Os ac yn unig os
↔⇔≡⟺
Symbolau rhesymegol i gynrychioli os yw
Mewn rhesymeg a meysydd eraill e.e. Mathemateg a athroniaeth, mae os a dim ond os (a dalfyrir yn os yw (Saesneg: iff) yn ddywediad amodol, rhesymegol rhwng gosodiadau.[1] Mae angen i'r ddau osodiad o amgylch y cymal hwn fodloni ei gilydd. Hynny yw, mae angen i'r ddau gymnal fod yn gywir; os yw'r naill neu llall yn anwir (anghywir) yna mae'r frawddeg gyfan yn anwir.
Y gwahaniaeth rhwng "os" a "dim ond os"
1. Mi fwytith Sioned ffrwyth os yw'n afal.
Mae hyn yn hafal i:
- "Dim ond os yw Sioned yn bwyta ffrwyth, yna afal fydd e"; neu
- "Bydd Sioned yn bwyta ffrwyth ← ffrwyth yn afal.
Nid yw'r datganiad yma'n dweud na fydd Sioned yn bwyta ffrwythau eraill, ar wahân i afalau.
2. "Mi fwyteith Sioned ffrwyth dim ond os yw'n afal."
Mae hyn yn hafal i:
- "Os yw Sioned yn bwyta ffrwyth, yna afal yw e." neu
- Mi fwytith Sioned y ffrwyth → ffrwyth yn afal.
Mae'r datganiad yma'n dweud mai'r unig ffrwyth y bwyteith Sioned yw afal.<br /
3. "Mi fwyteith Sioned ffrwyth os a dim ond os yw'n afal."
Mae hyn yn hafal i:
- "Bydd Sioned yn bwyta pob afal, a dim ond afalau."
Mae'r datganiad yma'n dweud na fydd yn gadael ffrwythau heb eu bwyta ac ni fydd yn bwyta unrhyw fath arall o ffrwythau.
Diffiniad
Tabl gwirionedd o P
| P | Q | P  Q | P  Q | P Q |
|---|---|---|---|---|
| T | T | T | T | T |
| T | F | F | T | F |
| F | T | T | F | F |
| F | F | T | T | T |
Mae hyn yn hafal i 'r Giat XNOR, a gellir ei gyferbynnu gyda Giat XOR.
Nodiant
Y symbolau yw "↔", "
Mewn TeX "dangosir os a dim ond os" gyda saeth ddwbwl: 
