Вільгельм Оствальд
Фры́дрых Вільгельм О́ствальд (па-нямецку: 
Friedrich Wilhelm Ostwald ; 2 верасьня [ст. ст. 21 жніўня] 1853, Рыга, Ліфляндзкая губэрня, Расейская імпэрыя — 4 красавіка 1932, Гросботэн, Нямеччына) — балтанямецкі хімік і філёзаф. Адзін з заснавальнікаў фізычнай хіміі (нароўні зь Якабам Гэндрыкам вант Гофам, Вальтэрам Германам Нэрнстам і Свантэ Аўгустам Арэніюсам[10]).Ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па хіміі 1909 року за навуковы ўнёсак у прынцыпы каталізу, хімічнай раўнавагі і хуткасьці рэакцыяў[11].
Жыцьцяпіс
Паводле нацыянальнасьці — балтыйскі немец. Нарадзіўся ў сям’і бондара Готфрыда Вільгельма Оствальда і Лізаветы Лёйкель. Меў старэйшага і малодшага братоў.
У 1872—1875 роках навучаўся ў Дэрпцкім унівэрсытэце. Пачаў працаваць у тамтэйшай лябараторыі Карла Шміта і працягваў навучаньне на фізычным факультэце, дзе ў 1877 року атрымаў магістарскае званьне. Праз год абараніў доктарскую дысэртацыю пад кіраўніцтвам Карла Шміта і стаў ягоным памочнікам.
У 1881 стаў прафэсарам хіміі Рыскага політэхнічага інстытуту. У 1887 стаў прафэсарам фізычнай хіміі Ляйпцыскага ўнівэрсытэту, дзе працаваў да сыходу на пэнсію (1906). Падрыхтаваў будучых нобэлеўскіх ляўрэатаў Свантэ Аўгуста Арэніюса, Якаба Гэндрыка вант Гофа, Вальтэра Германа Нэрнста, а таксама такіх вядомых фізыкахімікаў, як Артур Амас Ноес, Ўіліс Родні Ўітні і Кікунаэ Ікеда.
У 1901 да Оствальда ў лябараторыю спрабаваў уладкавацца Альбэрт Айнштайн. Тады Вільгельм Оствальд ня ўзяў яго на працу, але пазьней яны мелі прыяцельскія стасункі, і Оствальд вылучаў Айнштайна на атрыманьне Нобэлю ў 1910 і 1913 роках[12].
Пасьля сыходу на пэнсію пасяліўся ў маёнтку пад Гросботэнам, дзе і пражыў да скону. Памёр у ляйпцыскім шпіталі, пахаваны ў гросботэнскім маёнтку.
Навуковая дзейнасьць
Вільгельм Оствальд вынайшаў працэс таннага вырабу азотавай кісьлі шляхам атляненьня аміяку, які атрымаў ягонае імя. Зладзіў грунтоўнае дасьледаваньне тэорыі разьвядзеньня і сфармуляваў закон разьвядзеньня, таксама названы ў ягоны гонар. Досьледным шляхам давёў, што канцэнтрацыя кісьляў або лугаў у рошчыне пэўных хімічных рэагентаў можа значна ўплываць на хуткасьць рэакцыі. Увёў у хімічны лексыкон панятак молю як масы рэчыва.
У 1887 заснаваў і да 1922 рэдагаваў рэцэнзаваны навуковы часопіс Zeitschrift für Physikalische Chemie па фізычнай хіміі. У 1889 заснаваў часопіс Klassiker der exakten Wissenschaften, у 1902 — Annalen der Naturphilosophie, у 1927 — Die Farbe. Заснавальнік Нямецкага электрахімічнага таварыства (1894). Адзін з заснавальнікаў і фундатараў (на грошы ад Нобэлеўскай прэміі) мюнхэнскага інстытуту «Мост» (па-нямецку: Die Brücke). Заснавальнік (1911) і першы прэзыдэнт Асацыяцыі хімічных таварыстваў.
За сваю кар’еру апублікаваў больш за 500 навуковых працаў і каля 45 кнігаў[13]. Пасьля адыходу ад навуковых дасьледаваньняў апублікаваў некалькі працаў па тэорыі колераў. Вывучаў эспэранта, іда, стваральнік уласнай «сусьветнай нямецкай» мовы.
Прэміі і ўзнагароды
Абраны замежным сябрам Нідэрляндзкай каралеўскай акадэміі мастацтваў і навук (1904), міжнародным ганаровым сябрам Амэрыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1905), міжнародным сябрам Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1906[14][15]), міжнародным сябрам Амэрыканскага філязофскага таварыства (1912[16]).
Ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па хіміі 1909 року за ўнёсак у разуменьне каталізу і за вывучэньне фундамэнтальных прынцыпаў хімічнай раўнавагі і хуткасьці рэакцыяў. Узнагароджаны мэдалём Вільгельма Экснэра за ўплыў навуковых дасьледаваньняў на эканоміку[17].
Памяць
У Грыме на месцы дачы Вільгельма Оствальда адкрыты ягоны парк і музэй. Ягоным імем названы кратэр на адваротным баку Месяца[18].
Сям’я
24 красавіка 1880 Вільгельм Оствальд ажаніўся з Геленай фон Рэйгер (1854—1946), зь якой мелі пяцёх дзяцей. Адзін зь іх, Карл Вільгельм Вольфганг (1883—1943), стаў навукоўцам у галіне калёіднай хіміі.
Крыніцы
Вонкавыя спасылкі
- Творы ў праекце «Гутэнбэрг»
- Творы ў Інтэрнэт-архіве
- Творы ў LibriVox
- Парк і музэй Вільгельма Оствальда
- Профіль на бачыне Нобэлеўскай прэміі