Аббревиатура

ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа Аббревиатура (маьӀна).

Аббревиату́ра (итал. abbreviatura схьадаьлла лат. brevis «доца») — хьалхарчу элпийн йа дешан аьзнийн абатан цӀерца дацдина дош йа дешнаш.

Аббревиатураш декъало чолхе дацдина дешнашка а, инициалан аббревиатурашка а^[1]:

чолхе дацдина дош — дешнийн цхьаьнакхетарехь яцйина юьхьанцара элементех хӀоттийна (морфемех) дош^[1];
инициалийн тайпана чолхе дацдина дош — дешнийн хьалхара элпаш йа аьзнаш цхьаьнатухуш кхоьллина дешнаш, шен рогӀехь декъало элпийн а, аьзнийн а, элпийн-аьзнийн а аббревиатурашка^[1].

Аббревиатуран долара хилам — акроним.

Тайп-тайпана кепаш

Инициалийн аббревиатура

Элпийн аббревиатура

ХӀоттийна дешнийн цхьаьнакхетар кхуллуш долу дешнийн хьалхарчу элпийн абатан цӀерех^[1].

ПКХК (пэ-кхэ-ка) — Пачхьалкхан кхерамазаллин комитет
л.Ӏ.б. (лэ-Ӏа-бэ́) — лахара Ӏилманан белхало
РСФСР (эр-эс-эф-эс-э́р) — Российн Советийн Федеративан Социалистиийн Республика
КХФТ (ка-ха-эф-тэ) — комплексан хийцалучун функцийн теори (комплексан анализ)

Нохчийн элпийн аббревиатурашна йукъара цхьадолу элпийн цӀе абатехь йукъара тӀеэцначаьрца ца дан тарло. Иштта, «Ф» («эф») элп деша тарло «фэ» аьлла:

ФТБ [фэ-тэ-бэ́] — Федералан талламан бюро
ДФК [дэ-фэ-ка́] — дарбанан физикин культура
РФФ [эр-фэ-фэ́] — радиофизикин факультет

«С» («эс») а, «Ш» («ша») а элпаш — «сэ» а, «шэ» а санна:

АЦШ [а-цэ-шэ] — Америкин Цхьаьнатоьхна Штаташ
ССРС [эс-сэ-эр-сэ] — Советийн Социалистийн Республикийн Союз

Озан аббревиатура (акрофонетикан аббревиатура)

Кхоьллина дешнийн цхьаьнакхетаран элементийн хьалхарчу элпех, амма доьшу ма-гарра^[1] (масала, «ПУТ» [пэутэ] ца доьшу, ткъа доьшу [пут]):

АУС — автоматйина урхаллин система
ГЭС — гидроэлектростанци

Элпийн-озан аббревиатура

Кхоьллина цхьа дакъа юьхьанцара элпийн цӀерех, цхьа дакъа дешнийн дуьхьанцара аьзнех:

СЭЦЦӀ [сэ-цэ-цӀэ] — Советийн эскаран центран цӀа
НЛКХПИ [эн-эл-кхэ-пи] — Новкъа леларан кхерамазаллин пачхьалкхан инспекци

Бэкроним

Долуш долчу дешах хӀоттийна аббревиатура. Цу тӀе бэкронимо кхето тарло дош схьадаларан маьӀна а, дешан керла маьӀна дала а тарло.

Spam — Seriously Pissing-off Advertising Mail («Боккъал а баленъяьлла рекламан пошт») йа System Post Automatic Mail («Пошт дӀасахьажоран автоматан система»). (ДӀаделларо ло керла маьӀна «спам» дешна. Юьхьанца и дош, чӀогӀа агрессин реклама йолчу, йораха жижиган консервийн йохк-эцаран маркан цӀе SPAM яра).
УДАР — Украинин демократийн альянс реформашъяран (политикин парти). ЦӀе ю гӀараваьлла волу боксёр Кличко Виталий коьртехь волу партин аллегори тиллина.

Бэкроним хила тарло иштта йолуш йолчу аббревиатуран забарен шифр дӀаеллар.

ВЛКСМ — веллачу Ленинан кашчохь самукъа ма-далийла.

Рекурсиван аббревиатура (рекурсиван акроним)

Шифр дӀаяккхаран йукъа йоьду ша аббревиатура.

GNU — GNU‘s Not Unix
ALT — ALT Linux Team
PHP — PHP Hypertext Preprocessor
Wine — Wine Is Not an Emulator

Йолуш ю иштта рекурсиван акроним, шех Ӏотталуш хьажоргаш йолуш, иза HURD аббревиатура. Кхузахь элп H билгалйоккху аббревиатура HIRD, шен рогӀехь H элпо билгалдоккху хьостан аббревиатура HURD. Цул сов, дешнаш «Hurd», а «Hird» а ингалсан маттахь яздаран варианташ ю «Herd» («Бажа, жа»).

Аббревиатураш-дешнаш (маьӀнийн)

Хьалхара элпаш ду долу дош

SMILES — инг. Simplified Molecular Input Line Entry Specification
SMART — инг. Smiles ARbitrary Target Specification, System Management Arts

Чолхедацдина дешнаш (дешдекъан аббревиатура)

Шинна а, сов а дешнийн хьалхара дакъош тӀеттӀатохар

обком — областан комитет;
партком — партийн комитет;

Билгалдахарш

[1]

Search