Qayalıq qarağatı
Qayalıq qarağatı (lat. Ribes petraeum) — bitkilər aləminin daşdələnçiçəklilər dəstəsinin motmotukimilər fəsiləsinin qarağat cinsinə aid bitki növü.
| Qayalıq qarağatı | |
|---|---|
 | |
| Elmi təsnifat | |
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Klad: Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Qayalıq qarağatı | |
| Beynəlxalq elmi adı | |
| |
Təbii yayılması
Qafqaz və Kiçik Asiyada yayılmışdır. Subalp zolağında, dağ zonasının meşələrində, qayalarda və çayların ətrafında bitir.
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 3 m-ə qədər olan koldur. Budaqları açıq rəngdə, çılpaqdır. Qabığı boz, əvvəlcə hamar, sonradan ensiz zolaqlarla çatlayandır. Yarpaqları nazik, 5 dilimli, uzunluğu 10 sm, eni 13 mm, qaidəsi dərin ürəkvari, hər iki tərəfdən çılpaq, bəzən alt tərəfdən tüklüdür. Salxımın uzunluğu 4-12 sm, əvvəlcə üfüqi halda, meyvələrdə isə salxımdır. May-iyun aylarında çiçəkləyir. Çiçəklərin uzunluğu 5–6 mm, sayı 12-50-yə qədər, ləçəkləri tünd qırmızı rəngdədir. Çiçək saplağının uzunluğu 2–3 mm-dir. Sütuncuğu enli-konusvari, uzunluğu 2 mm-ə qədərdir. Yumurtalığı yarımaşağıdır. Meyvələri xırda, diametri 6–7 mm, girdə, qırmızı, iyulda yetişir. 5 yaşından meyvə verir, giləmeyvələri iyulun ikinci yarısında yetişir. Toxum və qələm vasitəsilə artırılır. Həşəratlarla tozlanır.
Ekologiyası
Dağ qurşaqlarında, meşə ətraflarında, daşlı-qayalı sahələrdə bitir. Qışadavamlıdır.
Azərbaycanda yayılması
Böyük və Kiçik Qafqazda, Naxçıvanda geniş yayılmışdır. Oğuz rayonunda "Xalxal başı" ərazisində, Quruçayın sol sahilində qarışıq meşələrdə üstünlük təşkil edir.
İstifadəsi
Meyvələri yeməli, dadı turşdur, jele və içkilərin düzəldilməsi üçün istifadə olunur. Giləmeyvələrində çox miqdarda vitaminlər, mikroelementlər və bioloji fəal maddələr vardır. P və C vitaminləri ilə birlikdə ürək-damar xəstəliklərinin müalicəsində istifadə edilir.