Indijski potkontinent
Indijski potkontinent[a] jest fiziografska regija u južnoj Aziji, uglavnom smještena na Indijskoj ploči, koja se sa Himalaja pruža prema jugu u Indijski okean. Geopolitički, obuhvata velike kopnene mase zemalja Bangladeša, Butana, Indije, Maldiva, Nepala, Pakistana, i Šri Lanke.[1][2][3][4] Iako se termini "indijski potkontinent" i "južna Azija" često koriste naizmjenično za označavanje regiona, geopolitički termin Južne Azije često uključuje Afganistan, što se ne smatra dijelom potkontinenta.[5]
| Indijski potkontinent | |
|---|---|
.svg) Geopolitičko pokrivanje potkontinenta | |
| Površina | 4.440.000 km2 |
| Br. stanovnika | oko 1.8 milijardi |
| Demonim | Južni Azijati Desi |
| Države | |
| Zavisne teritorije | Spisak |
| Jezici | Jezici južne Azije |
| Vremenske zone | UTC +6 UTC +5:45 UTC +5:30 UTC +5 |
| Najveći gradovi | |
Geološki, potkontinent potiče iz Indijskog ostrva, izolovane kopnene mase koja se odvojila od superkontinenta Gondvane tokom krede i spojila se sa kopnom Evroazije prije skoro 55 miliona godina, formirajući Himalaje.[6] Historijski gledano, kao i do danas, to je i bio i idalje jeste najnaseljenija regija na svijetu, u kojoj živi otprilike 20-25% globalne populacije u svim vremenima u historiji. Geografski, to je poluostrvo u južnoj Aziji smješteno ispod Trećeg pola, ocrtano Himalajima na sjeveru, Hindukušom na zapadu i Indo-Burmanskim planinskim lancima na istoku.[7] Susjedne geografske regije oko potkontinenta uključuju Tibetansku visoravan na sjeveru, Indokinesko poluostrvo na istoku, Iransku visoravan na zapadu i Indijski okean na jugu.
Etimologija
U mnogim historijskim izvorima, regija koja okružuje i jugoistočno od rijeke Ind nazivana je jednostavno "Indija".[8] Historičari idalje koriste ovaj izraz za označavanje cijelog indijskog potkontinenta u raspravama o historiji sve do ere Britanske Indije.[8] Tokom ovog perioda, "Indija" se odnosila na poseban politički entitet koji je kasnije postao nezavisna država.[8]
Prema Oksfordskom rječniku engleskog jezika, izraz potkontinent označava "podjelu kontinenta koja ima poseban geografski, politički ili kulturni identitet" i također "veliku kopnenu masu nešto manju od kontinenta".[9][10] Njegova upotreba za označavanje indijskog potkontinenta dokazana je od ranog dvadesetog vijeka kada je većina teritorije bila ili dio Britanskog carstva ili u savezu s njima.[11][12][13] Bio je prikladan izraz za označavanje regije koja se sastoji od Britanske Indije i kneževskih država.[14][15]
Termin je posebno bio uobičajen u Britanskoj imperiji i njenim nasljednicima,[16] dok je izraz Južna Azija češća upotreba u Evropi i Sjevernoj Americi.[17][18] Prema historičarima Sugata Bose i Ayesha Jalal, indijski potkontinent je postao poznat kao Južna Azija "u novijem i neutralnom jeziku".[19] Indolog Ronald B. Inden tvrdi da upotreba termina Južna Azija postaje sve raširenija jer jasno razlikuje region od Istočne Azije.[20] Dok Južna Azija, precizniji izraz koji odražava savremena politička razgraničenja regije, zamjenjuje indijski potkontinent, termin koji je usko povezan s kolonijalnim naslijeđem regije, kao naslovni termin, potonji se još uvijek široko koristi u tipološkim studijama.[21][22]
Od podjele Indije, građani Pakistana (koji je postao nezavisan od Britanske Indije 1947) i Bangladeša (koji je postao nezavisan od Pakistana 1971) često percipiraju korištenje indijskog potkontinenta kao uvredljivo i sumnjivo zbog dominantnog položaja Indije u pojam. Kao takav se sve manje koristi u tim zemljama.[24] U međuvremenu, mnogi indijski analitičari radije koriste ovaj termin zbog sociokulturnih zajedništva u regionu.[25] Region se takođe naziva "azijski potkontinent",[26][27] "južnoazijski potkontinent",[28][29][30] kao i "Indija" ili "Velika Indija" u klasičnim i premodernim smislima.[31][32][33]
Geologija
Indijski potkontinent je ranije bio dio Gondvane, superkontinenta koji je nastao tokom kasnog neoproterozoika i ranog paleozoika.[6] Gondvana je počela da se raspada tokom mezozoika, sa Indijskim ostrvom koji se odvojio od Antarktika prije 130-120 miliona godina[34] i Madagaskara prije oko 90 miliona godina,[35] tokom krede. Ostrvska Indija se kasnije povukla prema sjeveroistoku, sudarajući se s Evroazijskom pločom prije skoro 55 miliona godina, tokom eocena, formirajući Indijski potkontinent.[6] Zona u kojoj se spajaju euroazijska i indijska potkontinentna ploča ostaje geološki aktivna, sklona velikim potresima.[36]
Fiziografski, to je poluostrvo u južnoj Aziji ocrtano Himalajima na sjeveru, Hindukušom na zapadu i Arakanom na istoku.[7][37] Proteže se prema jugu u Indijski okean sa Arapskim morem na jugozapadu i Bengalskim zalivom na jugoistoku.[38] Većina ove regije počiva na Indijskoj ploči i izolirana je od ostatka Azije velikim planinskim barijerama. Lakadivska ostrva, Maldivi i arhipelag Chagos su tri niza koralnih atola, zaliva i farskih ostrva na indijskoj ploči zajedno sa grebenom Čagos-Lakadiv, podmorskim grebenom koji je nastao sjevernim pomijeranjem Indijske ploče preko žarišta Reunion tokom Krede i ranog kenozoika.[39][40][41] Maldivski arhipelag se uzdiže iz podruma vulkanskih bazaltnih izliva sa dubine od oko 2000m formirajući središnji dio grebena između Laccadiva i Velike Chagos obale .[41]
Geografija
Prema antropologu Johnu R. Lukacsu, "indijski potkontinent zauzima glavnu kopnenu masu Južne Azije."[42] Prema historičaru BN Mukherjeeju, "Potkontinent je nedjeljiv geografski entitet."[43] Prema geografu Dudleyju Stampu, "možda ne postoji kopneni dio svijeta koji je priroda bolje označila kao regija ili 'carstvo' od Indijskog potkontinenta."[44]
Ova prirodna fizička kopnena masa u južnoj Aziji je kopneni dio Indijske ploče, koji je relativno izoliran od ostatka Euroazije.[45] Himalaji (od rijeke Brahmaputre na istoku do rijeke Ind na zapadu), Karakoram (od rijeke Ind na istoku do rijeke Yarkand na zapadu) i planine Hindu Kuša (od rijeke Yarkand na zapadu) čine njegovu sjevernu granicu.[46][47] Na zapadu je omeđen dijelovima planinskih lanaca Hindu Kuša, Spin Ghara (Safed Koh), Sulaiman planina, Kirthar planina, Brahui i Pab i, između ostalih,[46] sa zapadnim pregibnim pojasom duž granice ( između lanca Sulaiman i rasjeda Chaman),[48] gdje se, duž istočnog Hindukuša, nalazi granica između Afganistana i Pakistana. Na istoku je omeđen brdima Patkai, Naga, Lushai i Chin.[46] Indijski okean, Bengalski zaliv i Arapsko more čine granicu indijskog potkontinenta na jugu, jugoistoku i jugozapadu.[46]
S obzirom na teškoće prolaska kroz Himalaje, sociokulturna, vjerska i politička interakcija indijskog potkontinenta uglavnom se odvijala kroz doline Afganistana na njegovom sjeverozapadu, dolinama Manipura na njegovom istoku, i pomorskim putevima.[45] Teža, ali historijski važna interakcija takođe se dogodila kroz odlomke koje su koristili Tibetanci. Ovi putevi i interakcije doveli su do širenja budizma sa potkontinenta u druge dijelove Azije. Islamska ekspanzija stigla je na potkontinent na dva načina: preko Afganistana na kopnu i do indijske obale preko pomorskih puteva na Arapskom moru.[45]
Geopolitika
U smislu modernih geopolitičkih granica, potkontinent čini Bangladeš, Butan, Indiju, Nepal i Pakistan, osim, po konvenciji, ostrvsku državu Šri Lanku i druge obližnje ostrvske države Indijskog okeana, kao što su Maldivi i Britanske indijskookeanske teritorije.[potreban citat][2][3][49][50][51] za razliku od "Južne Azije", ponekad izraz "indijski potkontinent" može isključiti ostrva Maldive i Šri Lanku.[52] Prema Chrisu Brewsteru i Wolfgangu Mayrhoferu, Indija, Pakistan, Bangladeš, Šri Lanka, Nepal i Butan čine indijski potkontinent. Brewster i Mayrhofer također tvrde da se s Afganistanom i Maldivima region naziva Južna Azija.[53] Na periferiji potkontinenta, uključujući Pakistan, Bangladeš i ostrvske lance Maldiva, živi velika muslimanska populacija, dok je srce, uključujući većinu Indije, Nepala i Šri Lanke, pretežno hinduističko ili budističko.[54] Budući da se većina ovih zemalja nalazi na Indijskoj ploči, neprekinutoj kopnenoj masi, granice između zemalja često su ili rijeka ili ničija zemlja.[55]
Precizna definicija "indijskog potkontinenta" u geopolitičkom kontekstu je donekle sporna jer ne postoji globalno prihvaćena definicija o tome koje su zemlje dio južne Azije ili indijskog potkontinenta.[56][57][58][4] Bilo da se zove Indijski potkontinent ili Južna Azija, definicija geografskog opsega ove regije varira.[59][60] Afganistan, iako se često smatra dijelom južne Azije, obično nije uključen u indijski potkontinent.[56][61][62][63][64][65] Maldivi, ostrvska država koja se sastoji od malog arhipelaga jugozapadno od poluotoka, iako se uglavnom smatra dijelom indijskog potkontinenta,[3] ponekad se spominje u izvorima, uključujući Međunarodni monetarni fond, kao grupa ostrva udaljena od indijskog potkontinenta u pravcu jugozapada.[66][67]
Kultura
Religija
Sport
Kriket je najpopularniji sport na potkontinentu,[68] sa 90% obožavatelja ovog sporta širom svijeta na potkontinentu.[69] Postoje i neke tradicionalne igre, kao što su kabaddi i kho-kho, koje se igraju širom regiona i zvanično na Južnoazijskim igrama i Azijskim igrama.[70][71][72] Lige koje su stvorene za ove tradicionalne sportove (kao što su Pro Kabaddi Liga i Ultimate Kho Kho) su neka od najgledanijih sportskih takmičenja na potkontinentu.[73][74]
Također pogledajte
- Arapsko poluostrvo
- Velika Indija
- Hindustan
- Južna Azija
- Južnoazijsko udruženje za regionalnu saradnju (SAARC)