یویی چینی

ناوچەیەکی چین لە باشووری چیای نانلینگ کە بە لینگنان ناسراوە (بە نزیکەیی گوانگشی و گوانگدۆنگی مۆدێرن)، لە بنەڕەتدا شوێنی ئەو گەلانە بووە کە چینییەکان بە سەد یو (بایو) ناسراون، کۆچی بەرفراوانی چینییە ھانەکان بۆ ناوچەکە لە دوای داگیرکردنی ناوچەی چین لە ساڵی ٢١٤ پێش زایین دەستی پێکرد^[١] شەپۆلی یەک لە دوای یەک لە کۆچکردن لە کاتی ئاڵۆزییەکان لە باکوور و ناوەڕاستی چین بەدوای خۆیدا ھێنا، وەک داڕمانی شانشینیەکانی ھان و تانگ و سۆنگ^[١] بەناوبانگترین ڕێگا لە ڕێگەی ڕووباری شیانگەوە بوو، کە چینەکان بە کەناڵی لینگکو بە ڕووباری لیەوە بەستبووەوە، و پاشان بۆ ناو دۆڵی شی جیانگ (ڕووباری ڕۆژئاوا)^[١] ڕێگایەکی لاوەکی بەدوای ڕووباری گان و پاشان بەی جیانگ (ڕووباری باکوور)دا دەڕۆیشت بۆ ناو ڕۆژھەڵاتی گوانگدۆنگ^[١] دواتر قسەکەرانی یویی لەگەڵ قسەکەرانی ھاکا کە ڕێگەی ڕووباری باکووریان گرتبووەبەر لەگەڵ قسەکەرانی مین کە لە ڕێگەی دەریاوە دەگەیشتن، پەیوەندییان پێکەوە بەست و زمانی یویی لێ دروست بوو.^[١]

زمانی یویی لە پارێزگاکانی باشووری گوانگدۆنگ و گوانگشی قسەی پێدەکرێ، ناوچەیەک کە لە مێژە لە ڕووی کولتووری و ئابوورییەوە شاری گوانگژۆ (کانتۆن) لە ڕووباری مرواری زاڵ بووە، شێوەزاری کانتۆنی کە لە ھۆنگ کۆنگ و ماکاو قسەی پێدەکرێت لقێکی سەرەکی یوییە.

کاریگەری گوانگژۆ بە درێژایی سیستەمی ڕووباری مرواری بەرەو ڕۆژئاوا بڵاوبووەتەوە، بەجۆرێک کە بۆ نموونە ئاخێوەرانی شاری ووژۆ نزیکەی ١٩٠ کیلۆمەتر (١٢٠ میل) لە سەرەوەی ڕووبارەکە لە گوانگشی زۆر زیاتر لە زاراوەی گوانگژۆ دەچێت لە چاو زاراوەی ناوچە کەنارییەکان کە نزیکترن بەڵام بەھۆی زەوییە گردەییەکانەوە لە شارەکە جیاکراونەتەوە^[٢] یەکێک لەم زمانە کەنارییانە، تایشانسیە کە باوترین جۆری زمانی یوییە لە نێوان کۆمەڵگاکانی دەرەوەی وڵات^[٢] جۆر شێوەزارەکانی یویی بە تەواوی لە یەکتردا تێناگەن و ئەتوانین زیاتر بڵێین زمانێکی سەربەخۆن نەک شێوەزار^[٣]

دانیشتووان

تایشانسی

• ڕێزمانی کانتۆنی
• شێوازەکانی نووسینی چینی بۆ کۆمپیوتەر
• کولتوری لینگنان
• نووسراوی کانتۆنی
• نووسراوی چینی
• زمانەکانی چین
• لیستی جۆرەکانی چینی

وەرگێڕانەکان

ئەوەی ئاماژەی پێدراوە

ویکیپیدیا، ئینسایکڵۆپیدیای ئازاد بە یویی چینی

• Zhong-shan phonology: a synchronic and diachronic analysis of a Yue (Cantonese) dialect (MA thesis), University of British Columbia, 1980, doi:10.14288/1.0100261.
• "A reconstruction of proto-Yue vowels" (PDF), Working Papers in Linguistics, Department of Linguistics, University of Hawaii, vol. 40, no. 2, 2009. ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.