Зороастризм

Кхуза хьажош ду дехар «Парсизм». ХӀокху темин оьшу ша агӀо.

Зороастри́зм (авест. vahvī- daēnā- māzdayasna- — «Хьекъалечун лерам бен беркате дин», гӀаж. «بهدین» — behdin, «Беркате дин») — ширачех цхьа дин^[1], юьхьиг схьаяьлла Спитама Заратустра (авест. 𐬰𐬀𐬭𐬀𐬚𐬎𐬱𐬙𐬭𐬀 Zaraθuštra пайхамаран Догделлар чура, иштта вевза Зардушт пехл. 𐭦𐭫𐭲𐭥𐭱𐭲 Zardu(x)št а, Зороастр желт.-шира. Ζωροάστρης), а санна, уьш йелла «дала» Ахура Маздас^[2]. Заратустран Ӏилманан бух тӀаьхь — адаман дика ойланийн, дика дешнийн, дика гӀуллакхийн маьрша, оьзда харжам. Ширачу заманахь а, юккъерачу бӀешерашкахь а зороастризм яьржира алсама Йоккха Иранан махкахь.

Зороастризм

Ков

Дин Ӏаморан баххаш

Ахура Мазда
Заратустра
Этикан триада
Амешаспандаш
ЦӀе

Дуализм

Спента Маинью • Ангра-Майнью
Аша • Друдж
Язаташ • Дэваш

Динан тексташ

Гаташ • Авеста
Денкард • Бундахишн

Динан гӀуллакх а, оьздангалла а

Мобед • Ясна
ЦӀеран килса • Пираш
Рузма • Гаханбараш • Джашнаш
Эсхатологи • Зурванизм

ТӀаьхьа бозурш

Гебраш
Парсаш

хь·д·р

Фаравахар, зороастризман символех коьртачех цхьаъ (Персеполь, Иран)

Заратустра. Сурт карийна Шемахь (III бӀешо гергга)

Заратустран дин шала монотеизман^[3] амалехь хиларе хьаьжна доцуш, пайхамар веллачул тӀаьхьа иттех шо даьлча делахойн дине юхаберза буьйлабелира^[4]. Дела цхьаъ вар дисира V бӀешо кхаччалц къовлаеллачу мидийхойн магийн кастехь^[5]. Кхин а тӀаьхьара зороастризм ду политеистийн дин^[6].

Тахана зороастризм дукхаха ерг аратеттина исламо, кегийра йукъараллаш йисина Иранехь а, ХӀиндехь, тӀаьхьхӀиттинарш бу малхбуза мехкашкахь, советийн хилла аренашкахь (коьртаниг Таджикистанехь)^[7].

ЦӀе

Билгалдахарш

Литература

Оьрсийн маттахь

Абаев В. И. Скифский быт и реформа Зороастра // Archiv orientálni. 1956. Vol. 24
Бойс М. Зороастрийцы. Верования и обычаи. М.: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1988.
Каландарова М. С. Индия. Зороастрийцы — исчезающая община. // Азия и Африка сегодня. — М.: Отделение историко-филологических наук РАН, 2012. — № 7. — ISSN 0321-5075. Архивйина 2012 шеран 18 октябрехь.
Лелеков Л. А. Авеста в современной науке. 2-е изд. М., 1992
Рак И. В. Мифы Древнего и раннесредневекового Ирана (зороастризм). — СПб.— М.: «Журнал „Нева“» — «Летний Сад», 1998. — 560 с. — ISBN 5-87516-084-5.
Зороастризм / Чунакова О. М. // Железное дерево — Излучение. — М. : Большая российская энциклопедия, 2008. — С. 565—566. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 10). — ISBN 978-5-85270-341-5.

Кхечу меттанашкахь

Gnoli Gh. Zoroaster’s time and homeland: a study of the origins of Mazdeism and related problems. Naples, 1980;
Gnoli Gh. Zoroaster in history. N. Y., 2000;
Humbach H. A Western approach to Zarathushtra. Bombay, 1984
James R. Russell. Zoroastrianism in Armenia. — Harvard University Press, 1987.