Паўночная Інгрыя
Паўночная І́нгрыя (па-фінску: Pohjois-Inkeri), таксама рэспу́бліка Кір’яса́ла (па-фінску: Kirjasalon tasavalta) — кароткатэрміновае дзяржаўнае ўтварэньне інгерманляндзкіх фінаў на поўдні Карэльскага пярэсмыку, якое існавала ў часы Грамадзянскае вайны ў Расеі.
| Рэспубліка Паўночная Інгрыя фін. Pohjois-Inkeri | |||||
| |||||
| |||||
 | |||||
| Афіцыйная мова | фінская | ||||
| Сталіца | Кір’ясала | ||||
| Форма кіраваньня Старшыні дзяржаўнае рады | Рэспубліка Сантэры Тэрманэн, Юха Пэка Кока, Юр'ё Эльфэнгрэн, Юка Тыранэн | ||||
| Плошча • агульная | 30 км² | ||||
| Незалежнасьць — абвешчаная — страчаная | 9 ліпеня 1919[1] 6 сьнежня 1920 | ||||
.svg){kind=small}
Гісторыя
Рэспубліка абвясьціла пра сваё аддзяленьне ад Савецкае Расеі па кастрычніцкім перавароце і кіравала часткаю Петраградзкага павету Петраградзкае губэрні з 1919 па 1920 гады на тэрыторыях на поўнач ад сучаснага Санкт-Пецярбургу.
Адміністрацыйным цэнтрам дзяржаўнага ўтварэньня зьяўлялася вёска Кір’ясала ў сучасным Усеваласкім раёне Ленінградзкае вобласьці Расеі.
Увесну 1919 году ў расейскай частцы Карэльскага пярэсмыку (тэрыторыя Расеі паміж Фінскім залівам і Ладаскім возерам) з ініцыятывы фінскае сэкцыі Петраградзкага губэрнскага камітэту РКП(б) пачалася актыўная кампанія па правядзеньні мабілізацыі інгерманляндзкага насельніцтва ў Чырвоную армію. Сялянства Інгерманляндыі, гістарычнага рэгіёну на захадзе сучаснай Ленінградзкай вобласьці, пазьбягала мабілізацыі, на што ўлады адказалі рэпрэсіямі — некалькі соцень чалавек было арыштавана, а іх маёмасьць канфіскаваная. Карнымі акцыямі кіраваў начальнік унутранай абароны Петраграду Якаў Петэрс. Ратуючыся ад перасьледу, жыхары тэрыторыяў ля тагачаснае мяжы Фінляндыі (якая ў тыя часы была бліжэй да Санкт-Пецярбургу, чым цяпер) пераходзілі на тэрыторыю апошняй. Усяго ў ваколіцах Раўту (сучаснае Саснова) і Раасулі (сучаснае Арэхава) сабралося каля трох тысячаў бежанцаў.
11 чэрвеня група мяцежных сялянаў колькасьцю ў 150—200 чалавек захапіла мясцовасьць Кір’ясала ў складзе пяці бліжэйшых вёсак (Аўтыё, Пусанмякі, Тыканмякі, Уўсікюля, Ванхакюля) і мытнага посту, якая знаходзілася на савецкім баку мяжы. Фактычна гэтая тэрыторыя, якая ўтварылася на памежнай зь Фінляндыяй савецкай тэрыторыі і мела плошчу блізу 30 км² аддзялілася ад Расеі.
9 ліпеня ў Раўту адбыўся сход бежанцаў, у якім узялі ўдзел каля 400 чалавек. На сходзе быў абраны Часовы камітэт Паўночнай Інгрыі і абвешчаная ідэя стварэньня незалежнай Інгрыі. Гэтая заява, у прыватнасьці, была рэакцыяй на рэпрэсіі з боку бальшавіцкага кіраўніцтва, бо да гэтага высоўваліся толькі лёзунгі шырокай нацыянальнай аўтаноміі[2] — гэты рэгіён быў традыцыйным месцам пражываньня фінаў.
За нядоўгі час фактычнага існаваньня Паўночная Інгрыя мела ўсе традыцыйныя дзяржаўныя атрыбуты: герб, сьцяг, гімн, армію, флёт, вайсковую форму і ўзнагароды, суд, друкаванае выданьне («Kirjasalon Sanomat»)[3], пошту і паштовыя маркі.
Па заключэньні ў 1920 годзе Тартускае мірнае дамовы тэрыторыя рэспублікі была прызнаная за РСФСР. 6 сьнежня быў спушчаны сьцяг, у гэты ж дзень усё насельніцтва вёскі Кір’ясала сышло ў Фінляндыю. У 1927 годзе на тэрыторыі рэспублікі існавала мясцовае нацыянальнае ўтварэньне — Куйвазаўскі фінскі нацыянальны раён, пераназваны ў 1936 годзе ў Токсаўскі фінскі нацыянальны раён і скасаваны ў 1939 годзе[4].
Полк Паўночнай Інгрыі ў Кір’ясала, зіма 1920
Разьвітвальны парад у Кір’ясала, 6 сьнежня 1920
Старшыні дзяржаўнае рады
- Сантэры Тэрманэн (9 ліпеня 1919 — верасень 1919);
- Юха Пэка Кока (14 верасьня 1919 — лістапад 1919);
- Юр’ё Эльфэнгрэн (16 лістапада 1919 — травень 1920);
- Юка Тыранэн (чэрвень 1920 — 6 верасьня 1920).
Крыніцы
Вонкавыя спасылкі
- Сергей Хирвинов. Кирьясало – шанс к спасению Ингрии (рас.) ИП «Ингрия» Праверана 5 студзеня 2014 г.
- Вадим Мусаев. The Ingrian Question as a Historical and Political Phenomenon (анг.) Праверана 5 студзеня 2014 г.