ríos principales. Amazones (la más caudalosa del mundu), Paraná, Tocantins, São Francisco, Paranaíba, Paraguay y Uruguái; les demás son grupos de dellos ríos, nun teniendo unu como principal afluente, por eso son llamaes cuenques arrexuntaes.

Los dolce cuenques consideraes per Brasil son:

• cuenca del Amazones
• cuenca del Atlánticu Nordeste Occidental
• cuenca del Tocantins
• cuenca del Paraguay
• cuenca del Atlánticu Nordeste Oriental
• cuenca del Parnaíba
• cuenca de São Francisco
• cuenca del Atlánticu esti
• cuenca del Paraná
• cuenca del Atlánticu Sureste
• cuenca del Uruguái
• cuenca del Atlánticu Sur

El so principal usu ye utilizáu pa la xeneración d'enerxía llétrica y pal tresporte de cargues y persones. El potencial hidrográficu ye tamién utilizáu pal riego artificial, la navegación turísticu, la pesca y estracción de sable.

Brasil ye ricu en minería, como diamantes, oru, fierro, magnesiu, níquel, fósforu, plata, uraniu. Produz el 80% del petroleu que consume.

Notes:[6][7]
Territorios y reclamaciones
Islles	Fernando de Noronha Atol das Roques Archipiélagu de San Pedro y San Pablo Trinidá y Martín Vaz
Reclamaciones oficioses	Antártida Brasilana
Usu de la tierra
Tierres cultivables	5% (1993)
Cultivos permanentes	1% (1993)
Camperes permanentes	22% (1993)
Montes	58% (1993)
Otros	14% (1993)
Tierres de regadío	28.000 km² (1993)

Brasil ta estremáu n'estaos y territorios. Los estaos tienen alministración independiente y soberana, sometíos a la constitución brasilana, y al códigu de lleis brasilanes como a la so propia constitución estatal.

Anguaño Brasil ta estremáu en 26 estaos y un Distritu Federal, arrexuntaos en cinco rexones (población según el censu 2000):

Los estaos tienen autonomía, pero non soberanía. Solamente la República Federativa de Brasil tien soberanía.

• Mariniegu de Brasil
• Fronteres del Brasil

Los datos relativos a la superficie del país y los llargores de les fronteres llográronse de la Wikipedia n'inglés.

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Xeografía de Brasil.
• Brasil dende 1565
• Brasil: de la clase noble, d'amores, y de cartes... dende 1640