Benutzer:Shi Annan/Mikrasiates

Ο Μικρασιατικός Ελληνισμός κατέχει πολύ σημαντική θέση στην μακραίωνη ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας καθώς κατέστησε τη χερσόνησο της Μικράς Ασίας την καρδιά και τον πυρήνα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Οι σημαντικότερες βυζαντινές οικογένειες και δυναστείες έλκουν την καταγωγή του από την Μικρά Ασία, όπως ο Οίκος των Φωκάδων με τον Αυτοκράτορα Νικηφόρο Β´ Φωκά, ο Οίκος Μουζάλωνος, οι Φιλανθρωπινοί, η οικογένεια του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, η οικογένεια του Μεγάλου Βασιλείου, η οικογένεια του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, οι αδελφοί Νικήτας Χωνιάτης, πολιτικός και ιστορικός και Άγιος Μιχαήλ Χωνιάτης λόγιος και Μητροπολίτης Αθηνών κ.ά.^[4]

Σε στρατιωτικό και αμυντικό επίπεδο οι Μικρασιάτες συνέβαλαν στη διατήρηση της χιλιετούς πορείας της Αυτοκρατορίας με τους σημαντικούς στρατηγούς, τους πολυάριθμους στρατιώτες και τους ακρίτες. Επίσης η ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά το 1204 οφείλεται στον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας. Συγκεκριμένα, η Αυτοκρατορία της Νίκαιας, με έδρα τη Νίκαια της Βιθυνίας στη Μικρά Ασία, ήταν ένα από τα διάδοχα κράτη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που ιδρύθηκαν από τη Βυζαντινή αριστοκρατία μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους της Τέταρτης Σταυροφορίας, στις 13 Απριλίου του 1204. Την περίοδο εκείνη είχε μεταφερθεί στη Νίκαια και η έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το 1261 οι αυτοκράτορες της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας κατόρθωσαν την επανάκτηση της Κωνσταντινούπολης, κατέλυσαν τη Λατινική αυτοκρατορία και πραγματοποίησαν την επανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Ο Μικρασιατικός Ελληνισμός συνέβαλε επίσης στη διαφύλαξη και την αναζωογόνηση του πολιτισμού της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά και την οικονομική πρόοδό της. Η συμβολή αυτή ήταν μεγαλύτερη από κάθε άλλης πληθυσμιακής ομάδας. Ταυτόχρονα, η Μικρά Ασία υπήρξε πεδίο διαμόρφωσης ποικίλων εκφάνσεων του πνεύματος, όπως της Ορθοδοξίας με τους μεγάλους Μικρασιάτες Πατέρες (έμεινε γνωστή η Θεολογία των Μικρασιατών Πατέρων)^[5][6], του βυζαντινού δικαίου και της διαφύλαξης και της προβολής της αρχαιοελληνικής παιδείας.^[7] Τέσσερις Οικουμενικές Σύνοδοι έλαβαν χώρα στη Μικρά Ασία αλλά και πολλές τοπικές σύνοδοι. Η Α΄ και η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος έλαβαν χώρα στη Νίκαια της Βιθυνίας τα έτη 325 και 787 αντίστοιχα. Η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος συνήλθε στην Έφεσο, στη βασιλική της Θεοτόκου, το 431 και η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος συγκλήθηκε από τον Αυτοκράτορα Μαρκιανό και τη σύζυγό του, Αυγούστα Πουλχερία στις 8 Οκτωβρίου 451 στη Χαλκηδόνα.

Το κορυφαίο έργο των Μικρασιατών είναι ο Ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη που κτίσθηκε την περίοδο 532-537, επί βασιλείας του Ιουστινιανού Α΄, από τους μηχανικούς Ανθέμιο από τις Τράλλεις και Ισίδωρο από τη Μίλητο.^[8]

Οι πόλεις της Μικράς Ασίας από πολύ νωρίς δέχθηκαν τα μηνύματα της οργάνωσης και εκτέλεσης στη συνέχεια του γενικού ξεσηκωμού του Γένους. Η Φιλική Εταιρεία εξαπλώθηκε ταχύτατα και σε ευρέα στρώματα, τόσο στην Κωνσταντινούπολη, όσο και στη Σμύρνη, τις Κυδωνίες και την Καππαδοκία.

Στη Σμύρνη συστάθηκε η “Φιλόμουσος και Φιλάνθρωπος Γραικική Εμπορική Εταιρία”, τα κέρδη της οποίας συγκεντρώνονταν για τον Αγώνα. Επικεφαλής της Εφορίας της Σμύρνης τοποθετήθηκε ο Μιχαήλ Ναύτης.^[9] Η Κυριακή Ναύτη από τη Σμύρνη, σύζυγός του Μιχαήλ, ήταν η πρώτη γυναίκα μέλος της Φιλικής Εταιρείας.^[10][11][12]

Το χρυσοκέντητο ύφασμα που χρησιμοποιήθηκε ως λάβαρο στην Ελληνική Επανάσταση βρισκόταν αρχικά στην Ωραία Πύλη του τέμπλου της Μονής Αγίας Λαύρας. Απεικονίζει την Κοίμηση της Θεοτόκου και κεντήθηκε από τα χέρια της διάσημης για την υψηλή αισθητική της κεντήστρας από τη Σμύρνη, με το όνομα Χρύσα. Το έργο αυτό φιλοτεχνήθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα και προσφέρθηκε μαζί με άλλα αναθήματα στη Μονή της Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων, ως προσφορά των Ελλήνων της Σμύρνης.

Ένα άγνωστος Μικρασιάτης δωρητής αγόρασε μπαρούτι από τη Σμύρνη και το Αϊβαλί και το προσέφερε μυστικά στον Αγώνα στα μέσα Μαρτίου του 1821. Με το μπαρούτι αυτό έγινε η απελευθέρωση της Καλαμάτας. Συνολικά αγόρασε 270 βαρέλια μπαρούτι-12 οκάδων το ένα- και έξι καντάρια μολύβι (κάθε καντάρι ισούται με 57 κιλά) και τα προσέφερε ως δωρεά στον Αγώνα με προορισμό την Πελοπόννησο. Το πολύτιμο φορτίο μεταφέρθηκε από τη Σμύρνη με καπετάνιο τον Χριστόφορο Μέξη. Το πλοίο κατάφερε και πέρασε όλα τα θαλάσσια μπλόκα και αγκυροβόλησε στην Πελοπόννησο. Το μπαρούτι κατέφτασε στη Μεσσηνία νύχτα και ακολούθως μεταφέρθηκε πάνω σε μουλάρια, από τον Αλμυρό της Βέργας στη Μονή Μαρδακίου στη Νέδουσα, για να ετοιμαστούν τα φυσέκια για τον Αγώνα.^[13]

Η Ιώνιος Φάλαγξ (Ιωνική φάλαγγα) ήταν ελληνικό τακτικό στρατιωτικό σώμα αποτελούμενο κυρίως από Μικρασιάτες (εξ ου και η ονομασία της Ιώνιος / Ιωνική), το οποίο συγκροτήθηκε και πολέμησε κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 σε διάφορες μάχες στην Πελοπόννησο και στη Στερεά Ελλάδα. Είχε επικεφαλής τον Γιαννακό Καρόγλου από τη Σμύρνη.^[14][15]

Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας υπέστη τις σφαγές, τα ολοκαυτώματα που τελέστηκαν εναντίον και των υπόλοιπων Ελλήνων και παράλληλα συνεισέφερε με κάθε μέσο και βεβαίως με τη φυσική του παρουσία στην άνδρωση, στη γιγάντωση, στην εδραίωση της Επανάστασης. Έλαβαν χώρα σφαγές στην Κωνσταντινούπολη (1821), στη Σμύρνη (1821), στα Μοσχονήσια και τις Κυδωνιές Μικράς Ασίας (1821).^[16]

Οι Κυδωνίες, με ελληνικό πληθυσμό 30.000 κατά τις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης, ήταν ένα από τα σπουδαιότερα οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα του υπόδουλου Ελληνισμού, το δεύτερο μετά τη Σμύρνη στη Μικρά Ασία. Οι Κυδωνιές καταστράφηκαν από τουρκικό στρατό, που μπήκε στην πόλη στις 2 Ιουνίου 1821 για να εκδικηθεί για την πυρπόληση τουρκικού δίκροτου στις 27 Μαΐου στην Ερεσό. Στις 3 Ιουνίου ο Ιωάννης Φιλήμων χαρακτηριστικά αναφέρει:

Vorlage:ΑπόσπασμαΌσοι κάτοικοι σώθηκαν, κατέφυγαν στα Ψαρά και σε άλλα νησιά και στην Πελοπόννησο και έλαβαν ενεργό μέρος στον Αγώνα.

Γνωστοί Μικρασιάτες αγωνιστές της Επανάστασης του 1821 ήταν ο λόγιος Ικέσιος Λάτρης (1799 - 1881), ο Κυριάκος Αλεβιζόπουλος, ο Πέτρος Βακάλογου κ.ά.^[17] Ο Δημήτριος Μοσχονησιώτης, από τις Κυδωνίες (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας, πρώτος αυτός εκπόρθησε το κάστρο του Παλαμηδίου στις 30 Νοεμβρίου του 1822. Ανάμεσα στους Αϊβαλιώτες ξεχωρίζουν οι ηρωικοί πέντε αδελφοί Πίσσα, ένας από τους οποίους, ο Ευστράτιος Πίσσας, στα «Απομνημονεύματά» του υπολογίζει τους πεσόντες στις διάφορες μάχες Κυδωνιείς σε πέντε χιλιάδες.^[18]

Ανάμεσα στις Μικρασιάτισσες που συμμετείχαν στον Αγώνα ξεχωρίζει η Πανωραία Χατζηκώστα, η επονομαζόμενη Ψωροκώσταινα, μία άπορη Μικρασιάτισσα Ελληνίδα η οποία δώρισε το μοναδικό ασημένιο δαχτυλίδι και ένα γρόσι που διέθετε για τον Αγώνα. Έτσι, το όνομά της ταυτίστηκε με την ίδια την Ελλάδα και έγινε σύμβολο του Έλληνα που παρά την ανέχεια και τις προσωπικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει εμφανίζεται πάντα πρόθυμος να βοηθήσει όσους έχουν ανάγκη.^[19]

[[Αρχείο:Georgios Tombras.JPG|thumb|150px|Ο Μικρασιάτης Μακεδονομάχος Γεώργιος Τόμπρας, από τους πρωταγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα («Καπετάν Ρουπακιάς»).]]Πολλοί ήταν και οι Μικρασιάτες που συμμετείχαν στον Μακεδονικό Αγώνα. Εκτός των Μικρασιατών ιερωμένων όπως ο Δράμας Χρυσόστομος, ο Θεμιστοκλής Χατζησταύρου Αρχιδιάκονος και Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Δράμας, ο Πρωτοσύγκελλος Θεσσαλονίκης Αιμιλιανός, ο Μητροπολίτης Πρεσπών και Αχριδών Γερμανός και ο μητροπολίτης Τιβεριουπόλεως και Στρωμνίτσης Γρηγόριος Ωρολογάς έλαβαν μέρος στον Αγώνα και πολλοί ένοπλοι και πράκτορες Μικρασιάτες Μακεδονομάχοι. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν ο καπετάν Αλέξανδρος Ευρυθιώτης από το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας που δημιούργησε δικό του δεκαπενταμελές αντάρτικο σώμα στις περιοχές Μπέλες, Πορροϊων, Πετριτσίου και Μελενίκου και έγινε γενικός αρχηγός των αντάρτικων σωμάτων, ο Γεώργιος Τόμπρας από τους πρωταγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα γνωστός ως «Καπετάν Ρουπακιάς» και ο καπετάν Στρατής από το Αδραμύττιο της Μικράς Ασίας ο οποίος ήταν εθελοντής, αρχηγός σώματος μακεδονομάχων στην περιοχή των Σερρών. Στην Καβάλα έδρασε ο Στυλιανός Μαυρομιχάλης, αρχικά σημαιοφόρος του Πολεμικού Ναυτικού, και μετέπειτα γραμματέας στο Ελληνικό Υποπροξενείο Καβάλας με μυστική αποστολή την οργάνωση του Εθνικού Κέντρου Καβάλας και τον συντονισμό του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή. Άλλοι Μικρασιάτες Μακεδονομάχοι ήταν ο Μιλτιάδης Τσιομανέλης από τη Θίβαλη Μ. Ασίας, ο Καππαδόκης ιερέας Ιωακείμ Ανανιάδης από τη Νίγδη, ο Μιλτιάδης Ζερβός από τις Κυδωνιές, ο Ιωάννης Ιωαννίδης δάσκαλος και οπλίτης από την Κιουτάχεια, ο Γεώργιος Χωναίος που ήταν Διερμηνεύς του Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης, ο Γεώργιος Γιαγκλής με καταγωγή από τα Μοσχονήσια κ.ά.^[20][21][22]

Στη Μικρά Ασία λειτουργούσε πλήθος από Σχολές, Ακαδημίες, Σχολεία, Αρρεναγωγεία και Παρθεναγωγεία. Το κοινοτικό σχολείο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης παρουσιάζει τις μορφές: Αρρεναγωγείο, Παρθεναγωγείο, Νηπιαγωγείο. Προϋπήρξαν βέβαια τα αρρεναγωγεία, που ήταν εξέλιξη των γραμματοδιδασκαλείων, κι ακολούθησαν τα παρθεναγωγεία αργά αλλά σταθερά, για να γενικευτούν σε όλες τις κοινότητες της Μ. Ασίας.^[23]

Όσον αφορά τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, λειτουργούσαν εκπαιδευτήρια και σχολές στις έδρες των μητροπόλεων, στις μεγάλες πόλεις, σε φημισμένα μοναστήρια ή στο κέντρο μεγάλων αγροτικών συνοικισμών. Ιδρύθηκαν ιδρυθεί Κεντρικές σχολές ή κοινοβιακά σχολεία αρρένων ή θηλέων με οικοτροφεία για τα παιδιά, που έρχονταν από μακριά. Οι Κεντρικές σχολές είχαν ολόκληρο ελληνικό σχολείο και τάξεις ή και πλήρες γυμνάσιο.

Μετά τον κύκλο των μαθημάτων των ελληνικών σχολείων ή των ολοκληρωμένων αστικών σχολών υπήρχε το Γυμνάσιο, όπου δίδασκαν πτυχιούχοι του πανεπιστημίου Αθηνών ή ευρωπαϊκών πανεπιστημίων ή απόφοιτοι ιερατικών σχολών.Οι Ιερατικές Σχολές ιδρύθηκαν για ώστε να καταρτίζονται ιερείς και δημοδιδασκάλοι για τις ελληνικές κοινότητες. Υπήρχαν ακόμη και νυχτερινές σχολές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και επαγγελματικά σχολεία.^[24]

Η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης ιδρύθηκε το 1733. Ως πρόδρομος αυτού στη Σμύρνη το 1708 είχε ιδρυθεί το πρώτο οργανωμένο σχολείο στο οποίο δίδασκε ο Μικρασιάτης Αδαμάντιος Ρύσιος, παππούς του Αδαμάντιου Κοραή. Το λεγόμενο Παλαιό Σχολείο βρισκόταν στην περιοχή του Επάνω Μαχαλά. Μετά από μερικά χρόνια έκλεισε και το 1717 ο μητροπολίτης Σμύρνης Ανανίας το επανασύστησε^[25]. Πυρπολήθηκε ολοκληρωτικά το 1778. Έπαυσε να λειτουργεί το 1821 όταν έγιναν και διώξεις κατά των χριστιανών. Επαναλειτούργησε το 1828. Κάηκε το 1842 & 1881 (μερικά). Το 1922 κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η πυρκαγιά που αποτέφρωσε το μεγαλύτερο μέρος της Σμύρνης κατέστρεψε και τη Σχολή.^[26][27]

Το Κεντρικόν Παρθεναγωγείον Σμύρνης ήταν κορυφαίο ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα το οποίο λειτούργησε από το 1830 στη Σμύρνη έως τη Μικρασιατική Καταστροφή. Περίφημη διευθύντρια του Κεντρικού υπήρξε η κορυφαία Σμυρναία παιδαγωγός Ουρανία Δούκα, στα χρόνια της οποίας το σχολείο αποκλήθηκε "Φάρος της Ανατολής". Στις αρχές του 20ού αιώνα στο σχολείο φοιτούσαν 2.000 μαθήτριες και δίδασκαν 23 εκπαιδευτικοί.^[28]

• 
  To Κεντρικό Παρθεναγωγείο Σμύρνης, το οποίο αποκαλούνταν ο "Φάρος της Ανατολής".
• 
  Οι ιωνικοί κίονες στο εσωτερικό του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Σμύρνης.
• 
  To Κεντρικό Παρθεναγωγείο Σμύρνης.

[[Αρχείο:Cappadocian Greeks Kayseri.JPG|thumb|Η ελληνική αθλητική ομάδα "Αργαίος" της Σχολής της Καισάρειας της Καππαδοκίας (1907). Η ομάδα έλαβε το όνομά της από το όρος Αργαίος, φημισμένο βουνό της Μικράς Ασίας από την αρχαιότητα.]] Η Αναξαγόρειος Σχολή στα Βουρλά Μικράς Ασίας ιδρύθηκε το 1760, ως το πρώτο σχολείο των Βουρλών, με την επωνυμία “Το Σχολείον της Παναγίας”, κοντά στην εκκλησία της Μητρόπολης των Βουρλών.^[29]Επίσης πλήθος σχολείων και εκπαιδευτηρίων λειτουργούσαν και σε πολλές άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας.

Αποκορύφωμα της εκπαίδευσης αποτελεί η οργάνωση με μέριμνα του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή του Ιωνικού Ελληνικού Πανεπιστημίου Σμύρνης. Όμως το ίδρυμα δεν πρόλαβε να λειτουργήσει καθώς τις έτοιμες εγκαταστάσεις του πρόλαβε η Μικρασιατική Καταστροφή.^[30]

[[Αρχείο:Smyrna-massacre greeks-killed line.jpg|thumb|left|Σμύρνη 1922: Έλληνες Μικρασιάτες οι οποίοι σφαγιάσθηκαν κατά τη Γενοκτονία των Ελλήνων.]]Vorlage:ΚύριοΗ 14η Σεπτεμβρίου ανακηρύχθηκε ομόφωνα ως «Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος» από τη Βουλή των Ελλήνων το 1998 .^[31][32].

Η Γενοκτονία των Ελλήνων πραγματοποιήθηκε παράλληλα με τις Γενοκτονίες σε βάρος και άλλων χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δηλαδή των Αρμενίων και των Ασσυρίων.^[33] Οι εκτιμήσεις για τις ανθρώπινες απώλειες την περίοδο από το 1912 ως το 1922 ξεκινούν από 200-300 χιλιάδες^[34] και φτάνουν, κατά ορισμένους Έλληνες μελετητές τις 800.000^[35] - 1.200.000^[36] ανθρώπους. Σε ψηφίσματα της Γερουσίας των ΗΠΑ γίνεται αναφορά σε γενοκτονία κατά των Ελλήνων^[37][38].

[[Αρχείο:Ξηροκρήνη Θεσσαλονίκη.jpg|thumb|H συνοικία της Ξηροκρήνης στη Θεσσαλονίκη αποτέλεσε σημαντικό κέντρο της Εθνικής Αντίστασης και εκεί έλαβε χώρα η Εκτέλεση των Αντιστασιακών στις 11/5/1944.]]thumb|170px|Ο Μικρασιάτης δημοδιδάσκαλος και αντιστασιακός Κωνσταντίνος Καζάνας (1910-1982).Σημαντική είναι η αντιστασιακή δράση των Μικρασιατών κατά τη ναζιστική Κατοχή. Οι σημαντικότερες δράσεις της Εθνικής Αντίστασης έλαβαν χώρα σε συνοικίες και οικισμούς όπου είχαν εγκατασταθεί Μικρασιάτες όπως Κοκκινιά και Καισαριανή στην Αθήνα και Ξηροκρήνη και Επτάλοφος στη Θεσσαλονίκη. Στις 15 Μαΐου 1941 ιδρύθηκε στην προσφυγική συνοικία της Επταλόφου στη Θεσσαλονίκη η αντιστασιακή οργάνωση «Ελευθερία», που ήταν η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στην Ελλάδα και εξέδιδε και την ομώνυμη εφημερίδα.^[39][40][41]

Στη συνοικία Ξηροκρήνη της Θεσσαλονίκης υπήρχε κρησφύγετο αντιστασιακών με τυπογραφείο για έκδοση προκηρύξεων και ενημερωτικού υλικού, το οποίο όμως ανακαλύφθηκε από τους Ναζί και καταστράφηκε. Στις 11 Μαΐου 1944 εκτελέσθηκαν από τους Ναζί, οκτώ αντιστασιακοί νέοι 20 έως 30 ετών, στην περιοχή Καΐστρι της Ξηροκρήνης.^[42][43]

Τον Σεπτέμβριο του 1944 στην κεντρική πλατεία της Προσοτσάνης και ενώ η περιοχή της Δράμας και της ευρύτερης Ανατολικής Μακεδονίας βρισκόταν υπό την κατοχή των Βουλγάρων, ο δημοδιδάσκαλος Κωνσταντίνος Καζάνας μαζί με τον Αστέριο Αστεριάδη υπέστειλαν τη βουλγαρική σημαία και ύψωσαν την ελληνική, παρά την τρομοκρατία και τις απειλές των κατακτητών.^[44] Το γεγονός αυτό καταδίκασε τον Κωνσταντίνο Καζάνα σε εξορία στις φυλακές στη Σόφια αλλά αποτέλεσε ισχυρό πλήγμα προς τις φασιστικές βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής και ταυτόχρονα αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων αγωνιστών και του τοπικού πληθυσμού. Είναι μάλιστα η μοναδική υποστολή σημαίας Δύναμης του Άξονα που συνέβη υπό το φως της ημέρας και υπό το βλέμμα των Στρατιωτικών Δυνάμεων Κατοχής, σε ολόκληρη την κατακτημένη Ευρώπη.^[45][46]

• Όμηρος (8ος αιώνας π.Χ.), συγγραφέας των ποιητικών κειμένων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας

• Ηρόδοτος (484 π.Χ.-425 π.Χ./410 π.Χ.) ιστορικός, περιηγητής, και γεωγράφος του 5ου αιώνα π.Χ. από την Αλικαρνασσό. Ο θεμελιωτής της επιστήμης της ιστορίας.
• Εύδοξος ο Κνίδιος (~407-335 π.Χ) μαθηματικός, αστρονόμος και φιλόσοφος. Ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς της ελληνικής αρχαιότητας.
• Αρτεμίδωρος ο Εφέσιος, γεωγράφος του 1ου αιώνα π.Χ. που είχε επισκεφθεί την Ερυθρά Θάλασσα, την Αίγυπτο, την Ιταλία, την Ισπανία και μέρος του Ατλαντικού Ωκεανού
• Σώστρατος ο Κνίδιος (4ος-3ος αιώνας π.Χ.), αρχιτέκτονας από την Κνίδο της Μικράς Ασίας, με κορυφαίο έργο τον Φάρο της Αλεξάνδρειας
• Αρίστανδρος, μάντης της αρχαιότητας, ακολούθησε την εκστρατεία του Αλεξάνδρου κατά των Περσών. Γεννήθηκε περί το 380 π.Χ., στη μικρασιατική Τελμησσό της Λυκίας

• Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833), φιλόλογος και διαφωτιστής, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού
• Κυριακή Ναύτη, αγωνίστρια της Επανάστασης του 1821 και η πρώτη γυναίκα μέλος της Φιλικής Εταιρείας
• Κυβέλη (1888-1978), ηθοποιός
• Έλλη Παππά (1920-2009), δημοσιογράφος και συγγραφέας με συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση
• Φώτης Κόντογλου (1895–1965), λογοτέχνης, ζωγράφος και αγιογράφος από το Αϊβαλί.
• Ισίδωρος ο Μιλήσιος, μαθηματικός, μηχανικός και αρχιτέκτονας, σπουδαιότερο έργο του οποίου ήταν ο Ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη σε συνεργασία με τον Μικρασιάτη Ανθέμιο τον Τραλλιανό.
• Ανθέμιος ο Τραλλιανός, γεωμέτρης, φυσικός, αρχιτέκτονας, μηχανικός και γλύπτης, σπουδαιότερο έργο του οποίου ήταν ο Ναός της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη σε συνεργασία με τον Μικρασιάτη Ισίδωρο τον Μιλήσιο.
• Αλέξανδρος ο Τραλλιανός, ιατρός από τις Τράλλεις της Λυδίας και ένας από τους πιο διακεκριμένους ιατρούς της ύστερης αρχαιότητας.^[47][48]
• Ονόμαστος ο Σμυρναίος, ο πρώτος αρχαίος Έλληνας ολυμπιονίκης στο άθλημα της πυγμαχίας το 688 π.Χ. στην 23η Ολυμπιάδα και εισηγητής των κανονισμών του αθλήματος
• Έρμιππος ο Σμυρναίος, περιπατητικός φιλόσοφος (τέλος 3ου αι. π.Χ.)
• Δίαλλος ο Σμυρναίος, αρχαίος Έλληνας ολυμπιονίκης στο παγκράτιο παίδων στην 152η Ολυμπιάδα, το 172 π.Χ.
• Θέων ο Σμυρναίος (70-135 μ.Χ.), μαθηματικός και Πλατωνικός φιλόσοφος
• Δίων ο Χρυσόστομος (40 - 120 μ.Χ.), αρχαίος Έλληνας ρήτορας, συγγραφέας και φιλόσοφος
• Θαλής (640 ή 624 - 546 π.Χ.) Προσωκρατικός φιλόσοφος και ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας
• Αναξίμανδρος (611 - 546π.Χ.) Προσωκρατικός φιλόσοφος
• Αναξιμένης (περίπου 585 - 525 π.Χ.) Προσωκρατικός φιλόσοφος
• Λεύκιππος (Πρώτο μισό 5ου αιώνα π.Χ.) Φιλόσοφος, θεωρείται πατέρας της ατομικής θεωρίας
• Ιππόδαμος ο Μιλήσιος (περίπου 498—408 π.Χ.) Πολεοδόμος
• Αγία Ελένη, αυτοκράτειρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Καταγόταν από την ελληνική πόλη Δρέπανο στη Βιθυνία της Μικράς Ασίας και έγινε σύζυγος του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κωνστάντιου Χλωρού.
• Αγία Κυριακή η Μεγαλομάρτυς, αγία, που έζησε κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ. στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας.^[49][50][51]
• Άγιος Γεώργιος, Ρωμαίος στρατιωτικός από την Καππαδοκία, αξιωματικός του στρατού επί αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Μαρτύρησε το 303 μ.Χ.
• Λυδία η Φιλιππησία, έμπορος πορφύρας από τα Θυάτειρα της Μικράς Ασίας. Διέμενε στους Φιλίππους της Μακεδονίας, όπου βαπτίστηκε μαζί με όλη την οικογένειά της από τον Απόστολο Παύλο. Αποτέλεσε την πρώτη Ευρωπαία Χριστιανή, καθώς ήταν η πρώτη που βαπτίσθηκε επί ευρωπαϊκού εδάφους.
• Άγιος Νικόλαος, επίσκοπος στα Μύρα της Λυκίας (Μικρά Ασία)
• Άγιος Παντελεήμονας, ιατρός και μεγαλομάρτυς της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που έδρασε στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας.
• Άγιος Χαράλαμπος, άγιος ιερέας από τη Μαγνησία της Μικράς Ασίας που έζησε μεταξύ 89 και 202 μ.Χ.

• Αγία Βαρβάρα (μεγαλομάρτυς), αγία και μεγαλομάρτυς, που έζησε κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ. στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας.
• Αγία Μαρίνα, Χριστιανή αγία και μάρτυρας, που έζησε στα τέλη του 3ου αιώνα στην Αντιόχεια Πισιδίας της Μικράς Ασίας.
• Ουλφίλας (περ. 311 - 383), Γότθος που καταγόταν από καππαδοκική ελληνική οικογένεια^[52][53], μετέφρασε το Ευαγγέλιο στην Γοτθική καθομιλουμένη.
• Μέγας Βασίλειος (περ. 329 - 379), Έλληνας από την Καππαδοκία^[54].
• Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος (περ. 330-389), Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως και θεολόγος, γεννημένος από Έλληνες γονείς στη Ναζιανζό Καππαδοκίας για τον λόγο αυτό ονομάζεται Ναζιανζηνός^[55].
• Σάββας ο Ηγιασμένος (439 - 532), Καππαδόκης Έλληνας μοναχός, ιερέας και άγιος.
• Ιωάννης Β΄ Καππαδόκης, Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως από το 518 ως το 520.
• Πατριάρχης Ιωάννης Δ΄ Νηστευτής (; - 595), Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως την περίοδο 582-595.

• Νικηφόρος Β' Φωκάς (912-969), Βυζαντινός Αυτοκράτορας από το 963 έως το 969.
• Άγιος Μιχαήλ Χωνιάτης, λόγιος και Μητροπολίτης Αθηνών
• Νικήτας Χωνιάτης, ο σημαντικότερος βυζαντινός ιστορικός του 12ου αιώνα
• Καλογιάννης του Ικονίου (13ος αιώνας), αρχιτέκτονας με σημαντικότερο έργο τον Γκιοκ Μεντρεσέ στη Σεβάστεια^[56][57]
• Άγιος Πατρίκιος Προύσης, 3ος μ.Χ. αιώνας
• Άγιος Τιμόθεος επίσκοπος Προύσης, 4ος μ.Χ. αιώνας
• Αγία Αργυρή της Προύσας (1688-1721), νεομάρτυρας
• Καλλιόπη Κεχαγιά (1839-1905), Ελληνίδα εκπαιδευτικός και φεμινίστρια, ιδρύτρια Ελληνικού Παρθεναγωγείου Κωνσταντινούπολης
• Κάρολος Κουν (1908-1987), θεατρικός σκηνοθέτης
• Ναπολέων Σουκατζίδης (1909-1944), Έλληνας κομμουνιστής συνδικαλιστής, από τους 200 αγωνιστές που εκτελέστηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής την 1η Μαΐου του 1944.
• Βενέδικτος Αδαμαντιάδης (1875-1962), οφθαλμίατρος, ο οποίος περιέγραψε πρώτος το σύνδρομο υποτροπιάζουσας ιριδίτιδας. Η νόσος ονομάζεται Νόσος Αδαμαντιάδη-Μπεχτσέτ προς τιμή του.
• Μανόλης Ανδρόνικος (1919-1992), αρχαιολόγος, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
• Άγιοι Κήρυκος και Ιουλίττα, χριστιανοί μάρτυρες
• Νικήτας Σεΐδης, βυζαντινός λόγιος του 12ου αιώνα, γεννηθείς στο Ικόνιο
• Προκόπιος Ικονίου (1859–1923), Έλληνας θεολόγος και ιεράρχης, μητροπολίτης Ικονίου, μάρτυρας της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας
• Αιμιλιανός Γρεβενών (1877-1911), Έλληνας θεολόγος γεννηθείς στο Ικόνιο, με δράση στον Μακεδονικό Αγώνα ως Πρωτοσύγκελλος Θεσσαλονίκης και αργότερα μητροπολίτης στα Γρεβενά που μαρτύρησε το 1911
• Χρυσόστομος Σμύρνης, (1867-1922), διετέλεσε Μητροπολίτης Δράμας και Σμύρνης. Επέδειξε δράση στον Μακεδονικό Αγώνα και ανέπτυξε πρωτοβουλίες για τον αθλητισμό, την παιδεία και την κοινωνική πρόνοια στη Δράμα και τη Σμύρνη, όπου μαρτύρησε το 1922 αρνούμενος να εγκαταλείψει το ποίμνιό του. Είναι άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η μνήμη του τιμάται την Κυριακή πρό της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
• Γιώργος Σεφέρης (1900-1971), νομπελίστας ποιητής
• Ηλίας Βενέζης (1904-1973), λογοτέχνης, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
• Στρατής Δούκας (1895–1983) συγγραφέας, κριτικός τέχνης και ζωγράφος.
• Διδώ Σωτηρίου (1909-2004), δημοσιογράφος και συγγραφέας με συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση
• Νέλλη Σουγιουλτζόγλου (1899-1998), γνωστή ως Nelly's, φωτογράφος διεθνούς αναγνώρισης
• Ολυμπία Δουκάκη (1931-2021), Ελληνοαμερικανίδα βραβευμένη ηθοποιός

• 
  Οι περιοδείες του Αποστόλου Παύλου, που περιελάμβαναν πολλές μικρασιατικές πόλεις.
• 
  Ο άγιος Αμφιλόχιος επίσκοπος Ικονίου, 4ος αιώνας μ.Χ.
• 
  Ο δικέφαλος αετός του Ικονίου. Μαρμάρινο ανάγλυφο του 1220.
• 
  Η Μονή Αγίου Χαρίτωνος Ικονίου, στη Σύλλη του Ικονίου της Μικράς Ασίας, λαξευμένη εξ ολοκλήρου στους βράχους του όρους του Αγίου Φιλίππου.
• 
  Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου Σμύρνης, που καταστράφηκε το 1922.
• 
  Η Σμύρνη πριν την Καταστροφή.
• 
  Κειμήλια Μικρασιατών: Κεντητός με χρυσή κλωστή και ενεπίγραφος Επιτάφιος του 17ου αιώνα, της ελληνικής κοινότητας στην Άγκυρα της Μικράς Ασίας (Μουσείο Μπενάκη).
• 
  Ο Ιερός Ναός Αγίου Βουκόλου Σμύρνης με τον γυάλινο τρούλο, που σώζεται μέχρι σήμερα.
• 
  Προσφυγόπουλα στον Μαραθώνα το 1915, μετά τον πρώτο διωγμό των Ελλήνων από τα μικρασιατικά παράλια (1914).
• Η ομάδα ποδοσφαίρου της Μικρασιατικής Χίου το 1954.
  Η ομάδα ποδοσφαίρου της Μικρασιατικής Χίου το 1954.
• 
  Ο ιστορικός ανδριάντας του Χρυσοστόμου Σμύρνης, έργο του Μικρασιάτη γλύπτη Θανάση Απάρτη στη Θεσσαλονίκη.
• 
  Μνημείο Μικρασιατών στη Νέα Ερυθραία.
• 
  Μνημείο Μικρασιατών στη Νέα Φιλαδέλφεια.
• 
  Μνημείο Μικρασιατών Καλαμάτας.
• 
  Ο Ιερός Ναός Παναγίας Φανερωμένης Νέας Μηχανιώνας Θεσσαλονίκης, που κτίσθηκε από τους Μικρασιάτες και στεγάζει την εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης από τη Μηχανιώνα της Μικράς Ασίας.
• 
  Μικρασιάτες στην περιφορά της εικόνας της Ζωοδόχου Πηγής, στην κωμόπολη του Αγίου Αθανασίου.
• 
  Το σαντούρι, παραδοσιακό μουσικό όργανο των Μικρασιατών.^[58]
• 
  Μικρασιάτικα ξύλινα κουτάλια, παραδοσιακά κρουστά μουσικά όργανα που προέρχονται από τα αρχαιοελληνικά κρόταλα.

• Mavrogordatos, George Th. Stillborn Republic: Social Coalitions and Party Strategies in Greece, 1922-1936. Berkeley: University of California Press, 1983.
• Pentzopoulos, Dimitri. The Balkan Exchange of Minorities and Its Impact Upon Greece. Παρίσι: Mouton, 1962.
• Sandis, Eva E. Refugees and Economic Migrants in Greater Athens: A Social Survey. Αθήνα: National Centre of Social Research, 1973.
• Société des Nations. L' établissement des réfugiés en Grèce. Genève, 1926.

Vorlage:Ελληνική διασπορά

Κατηγορία:Έλληνες ανά εθνοτική ή εθνική καταγωγήΚατηγορία:Μικρά ΑσίαΚατηγορία:Αρχαίοι ΈλληνεςΚατηγορία:Πληθυσμιακές ομάδες της ΕλλάδαςΚατηγορία:Μικρασιατικός Ελληνισμός