Армія абароны Нагорна-Карабаскай Рэспублікі
А́рмія абаро́ны Наго́рна-Караба́скае Рэспу́блікі (па-армянску: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պաշտպանության բանակ) была афіцыйна створаная 9 траўня 1992 року ў якасьці ўзброеных сілаў непрызнанае Нагорна-Карабаскае Рэспублікі, што аб’яднала атрады самааховы, што ствараліся ў пачатку 1990-х рокаў.[3] Колькасьць Арміі абароны НКР ацэньваецца ў 18—20 тыс. жаўнераў і афіцэраў[4], мабілізацыйны рэзэрв — 20—30 тыс.[5] У яе склад уваходзяць мотапяхотныя, танкавыя, артылерыйскія часткі й падрозьдзелы й сілы СПА. У 2002 годзе вайсковы бюджэт НКР складаў каля 20 % ад СУП[6].
Армія абароны Нагорна-Карабаскай Рэспублікі | |
ԼՂՀ պաշտպանության բանակ | |
Эмблема Арміі абароны НКР | |
Дата заснаваньня | 9 траўня 1992 |
---|---|
Дата роспуску | 20 верасьня 2023 |
Штаб-кватэра | Ханкендзі |
Камандаваньне | |
Прэзыдэнт | Бако Саакян |
Міністар абароны | Лявон Мнацакаян |
Вайсковыя сілы | |
Прызыўны ўзрост | 18 гадоў |
Занятыя ў войску | 18—20 тысячаў[1] |
Запас | 80—100 тысячаў[2] |
Фінансавыя зьвесткі | |
Бюджэт | 50 млн дал. ЗША[2] |
Прамысловасьць | |
Замежныя пастаўшчыкі | Армэнія |
Дататковыя зьвесткі | |
Гісторыя | Карабаская вайна |
У 2007 годзе, на 1000 чалавек, што пражывалі ў НКР прыходзілася 65 вайскоўцаў, што перавышае аналяґічныя паказчыкі ўсіх краінах Каўказу. Узброеныя сілы ў непрызнанай рэспубліцы разглядаюцца як інстытут, што забясьпечвае стабільную працу, і шматлікія сем’і залежаць ад атрыманай за яе аплаты[7].
Асноўныя бітвы
- Асноўны артыкул: Карабаская вайна
- Штурм Шушы (8—9 траўня 1992)
- Адкрыцьцё Лячынскага калідора між Рэспублікаю Армэнія й Нагорным Карабахам (1992)[8]
- Абарона Мартакэртскага фронту (1992—94)
Гісторыя
Стваральнікамі Арміі аховы НКР сталі Самвэл Бабаян («Іжо», камандуючы арміяю НКР да 1999 р.), ґенэрал Хрыстафар Іванян і шэраг іншых савецкіх афіцэраў — палкоўнік Анатоль Зіневіч, палкоўнік Аркадзь Тэр-Тадэвасян, маёр Сэйран Аганян, а таксама Сэрж Саргсян (в. а. міністра абароны Нагорна-Карабаскае Рэспублікі з 1992 па жнівень 1993[9]), Вазгэн Саргсян (міністар абароны Армэніі ў 1992—93, дзяржаўны міністар, в. а. міністра абароны ў 1993—95, прэм’ер-міністар Армэніі ў 1998—99), Мантэ Мелканян («Аво», кіраўнік абароны ў Мартунінскім раёне).Кіраўніком вайсковага атрада, у жніўні 1992 року які стаў старшынём дзяржаўнага камітэту абароны быў Робэрт Качаран[10].
Сярод арґанізатараў першых апалчэнскіх атрадаў былі Разьмік Пэтрасян, Мурад Пэтрасян, Аркадзь Карапэцян, Самвэл Ахаян і інш.
Да сярэдзіны 1990-х Карабаская армія самааховы складалася ў асноўным з карабахскіх або азэрбайджанскіх армянаў, а таксама добраахвотнікаў з Армэніі. Тады высокі адсотак ўзбраеньня арміі НКР складала ўзбраеньне, захопленае ў азэрбайджанскіх, альбо рэшткі ад савецкіх войскаў. Значная колькасьць зброі й матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня паступілі з Армэніі, часта за кошт рэґулярнае арміі. Да 1994 карабахская армія самааховы стварыла інфраструктуру, якая ўключае казармы, трэніравальныя цэнтры, рамонтныя базы. Паразы, якія армяне нанесьлі Азэрбайджану ў 1993 годзе, былі аднесеныя экспертамі ў асноўным на кошт сілаў самааховы, хаця рэґулярныя армянскія войскі таксама ўдзельнічалі[11].
У войску Нагорнага Карабаха служаць усе мужчыны рэспублікі. Для таго, каб стаць чыноўнікам неабходна адслужыць два ркоу ў шэрагах узброеных сілаў НКР[12].
З 2015 р. кіраўніком Міністэрства абароны НКР зьяўляецца ґенэрал-лейтэнант Лявон Мнацаканян.[13]У 2007—2015 гэтую пасаду займаў Моўсэс Акапян[14]
Тэхніка і ўзбраеньне
Армія аховы НКР цесна зьвязаная з Узброенымі сіламі Армэніі, якія дапамагаюць узбраеньнем і вайсковым рыштункам. Афіцэры з Армэніі ўдзельнічаюць у падрыхтоўцы вайскоўцаў Арміі НКР, хаця кіраўніцтва Армэніі заяўляе аб тым, што ў Нагорным Карабахе і вакол яго няма ніводнага прадстаўніка ўзброеных сілаў Армэніі[15]. Па наяўных адзнаках, больш за палову асабістага складу Арміі аховы НКР — жыхары Армэніі[16]. На тэрыторыі Нагорнага Карабаху разьмешчаная вайсковая частка № 33651 Арміі Армэніі.[17]
Маюцца наступныя адзнакі тэхнікі Арміі аховы НКР (некаторае ўзбраеньне, пералічанае ніжэй, можа належыць да ЎС Армэніі[4]):
Тып | Выява | Вытворчасьць | Прызначэньне | Колькасьць | Нататкі |
---|---|---|---|---|---|
Танкі | |||||
Т-72[4][18][19] | СССР | Асноўны баявы танк | 200-300[4] | Па другіх дадзеных 371[20] | |
Т-55[18][19] | СССР | Сярэдні танк | |||
БМП, БВМ і БТР | |||||
БМП-1[4][18] | СССР | Баявая машына пяхоты | 80[18] | ||
БМП-2[4][18] | СССР | Баявая машына пяхоты | 153[18] | Ад 256 да 324[5][16][21][22] | |
БРМ-1К | СССР | Баявая выведчая машына | 5[18] | ||
БРДМ-2 | СССР | Баявая выведчая машына | |||
БТР-70 | СССР | Бронетранспартэр | 9[18] | ||
БТР-80 | СССР | Бронетранспартэр | |||
БТС-4[19] | СССР | Браняваны цягач | |||
РСЗА | |||||
WM-80[4] | Кітай | 273-мм РСЗА | |||
БМ-21 «Град»[4][19] | СССР | 122-мм РСЗА | 44[21] | ||
Артылерыйскія сыстэмы | |||||
2С1 «Гвазьдзік»[4][18][19] | СССР | 122 мм САУ | 12[18] | ||
2С3 «Акацыя» | СССР | 152 мм САУ | 12[18] | ||
2А36 «Гіяцынт-Б» | СССР | 152 мм САУ | ~50 ад.[18] | Па другіх дадзеных 99[21] | |
Д-20[4] | СССР | 152 мм гармата-гаўбіца | ~50 ед.[18] | ||
Д-30[4] | СССР | 122 мм гармата-гаўбіца | да 100 ад.[18] | Па другіх дадзеных 102[21] | |
МЛ-20 | СССР | 152 мм гармата-гаўбіца | 53[21] | ||
М-120 | СССР | 120-мм палкавы мінамёт | |||
М74/75[4] | СФРЮ | лёгкі мінамёт | |||
Супрацьтанкавае ўзбраеньне | |||||
СПГ-9[4] | СССР | Супрацьтанкавы ґранатамёт (станковы) | |||
РСГ-7[23] | СССР | Ручны супрацьтанкавы гранатамёт | |||
«Штурм-С»[4] | СССР | СТРК | ня менш за 6[18] | ||
«Конкурс»[4] | СССР | СТРК | ня менш за 6[18] | ||
Тактычныя ракетныя комплексы | |||||
9К72 «Эльбрус»[4][19] | СССР | Апэратыўна-тактычны ракетный комплекс | |||
Кропка — У[19] | СССР | Апэратыўна-тактычны ракетный комплекс | |||
Сыстэмы СПА | |||||
С-300[24] | Расея | ЗРК далёкага дзеяньня | |||
С-125/125М[4][18] | СССР | ЗРК малага дзеяньня | |||
Кола[4][18] | СССР | ЗРК сярэдняе далёкасьці | 15-18[18] | ||
Куб[4] | СССР | ЗРК малой далёкасьці | адзін дывізіён[18] | ||
С-75[4][18] | СССР | ЗРК малой далёкасьці | |||
Аса | СССР | ЗРК бліжняга дзеяньня | ня менш за 6[18] | ||
Страла-10[18] | СССР | ЗРК бліжгяга дзеяньня | |||
ЗСУ-23-4[4] | СССР | Зэнітная самаходная ўсталёўка | ня менш за 6[18] | ||
ЗУ-23-2[4][23]/ | СССР | Зэнітная ўсталёўка | |||
Іголка−1[4] | СССР | Пераносны зэнітны ракетны комплекс | |||
Іголка[4] | СССР | Пераносны зэнітны ракетны комплекс | |||
Авіяцыя | |||||
Мі-24[18] | СССР | Ударны гелікоптэр | 5[4] | ||
Мі-8МТ[18] | СССР | Шматмэтавы гелікоптэр | 5[4][18] |
Глядзіце таксама
- Карабаская вайна
- Армянскія ўзброеныя атрады пэрыюду Карабаскай вайны
Крыніцы
Літаратура
- Karl R. DeRouen, Uk Heo Civil Wars of the World: Major Conflicts since World War II. — Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. — Т. 1. — С. 151. — ISBN 9781851099191
- C. W. Blandy Azerbaijan: Is War Over Nagornyy Karabakh a Realistic Option? Advanced Research and Assessment Group. Caucasus Series 08/17. — Defence Academy of the United Kingdom, 2008. — С. 16. — ISBN 978-1-905962-49-5
- International Institute for Strategic Studies The Military Balance 2004-2005. — 104 edition (October 31, 2005). — Routledge. — С. 82. — ISBN 978-0-198566-22-9
- Георгиев Владимир (2002-08-19) Карабах готов постоять за себя. Независимое военное обозрение. Архіўная копія ад 2012-10-19 г.
- Одноколенко Олег (22 октября 2002) Армия советского типа. Вынікі. Архіўная копія ад 2012-10-19 г.
- Мартиросян Самвел (2006-дек-21) Милитаризация Южного Кавказа Праверана 2009-12-14 г. Архіўная копія ад 2012-03-20 г.
- Циганок А. Д. (2007-02-09) Пороховая бочка Евразии. Незалежны вайсковы агляд. Архіўная копія ад 2012-10-19 г.
- Литовкин Виктор (2010-12-03) Окопная армия Нагорного Карабаха. Незалежны вайсковы агляд. Архіўная копія ад 2012-10-19 г.