Мордасова Мария Николаевна
Мордасова Мария Николаевна (1915 йыл—1997 йыл) — СССР һәм Рәсәй йырсыһы, рус халыҡ йырҙарын һәм таҡмаҡтарын башҡарыусы. СССР-ҙың халыҡ артисы (1981 йыл). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1987 йыл).
| Мордасова Мария Николаевна | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ |
|---|---|
| Гражданлыҡ |  СССР |
| Тыуған көнө | 14 февраль 1915 |
| Тыуған урыны | Тамбовский уезд[d], Тамбов губернаһы[d], Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 25 сентябрь 1997 (82 йәш) |
| Вафат булған урыны | Воронеж, Рәсәй |
| Ерләнгән урыны | Коминтерновское кладбище[d] |
| Һөнәр төрө | йырсы |
| Һуғыш/алыш | Бөйөк Ватан һуғышы |
| Музыка ҡоралы | вокал[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |           |
Биографияһы
Мария Николаевна Мордасова Түбәнге Мазовка ауылында 1915 йылдың 1 (14) февралендә (хәҙер — Тамбов өлкәһе Тамбов районының Черняное ауылы) күп балалы крәҫтиән Яркиндар ғаиләһендә тыуған.
Мәктәп хорында, аҙаҡ ауыл клубында йырлай. Мәктәптә уҡыған сағында уҡ, һауынсы булып эшләп китә, ә мәктәпте тамамлағандан һуң «звеньевая» була. 1938 йылдарҙа Тамбовта художестволы үҙешмәкәр смотрҙарында ҡатнаша. Воронежға күсеп килгәс, тегеү фабрикаһында эшләй.
Курск музыка училищеһын тамамлай (хәҙер Г.В. Свиридов исемендәге музыкаль колледж)[1].
1943 —1972 йылдарҙа — Воронеж рус халыҡ хоры, һуңынан — Воронеж өлкә филармонияһы солисы. Үҙенсәлекле башҡарыусы, бик күп йырҙар, таҡмаҡтар йыйыусы һәм авторы (300-ҙән ашыу). Хорҙың таҡмаҡ төркөмө менән етәкселек итә[2].
СССР һәм сит илдәр буйлап гастролдәрҙә йөрөй
1997 йылдың 25 сентябрендә вафат була. Воронеждың Коминтерновский зыяратында ерләнгән.
Ғаиләһе
- Ире (1945 йылдан) — Руденко Иван Михайлович (1920-1997), баянсы, РСФСР -ҙың атҡаҙанған артисы (1958).
Хәтер һәм исемдәре
- Социалистик Хеҙмәт Геройы (1987) — СССР музыка сәнғәтен үҫтереүҙәге ҡаҙаныштары өсөн
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған артисы (1955)
- РСФСР-ҙың халыҡ артискаһы (1958)[3]
- СССР-ҙың халыҡ артисы (1981)
- Ленин ордены (1987)
- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (1960)
- «Почет Билдәһе» ордены
- «Хеҙмәт ветераны» миҙалы
- «Фиҙәҡәр хеҙмәте өсөн. В.И. Лениндың тыуыуына 100 йыллыҡ айҡанлы» миҙалы
- «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы
- «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында маҡтаулы хеҙмәте өсөн» миҙалы
- «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүҙең егерме йыллығы өсөн» миҙалы
- «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүҙең утыҙ йыллығы өсөн» миҙалы
- Воронеж ҡалаһының почётлы гражданы (1994).
Фильмографияһы
- 1951 — Ҙур концерт — таҡмаҡтар башҡарыу
- 1953 — Тыуған яҡ йырҙары — таҡмаҡтар башҡарыу
- 1977 — Мария Мордасова — төп роль
- 1986 — Йырсы Рәсәй
Хәтер
- Воронежда йырсы йәшәгән йортта (Ленин майҙаны, 9), мемориаль таҡта ҡуйылған.
- Уның исемен Павловка музыка училищеһы йөрөтә, шунда уҡ исемле стипендия булдырыла.
- 2005 йылдың 24 майында Воронеж ҡалаһында «М.Н. Мордасованың музей-фатиры» асыла.
- Йырсы исемен Воронеждың Коминтерн районындағы һәм Тамбовтың Октябрь районындағы урам йөрөтә
- 1985 йылдан Тамбов өлкәһендә М.Н. Мордасова исемендәге таҡмаҡсылар конкурсы үткәрелә[4].
- Йырсының исемен Тамбов өлкәһенең Черняновский халыҡ хоры йөрөтә
- 2006 йылда Тамбов өлкәһенең М.Мордасова исемендәге Премияһы булдырыла[5]
- 2008 йылда йырсы тураһында «До свидания, Ванечка!» документаль фильмы төшөрөлә.
Иҫкәрмәләр
Һылтанмалар
- Мордасова Мария Николаевна. «Герои страны» сайты.
- "Проходили, прогуляли (частушка)", "Сударыня-Барыня". Поёт Мария Мордасова (youtube)
