İnsan aqlarınıñ umumiy beyannamesi

İnsan ailesiniñ cemi azalarına has olğan menlik duyğusı em de olarnıñ musaviy veayırılmaz aqlarınıñ tanılması adalet ve umumiy barışıqlıqnıñ temeli olğanını nazarğa alaraq; ve

insan aqlarına lâqaydlıq ve aqaret beşeriyetniñ vicdanını ğadaplandırğan vahşiyamellerge alıp kelgeni ve insanlarnıñ söz ve aqide serbestligine malik olacağı, qorqu vemuhtaclıqtan azat olacağı bir dünyanıñ yaratılması insanlarnıñ eñ büyük arzusı kibi beyanetilgenini nazarğa alaraq; ve

insannıñ istibdat ve basqığa qarşı eñ soñ çare olaraq baş kötermege mecbur qalmamasınıtemin etmek maqsadında insan aqlarınıñ uquq üstünligi ile qorulmasınıñ zarurlığını nazarğaalaraq; ve

milletler arasında dostluq munasebetleriniñ inkişafını desteklemekniñ zarur olğanınınazarğa alaraq; ve

Birleşken Milletler halqlarınıñ Nizamnamede insannıñ esas aqlarına, insan şahsınıñdegerligi ve qıymetine, erler ve qadınlarnıñ musaviyligine olğan işançlarını tasdiqlağanları,içtimaiy teraqqiyat ve yaşayış şaraitleriniñ daa ziyade serbestlik müitinde yahşılaştırılmasınaqoltutmağa qarar bergenlerini nazarğa alaraq; ve

aza devletler Birleşken Milletler Teşkilâtı ile işbirlikte bulunıp, insan aqlarına ve temelliüriyetlerine bütün dünyanıñ kerçekten de sayğı köstermesi ve riayet etmesini teminlemekmecburiyetini alğanlarını nazarğa alaraq; ve

bu aqlar ve üriyetler er kes tarafından aynı şekilde añlaşılması yuqarıda qayd etilgenmecburiyetniñ tolusınen yerine ketirilmesi içün büyük emiyetke malik olğanını nazarğa alaraq,

Birleşken Milletlerniñ Baş Assambleyası

er kes ve cemiyetniñ er bir qurumı mezkür Beyannameni daima köz ögünde tutaraq, buaqlarğa ve üriyetlerge, maarif ve tasil yolunen, terakqqiy milliy ve halqara tedbirler yolunen,olarnıñ em de Teşkilâtqa aza olğan devletlerniñ halqları, em de bu devletlerniñ idaresi altındaolğan topraqlarda yaşağan milletler arasında bu aqlarnıñ dünyaca ve semereli şekilde tanılmasıve tadbiq etilmesini teminlemege ğayret etmeleri içün mezkür İnsan Aqlarınıñ UmumiyBeyannamesini ilân ete.

Bütün insanlar serbestlik, menlik ve uquqlarda musaviy olıp dünyağa keleler. Olar aqıl ve vicdansaibidirler ve biri-birilerinen qardaşçasına munasebette bulunmalıdırlar.

1. Er kes ırqı, tüsü, cınsı, tili, dini, siyasiy ve diger aqideleri, milliy ya da içtimaiy, bir de-birtabaqağa mensüpliginden, serveti ve diger er angi alından qatiy nazar mezkür Beyannamede ilânetilgen tekmil aqlar ve bütün serbestliklerge malik olmalıdır.
2. Bundan ğayrı mensüp olğan memleketniñ ya da hududnıñ siyasiy, uquqiy ve halqarastatusına, bu hududnıñ mustaqil, özüni idare etmegen ve ya da mustaqilligi er angi bir şekildesıñırlanğan olıp-olmamasından qatiy nazar insanğa nisbeten iç bir farq kösterilmemelidir.

Er kes yaşamaq, serbestlik ve şahsiy havfsızlıq aqqına maliktir.

İç bir kimse qullıq ya da esaret altında bulunmamalıdır; qullıq ve qul ticaretiniñ bütün çeşitleriyasaqtır.

İç kimse iskence ve yahut zalımane, ve ya da onıñ degerligini aqsımlağan munasebet ve cezağaoğratılmamalıdır.

Er kes qayerde olsa olsun, kendisiniñ uquq subyekti olaraq qabul etilüv aqqına maliktir.

Qanun qarşısında er kes birdir ve farqsız olaraq uquq tarafından musaviy qorçalanılmaq aqqınamaliktir. Er kes, işbu Beyannameni bozğan er türlü aqsımlav ve böyle aqsımlavnı qızıştıruvdanqorçalanılmaq musaviy aqqına maliktir.

Er kes onıñ, anayasa ya da qanun teminlegen, esas aqları bozulğan taqdirde, selâhiyetli milliymahkemeler tarafından bu aqları tiklenmek aqqına maliktir.

İç kimse esassız yaqalanmaz, tutuvlanmaz yahut sürgün etilmez.

Er kes, onıñ aqları ve borcunı belgilemek em de oña qarşı kösterilgen cinaiy qabaatlanuvnıñdelilligini tesbit etmek içün, tolu musaviylik esasında, onıñ işi mustaqil ve bitaraf mahkemetarafından aşkâr ve adaletli tarzda baqılmaq aqqına maliktir.

1. Cinaiy suçı olmasında qabaatlanğan er kes, onıñ qabaatı qanuniy tertip ile, aşkâr mahkemeesnasında ve bütün qorçalav imkânları teminlengen alda belgilenmegence, qabaatsız, deptanılmaq aqqına maliktir.
2. İç kimse, nasıldır areket esasında cinayet etkeni ya da areketsizligi içün, olar yapılğan vaqıttamilliy yahut halqara uquq boyunca cinayet sayılmasa, mahküm etilmez. Yapılğan cinayetkekesilmek ihtimalı olğan ceza, o berilgen vaqıtqa köre, daa da qattı ola bilmez.

Kimse, onıñ şahsiy ve aileviy ömürine, meskenine tiyilmemezlik, yazışmaq sırına yahut onıñnamus ve itibarına esassız kirişmek, qast etmek areketlerine oğratıla bilmez. Er kes, böylekirişmek yahut qastlardan qanun qorçalavı aqqına maliktir.

1. Er kes, devlet çerçivesinde serbest yürmek ve yaşağan yerini seçip almaq aqqına maliktir.
2. Er kes, er angi, şu cümleden, öz memleketini terk etmek ve öz memleketine qaytmaq aqqınamaliktir.

1. Er kes, taqipke oğrağanda başka memleketlerde sığınaq bulmaq ve ondan faydalanmaq aqqınamaliktir.
2. Bu aq, taqip asılında siyasiy olmağan cinayetke ya da Birleşken Milletlerniñ maqsadı vemevamlarına zıt kelgen areketke esaslanğan taqdirde, işletile bilmez.

1. Er kes vatandaşlıq aqqına maliktir.
2. Kimse öz vatandaşlığından yahut, vatandaşlığını deñiştirmek aqqından esassız marum etilmez.

1. Çağına yetken erler ve qadınlar, ırq, milliy ya da diniy alâmetlerine baqmadan, evlenmek veaile qurmaq aqqına malikler. Olar, evlenecekte, evli olğanda ve ayrılışqanda aynı aqlarnıqullanmaqtalar.
2. Nikâh yalıñız evlenecek eki tarafnıñ da serbest ve tolusınen razılığı ile olabilir.
3. Aile cemiyetniñ tabiiy ve esas birlemidir em de cemiyet ve devlet tarafından qorçalanmaqaqqına maliktir.

1. Er kes, şahsiy ve başqalarnen beraberlikteki mal-mülk saibi olmaq aqqına maliktir.
2. Kimse esassız alda öz mal-mülkünden marum etilmez.

Er kes fikir, itiqat ve din serbestligi aqqına malik; bu aq – em şahsiy tarzda, em de başqalarnenberaberlikte, alem-aşkâre ya da hususiy alda, oquvda, ibadet etüvde ve diniy merasimlernibecergende – öz dinini yahut itiqatlarını deñiştirmek ve öz dinini yahut itiqatlarnı izar etmekserbestligini içine almaqta.

Er kes, tış qarışuvına oğramağan fikirler ve olarnı serbest ifade etmek aqqına malik; bu aq, özitiqatlarına riayet etmek serbestliginden ve istegen vastalarnen em de, sıñırlardan qatiy nazar,malümat ve ğayelerni qıdırmaq, almaq ve darqatmaq serbestliginden ibarettir.

1. Er kes tınç toplaşuvlar ve birleşmeler serbestligi aqqına maliktir.
2. Kimse, qaysı bir birleşmege kirmek içün mecbur etilmez.

1. Er kes bivasta ya da serbest saylanğan vekiller vastasınen öz memleketiniñ idaresinde iştiraketmek aqqına maliktir.
2. Er kes öz memleketiniñ devlet qurumlarınla musaviy iştirak etmek aqqına maliktir.
3. Halq iradesi ükümet akimiyetiniñ temeli olmalıdır; bu irade gizli ya da başqa böyleserbest saylav usulları vastasınen umumiy ve musaviy saylav aqqı ile ötkerilgen devriy ve açıqsaylavlarda öz ifadesini tapmalıdır.

Er kes, cemiyetniñ azası olaraq, içtimaiy qorçalav aqqına maliktir; degerligi ve şçahsiyetiniñserbest inkişaf etmesi içün zarur olğan iqtisadiy, içtimaiy ve medeniy saalardaki aqlarnıñ milliyğayret ve halqara işbirlik vastasınen ve er devletniñ resursları ve qurulışına köre teminlev aqqınamaliktir.

1. Er kes çalışmaq, işini serbest seçmek, adaletli, oñaytlı iş şaraitlerine malik olmaq ve işsizliktenqorçalanmaq aqqına maliktir.
2. Er kes, iç bir aqsımlavsız, musaviy emegi içün musaviy maaş almaq aqqına maliktir.
3. Er çalışqan insan, özü ve qorantası içün insanğa munasip yaşayış teminlegen adaletli ve lâyıqodev, lâzim olğanda, başqa qoşulğan içtimaiy teminat vastalarını qullanmaq aqqına maliktir.
4. Er kes zenaat birliklerini meydanğa ketirmek ve öz menfaatını qorçalamaq içün zenaatbirliklerine qoşulmaq aqqına maliktir.

Er kes raatlanmaq, eglenmek, şu cümleden iş saatleriniñ aqılane sıñırlanması ve ödenilgen devriytatil aqqına maliktir.

1. Er kes özü ve qorantasınıñ sağlığı ve abadanlığı içün ğıda, urba, mesken, tibbiy baqım vekerekli içtimaiy hızmetlerine saip olmaq aqqına maliktir. Er kes işsizlik, hastalıq, saqatlıq, tullıq,qartlıq ya da oña bağlı olmağan şartlardan asıl olğan fuqarelik allarında qorçalanuv aqqınamaliktir.
2. Analıq ve balalıq ayrıca qayğıruv ve yardım aqqını bere. Epsi balalar, nikâh ile ya da nikâhsızdünyağa kelgenler, aynı içtimaiy qoruvğa maliktirler.

1. Er kes tasil aluv aqqına maliktir. İç olmağanda, başlanğıç ve umumiy tasil bedava olmalıdır.Başlanğıç tasil mecburiy olmalıdır. Tehnikiy ve zenaat tasilden er kes faydalanmalıdır, er kimelde etken neticelerine köre musaviy şekilde aliy tasil alabilir.
2. Tasil insan şahsınıñ tolu inkişafına, aqları ve esas serbestliklerine sayğı arttıruvğadoğrultılmalıdır. Tasil halqlar, ırq ve diniy taqımlar arasında özara añlaşuv, sabır ve dostluqqa,ve Milletler Birleşmesiniñ tınçlıq saqlamaq faaliyetine qoltutmaq kerek.
3. Ana-babalarnıñ öz balalarına tasil çeşitini saylavda üstün olmaq aqqı bar.

1. Er kes cemiyetniñ medeniy ömürine serbest qatılmaq, sanattan zevqlanmaq, ilmiy teraqqiyattaiştirak etmek ve bundan faydalanmaq aqqına maliktir.
2. Er kes ilmiy, edebiy ya da bediiy eserleriniñ müellifi olaraq, ahlâqiy ve maddiy menfaatıqorçalanması aqqına maliktir.

Er kes, bu Beyannamede ifade etilgen aqlar ve üriyetler tolusınen ömürge keçirilgende, cemaa vehalqara tertip aqqına maliktir.

1. Er kes yalıñız, onıñ şahsiyeti serbest ve tolu inkişaf ola bilecek, cemiyet ögünde borcludır.
2. Öz aqları ve serbestliklerini ömürge keçirgende, er kes yalıñız, qanun başqalarnıñ aqları veserbestliklerini tanımaq ve ürmet etmek em de demokratik cemiyetteki ahlâq, cemaa tertibi veumumiy eyiallıqnıñ adaletli talaplarını qanaatlendirmesini teminlemek maqsadınen belgilegensıñırlanuvlarğa oğratıla.
3. Bu aqqlar ve serbestlikler ömürge keçirilgende Milletler Birleşmesiniñ maqsatları veprintsiplerine zıt olması iç te mümkün degil.

İşbu Beyannamedeki iç bir madde, nasıldır bir devlet, şahıslar taqımı ya da ayrı şahısqa, yuqarıdakösterilgen er angi aqlar ve serbestliklerge zarar ketirilmesine doğrultılğan faaliyetke ya daareketke aq bere, dep izaa etilmez.

Этот материал извлечён из официального документа Организации Объединённых Наций. Организация придерживается политики, предполагающей нахождение собственных документов в общественном достоянии, для того, чтобы распространять «как можно более широко идеи (содержащиеся) в публикациях Организации Объединённых Наций». Согласно Административной инструкции ООН ST/AI/189/Add.9/Rev.2, доступной только на английском языке, следующие документы находятся в общественном достоянии по всему миру: Официальные протоколы (протоколы заседаний, стенограммы и итоговые протоколы,...) Документы Организации Объединённых Наций, изданные с эмблемой ООН Общедоступные информационные материалы, созданные в первую очередь для информирования общественности о деятельности Организации Объединённых Наций (за исключением общедоступных информационных материалов, предложенных для продажи).