Gupta Carstvo
Gupta Carstvo je bilo antičko indijsko carstvo koje je postojalo od sredine 3. stoljeća do 543. godine. Tokom svog vrhunca od 319. do 543. godine, pokrivao je veći dio Indijskog potkontinenta.[1] Neki historičari ovo razdoblje smatraju zlatnim dobom Indije.[2] Vladajuću dinastiju carstva osnovao je kralj Šri-Gupta; najistaknutiji vladari dinastije bili su Čandragupta I, Samudragupta i Čandragupta II. Indijski pjesnik Kalidasa pripisao je Guptima osvajanje dvadeset i jednog kraljevstva unutar i izvan Indije, uključujući teritorije Saka, Huna, Kambodža, Kinara, Kirata te plemena koja su smještena na zapadu i istoku rijeke Amur.
| Gupta Carstvo गुप्त राजवंश Gupta Rājavaṃśa | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 320 - 600te | |||||||||||||
| |||||||||||||
 Položaj na karti | |||||||||||||
| Glavni grad | Pataliputra | ||||||||||||
| Službeni jezik | Sanskrit | ||||||||||||
| Državno uređenje | Monarhija | ||||||||||||
| Maharađa | |||||||||||||
• 240te-280te | Sri-Gupta | ||||||||||||
• 319-335 | Chandragupta I | ||||||||||||
• 540-550 | Vishnugupta | ||||||||||||
| Zakonodavstvo | |||||||||||||
Vladajuću dinastiju carstva osnovao je kralj Sri Gupta; najistaknutiji vladari dinastije bili su Chandragupta I, Samudragupta, Chandragupta II i Skandagupta. Sanskritski pesnik Kalidasa iz 5. veka nove ere pripisuje Guptama da su osvojili oko dvadeset i jedno kraljevstvo, kako u Indiji tako i van nje, uključujući kraljevstva Parasika, Huna, Kambojasa, plemena koja se nalaze u zapadnim i istočnim dolinama Oxusa, Kinnaras , Kiratas i drugi.[3][4][5]
Vrhunac ovog perioda su bila velika kulturna zbivanja koja su se odvijala prvenstveno tokom vladavina Samudragupte, Čandragupte II i Kumaragupte I. Mnogi hinduistički epovi i književni izvori, poput Mahabharate i Ramayane, kanonizirani su tokom ovog perioda.[6] Period Gupta carstva je proizveo naučnike poput Kalidasa,[7] Aryabhata, Varahamihira i Vatsyayana koji su postigli veliki napredak u mnogim akademskim područjima.[8][9][10] Nauka i politička administracija su dostigli nove visine.[7] Ovaj period je doveo do dostignuća u arhitekturi, kiparstvu i slikarstvu "postavivši standardne forme koji su odredili dalji tok umjetnosti, ne samo u Indiji, nego i izvan njenih granica".[11] Snažne trgovačke veze učinile su Indijski potkontinent važnim kulturnim centrom koji je uticao na obližnja kraljevstva u južnoj i jugoistočnoj Aziji. Smatra se da su Puranas, ranije duge pjesme o različitim temama, bili posvećeni pisanim tekstovima u ovom periodu.[11][12] Hinduizam su slijedili vladari i bramanizam je procvjetao u Gupta carstvu, ali su Gupte tolerirali i ljude drugih vjera.[13]
Carstvo je na kraju nestalo zbog znatnog gubitka teritorija i carske vlasti prouzrokovanom invazijom Kidarita iz srednje Azije.[14][15] Nakon propasti Gupta carstva, Indijom su ponovo vladala brojna regionalna kraljevstva.
Vlast
Gupte su svoje carstvo vodili kao skupinu manjih regija ili potkraljestva. Svako potkraljevstvo imalo je svog vladara, ali je svima njima upravljao car Magadhi. Prva dva Gupta cara proširila su carstvo, dok su kasniji vladari imali zadatak zadržati postojeću teritoriju.
- Čandragupta
Za svoje kratke vladavine odvažni Čandragupta I (320-330) proširio je teritoriju osvajanjima i svojim brakom sa princezom Kumarom Devi iz plemena Lichchavi.
- Samudragupta
Sin Čandragupte I (v.330.-376.) proširio je carstvo do Bengala u srednjoj Indiji te do dolina rijeka gornja Yamuna i Ganges.
- Čandragupta II
Ime je dobio po djedu, i ovaj treći Gupta dugo je vladao (376.-415.) i u to vrijeme je cvala indijska umjetnost i književnost.
Umjetnost i književnost
U vrijeme Gupta indijski umjetnici stvorili su neka od najljepših djela. U veličanstvenim palatama i hramovima nalaze se izuzetno vrijedne skulpture i slike. Klasični oblici muzike i plesa iz vremena Gupta još uvijek se izvode u cijeloj Aziji.
Zidno slikarstvo
Na brežuljcima Ajante ima više od 30 budističkih svetišta i samostana. Mnogi njihovi zidovi ukrašeni su životopisnim freskama ili zidnim slikarijama. To je bila moda koja je trajala vijekovima. Na slikarijama su bili prikazani prizori iz života Budhe i ostalih pobožnih tema.
Skulpture
Svetišta i palače Gupta krase realistične skulpture. Najomiljenije teme bili su ljudi koji su svetištima davali donacije, Budha i prizori njegovog života te ljudi poznati kao Bodhisattive (oni koji su postigli budistički cilj prosvjetljenja i pomagali drugima da dostignu nešto slično. Mnogi kipovi,poput muzičara koji sjedi, izrađeni su od terakote.
Pećinska svetišta
Mnoga budistička pećinska svetišta u zapadnoj Indiji urezana su u litice; posao za koji su bile potrebne godine rada jednostavnim oruđem kojim su radile Gupte. Pećinska svetišta su mračna, ali prekrasno ukrašena skulpturama i slikarijama.
Zlatno doba znanja
U vrijeme vladavina Gupta širile su se obrazovne ustanove, poznate po filozofiji, medicini i logici. Bio je razvijen i jezik sanskrt kojim su se pisale velike epske priče. Jedan od najvećih pisaca iz tog vremena bio je Kalidasa koji je živio u vrijeme Čandragupte II i Kumaragupte. Njegova djela uključuju komedije, poeme i herojske drame koje se još izvode.
Vremenska tabela
| Godina | Historijske značajke |
|---|---|
| 320. | Čandragupta I osniva Carstvo Gupta. |
| 330-376. | Samudragupta širi carstvo od rijeke Ind do Bengalskog zaljeva te do planina na sjeveru. |
| 376-415. | Čandragupta II osigurava carstvo i unapređuje trgovinu. |
| 415-450. | Kalidasa sastavlja većinu svojih pjesama u vrijeme vladavine Kumaragupte. |
| 450. | Carstvo počinje propadati pod pritiskom Huna koji nadiru. |
| 554. | Kraj dinastije Gupta sa smrću posljednjeg cara. |