Yaytsenin mühasirəsi (1463)
Yaytsenin mühasirəsi — 1463-cü ildə, Osmanlı–Macarıstan müharibələri zamanı Yaytse şəhərinin və onun qalasının Osmanlı imperiyası tərəfindən mühasirəyə alınması, Bu, Osmanlı imperiyasının Bosniya krallığının böyük hissəsini fəth etmək cəhdi idi. Yürüşün ilk günlərində Travnik və Bobovats kral qalasının ələ keçirilməsindən sonra sultanın başçılığı ilə Osmanlı qüvvələri şəhəri ələ keçirmişdilər. Tərəflərdən biri Bosniya kralı Stefan Tomasoviçi təqib etmiş və onu Klyuç qalasında əsir götürmüşdür. O, sonradan Yaytseyə gətirilərək burada edam edilmişdir. Tezliklə Osmanlı qoşunları geri çəkilmiş və şəhəri kiçik bir qarnizonun himayəsi altında buraxmışdır. Macarlar qalanı ələ keçirmək fürsətindən istifadə etmiş və nəticədə Osmanlının Bosniyada irəliləməsi hələlik dayandırılmışdır. Bosniyanın şimal hissəsi Macarıstanın nəzarəti altına alınmış, Yaytse banatı, Srebrenik banatı və "Bosniya krallığı" adlı bir kukla dövlət olmaqla üç inzibati vilayətə bölünmüşdür. Bu vəziyyət və Yaytse Macarıstan qarnizonu altında 1527-ci ilə qədər davam etmiş, həmin il Osmanlı qüvvələri nəhayət şəhəri ələ keçirmiş və şimalda Macarıstana, qərbdə isə Xorvatiya krallığının bir hissəsi olan Bihaça doğru irəliləmişdilər.[7][8][9]
| Yaytsenin mühasirəsi | |||
|---|---|---|---|
| Osmanlının Bosniya və Herseqovinanı fəthi | |||
 Yaytse qalası müasir dövrdə | |||
| Tarix | 23 sentyabr 1463 – 25 dekabr 1463 | ||
| Yeri | Yaytse, Bosniya krallığı | ||
| Nəticəsi | Macarıstanın qələbəsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Macarıstan Yayce və 60 digər kiçik yaşayış məntəqəsini yeni yaranmış Yaytse banatına birləşdirir[1] | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Zəmin
1462-ci il Buda diyetasından başlayaraq bəzi Bosniya ilə Macarıstanın sərhədboyu qalaları artıq Macarıstan krallığı tərəfindən qorunurdu və Bosniya kralı Stefan Tomasoviç Macarıstan vassalı olaraq qəbul edilmişdir.[10] Bosniya kralı bundan sonra Bab-ı Aliyə xərac verməkdən imtina etmişdir. Nəticədə həm Osmanlı, həm də xristian tərəfləri müharibəyə hazırlaşmağa başlamışdılar.[11]
Sultan II Mehmed 150,000 əsgərdən ibarət bir ordunu Adrianapolda toplamış və 1463-cü ilin aprelində Aşağı Dunay bölgəsinə yola düşmüşdür. Diversiya hücumları çərçivəsində Mihaloğlu Əli bəy Macarıstan krallığının cənub hissələrini işğal etməyi əmr etmişdir. Bəy Sremi keçmiş, lakin Macarıstan yüksək ober-şenki Andrey Ponqraç onu geri qovmuşdur. O, Temeşvara çatana qədər birdən Macarıstanın mərkəzinə doğru cinahdan hərəkətə keçmiş, burada Transilvaniya voyvodası İohann Ponqraçla qarşılaşmış və şiddətli döyüşdə məğlub edilmişdir.[12] Bu sırada II Mehmet Travnikə qədər irəliləyərək şəhəri mühasirəyə almışdır. Daha sonra paytaxt Bobovaça yürüş etmiş və şəhər üç gün içində ələ keçirilmişdir. Stefan Tomasoviçə hündür dağlarda gizlənmək məsləhət görülmüşdür, lakin o, ilk növbədə Yaytseyə, daha sonra Klyuça çəkilmişdir və yolların körpülərini yandırmışdır.[13]
Nəticə
Regionda yerləşən kiçik qalalar tez bir zamanda bərpa edilmiş və ərazidə Macarıstanın bir hissəsi kimi Yaytse banatı təşkil edilmişdir.[14] Osmanlı ordusunun əsas hissəsi 1464-cü ilin iyulunda Yaytseni yenidən mühasirəyə almış, lakin Macarıstan ordusunun yaxınlaşması səbəbindən 1464-cü ilin sentyabrında geri çəkilmişdir.[15] Venesiya ilə Osmanlı imperiyası arasındakı qarşıdurma Osmanlı–Venesiya müharibəsinə çevrilmişdir.[2]
Mənbə
İstinadlar
Ədəbiyyat
- Setton, Kenneth Meyer; Hazard, Harry W.; Zacour, Norman P., redaktorlar The Ottoman Turks and the Crusades, 1451–1522 // A History of the Crusades, Vol. VI: The Impact of the Crusades on Europe. University of Wisconsin Press. 1969. ISBN 978-0-299-10744-4.
- Thallóczy, Ludwig. Jajcza (bánság, vár és város) története 1450–1527 [Jajce (Banate, fort and city) history 1450–1527] (macar). Budapest, Hungary: Hornyánszky Viktor cs. és kir. udv. könyvnyomdája [Históriaantik Könyvesház Kiadó, reprint]. 1915. ISBN 978-2-253-05575-4. İstifadə tarixi: 11 July 2011.
- Nagy, Iván; Friebeisz, Stephen. Magyarország családai czimerekkel és nemzékrendi táblákkal, volume 2 [Heraldry of the (noble) families of Hungary with genealogical tables, 2. book] (macar) (7th). Pest, Hungary: Ráth Mór, [Helikon Kiadó, reprint]. 1868. ISBN 963-207-774-1. İstifadə tarixi: 11 July 2011.
- Bánlaky, József. 11. Az 1463. évi délvidéki és boszniai hadjárat. Az ugyanezen évi tolnai országgyűlés határozatai. [The campaign of 1463 in Bosnia. The measures of the diet of Tolna in the same year.] // A magyar nemzet hadtörténelme [Military history of the Hungarian nation] (macar). Budapest, Hungary: Grill Károly Könyvkiadó vállalata. 1929. ISBN 963-86118-7-1. 2023-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 June 2011.
- Luigi Villari. The republic of Ragusa : an episode of the Turkish conquest. London, United Kingdom: J.M. Dent & Co. [Kessinger Publishing, reprint]. 2007 [1904]. ISBN 978-1-4326-4038-5. İstifadə tarixi: 11 July 2011.
- Ignaz Aurelius Fessler. Geschichte von Ungarn [History of Hungary] (alman). Leipzig, Germany: Friedrich Arnold Brockhaus. 1867. İstifadə tarixi: 11 July 2011.
- Samu Borovszky; János Sziklay; Dezső Csánki. A mohácsi vésztől napjainkig [from the Battle of Mohács to present day] // Magyarország vármegyéi és városai [Countries and towns of Hungary] (macar). Budapest, Hungary: Országos Monográfia Társaság. 1898. ISBN 963-9374-91-1. 28 May 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 July 2011.
- Théoharis Stavrides. III. 1463: Campaigns in Bosnia and the Morea // The Sultan of vezirs: the life and times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angelovic (1453–1474). Leiden, Netherlands: Koninklijke Drill. 2001. ISBN 90-04-12106-4.
- Johann Wilhelm Zinkeisen; Johannes Heinrich Möller. II. Das Reich auf der Höhe seiner Entwicklung [The empire at the height of its development] // Geschichte des osmanischen Reiches in Europa [History of the Ottoman Empire in Europe] (alman). Hamburg, Germany: Friedrich Andreas Perthes. 1854. İstifadə tarixi: 12 July 2011.
- Fodor, Pál; Dávid, Géza, redaktorlar Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. BRILL. 2000. ISBN 9004119078. 2023-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-28.
- Zsolt Hunyadi; József Laszlovszky. XVI. // The Crusades and the military orders: expanding the frontiers of medieval Latin Christianity. Budapest, Hungary: Central European University Press. 2001. ISBN 963-9241-42-3.
- Konstantin Mihailović. Memoirs of a Janissary. Published under the auspices of the Joint Committee on Eastern Europe, American Council of Learned Societies, by the Department of Slavic Languages and Literatures, University of Michigan. 1975.
- Tursun Beg. The History of Mehmed the Conqueror. Bibliotheca Islamica. 1978. ISBN 978-0-88297-018-9.
- Đuro Tošić (2002) (in Serbian, Summary in English) [https://web.archive.org/web/20120327160910/http://www.filozof.org/pdf%20format/zbornik2/Djuro%20Tosic.pdf Arxivləşdirilib 2012-03-27 at the Wayback Machine Učešće Kosača u oslobođenju Jajca od Turaka 1463. godine [Role of the Kosača family in the 1463 liberation of Jajce]] (pdf), 'Četvrti naučni skup istoričara u Gacku: Kosače – osnivači Hercegovine', "Srpska proza danas. Kosače – osnivači Hercegovine (Zbornik radova)", SPKD Prosvjeta Bileća, SPKD Prosvjeta Gacko, Fond 'Vladimir i Svetozar Ćorović' Beograd, Bileća-Gacko-Beograd. Retrieved 14 July 2011.
- Bašagić, Safvet-beg. Kratka uputa u prošlost Bosne i Hercegovine, od g. 1463-1850 (serb-xorvat). 1900. İstifadə tarixi: 2013-01-21.