Марша догӀийла Википеди чу,

Башкирийчоь (башк. Башҡортостан Республикаһы, йоца цӀерш: Башкортоста́н, Башки́ри, кхин лелош йу аббревиатура РБ) — Российн субъект, республика (пачхьалкх). Ийдалйистан федералан гуо, Уралан экономикин кӀоштан дакъа. Коьрта гӀала — Уфа.

Кхоьллина 1917 шеран 15 ноябрехь [28 ноябрехь] къоман-территорин автономи Башкурдистан аьлла, 1919 шеран 20 мартехь, центран Советийн Ӏедало Башкирийн Правительствоца биначу бартаца, цӀе йара Башкирийн АССР цул совнах таханлерчу Россехь дуьххьара къоман автономин республика йу. 1990 шеран 11 октябрехь дуьйна Башкирийн Советийн Социалистийн Республика — Башкортостан йара, 1992 шеран 25 февралехь дуьйна Республика Башкортостан аьлла цӀе йу. Российн республикашна йуккъахь бахархойн барамца хьалхарчу меттигехь йу.

Башкирийчоь цӀе йолу историко-географин мехкан дакъа ду. Дозанаш ду Пермийн мехкаца, Свердловскан а, Челябинскан а, Оренбурган а областашца, ГӀезалойчоьца а, Удмуртица а.

↪ кхин дӀа ›››

Мухьаммад (Ӏаьр. ٌمُحَمَّد‎‎; 570 шеран 22 апрелехь, Макка — 632 шеран 5 июнехь, Мадийнат, Хьижаз, Ӏаьрбийн ахгӀайре) — иза Делан пайхамар а, элча а ву, ислам дин даржо а, дӀакхачо а массо адамашка а, жинашка а ваийтина волу. Иза улул-Ӏазм олучу пхеа элчанех хьалхарниг ву. Иза Ӏаламаш Дела цхьаъваре а, Цунна Ӏибадат даре а йухадерзо ваийтина ву. Цуьнан гӀуллакх массо пайхамарийн а, элчанийн а гӀуллакх хилла, царах тӀаьххьарниг а ву иза. Дала доссийна цуьнга Жибрил маликехула Сийлахь долу Къуръан. Мухьаммад ﷺ нахалахь уггар везаниг а, адамийн эла а ву. Дала къинойх ларвина ву иза. ↪ кхин дlа ›››

Вайнах махкахбахар йа (нохчий а, гӀалгӀай а махкахбахар) (операци «Чечевица») — 1944 шеран 23 февралехь долина 9 март кхаччалц Нохч-ГӀалгӀайн а, ДегӀастанан а АССР-шкара вайнах Йуккъера Азе а, Кхазакхстане а бахийтар.

↪ кхин дlа ›››

• 1226 — Риминира дешийн буллано чӀагӀдира тевтонийн къонахошна тӀехь Пруссин латтанаш.
• 1830 — Мормонан жайна нахаладаьккхина.
• 1851 — Костромахь хӀоллам брьгӀна Сусанин Иванна (ца бисина).
• 1884 — канадан Ӏедалшна дуьхьала гӀевттира Саскачеванан метисаш.
• 1899 — немцойн археолога Кольдевейс аьхкина ширачу Вавилонан пенаш (сурт тӀехь).
• 1906 — Российн империн I-ра Пачхьалкхан думе харжамаш.
• 1995 — ЕБн ворхӀ пачхьалкхехь лелабаьлла дозанера визан тергам дӀабаккхаран Шенгенан барт.
• 2000 — Российн президент хӀоттийна Путин Владимир.

Шена нохчийн маттахь йазйан хуучо кхоллийша цхьанхьа хӀумнах лаце йаззам, ишта чулацаман йоцо коьрта цӀе йолуш кхолла, масалла:

• Нохчийчоьнан нах беха меттигаш
• Нохчийчоьнан физикин географи
• Массо а маттахь хилайеза 1000 агӀо
• ГӀарабевлла нах: йаздархой, Ӏилманчаш, и. к. д.