Αγιαουάσκα

Το Ayahuasca (αγιαουάσκα) είναι η ισπανική (παραδοσιακή) ορθογραφία μιας λέξης στις γλώσσες Κέτσουα, οι οποίες ομιλούνται στις πολιτείες των Άνδεων του Ισημερινού, της Βολιβίας, του Περού και της Κολομβίας —οι ομιλητές των γλωσσών Κέτσουα που χρησιμοποιούν τη σύγχρονη ορθογραφία του Αλβαράδο το συλλαβίζουν ayawaska.^[13] Αυτή η λέξη αναφέρεται τόσο στην κλιματσίδα Banisteriopsis caapi, όσο και στο αφέψημα που παρασκευάζεται από αυτό. Στις γλώσσες Κέτσουα, aya σημαίνει «πνεύμα, ψυχή» ή «πτώμα, νεκρό σώμα» και waska σημαίνει «σχοινί» ή «ξυλώδη κλήμα».^[14] Η λέξη ayahuasca έχει μεταφραστεί ποικιλοτρόπως ως «κλιματσίδα της ψυχής», «κλιματσίδα του νεκρού» και «κλιματσίδα πνεύματος».^[15] Αναφέρεται επίσης ως "la purge" (η κάθαρση) λόγω της πεποίθησης ότι θεραπεύει την ψυχή, προσφέροντας ένα βαθύ ταξίδι ενδοσκόπησης που επιτρέπει στον χρήστη να εξετάσει τα συναισθήματα και τους τρόπους σκέψης του.^[16][17]

Οι αποδείξεις χρήσης του αγιαουάσκα χρονολογούνται πριν από 1.000 χρόνια, όπως αποδεικνύεται από μια δέσμη που περιέχει τα υπολείμματα των συστατικών του αγιαουάσκα και διάφορες άλλες διατηρημένες σαμανικές ουσίες σε μια σπηλιά στη νοτιοδυτική Βολιβία, που ανακαλύφθηκε το 2010.^[18][19]

Τον 16ο αιώνα, χριστιανοί ιεραπόστολοι από την Ισπανία συνάντησαν για πρώτη φορά ιθαγενείς Νοτιοαμερικανούς της λεκάνης του δυτικού Αμαζονίου που χρησιμοποιούσαν το αγιαουάσκα. Οι πρώτες αναφορές τους το περιέγραφαν ως «έργο του διαβόλου».^[20] Τον 20ο αιώνα, το ενεργό χημικό συστατικό του B. caapi ονομάστηκε τηλεπαθίνη, αλλά βρέθηκε ότι ήταν πανομοιότυπο με μια χημική ουσία που είχε ήδη απομονωθεί από το Peganum harmala και έλαβε το όνομα χαρμίνη. Ο μπιτ συγγραφέας Γουίλιαμ Μπάροουζ διάβασε μια εργασία του Ρίτσαρντ Έβανς Σούλτις σχετικά με το θέμα και ενώ ταξίδευε στη Νότια Αμερική στις αρχές της δεκαετίας του 1950 αναζήτησε το αγιαουάσκα με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να ανακουφίσει ή να θεραπεύσει τον εθισμό στα οπιούχα. Το αγιαουάσκα έγινε ευρύτερα γνωστό όταν οι αδερφοί ΜακΚίνα δημοσίευσαν την εμπειρία τους στον Αμαζόνιο στις Αληθινές Παραισθήσεις. Ο Ντένις ΜακΚίνα αργότερα σπούδασε φαρμακολογία, βοτανική και χημεία του αγιαουάσκα, που έγινε το αντικείμενο της μεταπτυχιακής του διατριβής.

Ο Ρίτσαρντ Έβανς Σούλτις επέτρεψε στον Κλάουδιο Ναράνχο να κάνει ένα ιδιαίτερο ταξίδι με κανό στον ποταμό Αμαζόνιο για να μελετήσει το αγιαουάσκα με τους Ινδιάνους της Νότιας Αμερικής. Έφερε πίσω δείγματα του ποτού και δημοσίευσε την πρώτη επιστημονική περιγραφή των επιδράσεων των ενεργών αλκαλοειδών του.^[21]

Τα τμήματα της κλιματίδας Banisteriopsis caapi μουσκεύονται και βράζονται μόνα τους ή με φύλλα από ένα πλήθος άλλων φυτών, συμπεριλαμβανομένων των Psychotria viridis, Diplopterys cabrerana^[22] και Mimosa tenuiflora, μεταξύ άλλων συστατικών, που μπορεί να διαφέρουν πολύ από τον ένα σαμάνο στον άλλο. Το παρασκεύασμα που προκύπτει μπορεί να περιέχει το ισχυρά ψυχεδελικό φάρμακο DMT και αλκαλοειδή που αναστέλλουν την μονοαμινοξειδάση, τα οποία είναι απαραίτητα για να κάνουν τη DMT από το στόμα ενεργή. Η παραδοσιακή παρασκευή του αγιαουάσκα ακολουθεί μια τελετουργική διαδικασία που απαιτεί από τον χρήστη να μαζέψει το κάτω φύλλο του Psychotria viridis κατά την ανατολή του ηλίου και μετά να πει μια προσευχή. Η κλιματίδα πρέπει να «καθαριστεί σχολαστικά με ξύλινες κουτάλες»^[23] και να χτυπιέται «με ξύλινες σφύρες μέχρι να γίνει ίνα».^[23]

Το ποτό μπορεί επίσης να παρασκευαστούν με φυτά που δεν περιέχουν DMT, και το Psychotria viridis αντικαθίσταται από φυτά όπως η Justicia pectoralis, η Brugmansia ή ο ιερός καπνός, γνωστός και ως mapacho (Nicotiana rustica), ή μερικές φορές δεν αντικαθίσταται. Αυτό το ρόφημα ποικίλλει ριζικά από τη μια παρτίδα στην άλλη, τόσο σε ισχύ όσο και σε ψυχοδραστική δράση, βασισμένο κυρίως στην ικανότητα του σαμάνου ή του παρασκευαστεί, καθώς και σε άλλες προσμίξεις που μερικές φορές προστίθενται και στην πρόθεση της τελετής. Οι φυσικές παραλλαγές στην περιεκτικότητα και τα προφίλ φυτικών αλκαλοειδών επηρεάζουν επίσης την τελική συγκέντρωση αλκαλοειδών στο παρασκεύασμα και η ενέργεια του μαγειρέματος μπορεί επίσης να χρησιμεύσει για την τροποποίηση του προφίλ των αλκαλοειδών.^[24][25]

Οι χρήσεις του αγιαουάσκα στις παραδοσιακές κοινωνίες στη Νότια Αμερική ποικίλλουν πολύ.^[3] Ορισμένοι πολιτισμοί το χρησιμοποιούν για σαμανικούς σκοπούς, αλλά σε άλλες περιπτώσεις, καταναλώνεται κοινωνικά μεταξύ φίλων, προκειμένου να μάθουν περισσότερα για το φυσικό περιβάλλον, ακόμη και για να επισκεφτούν φίλους και συγγενείς που βρίσκονται μακριά.^[3]

Ωστόσο, οι άνθρωποι που εργάζονται με το αγιαουάσκα σε μη παραδοσιακά πλαίσια συχνά ευθυγραμμίζονται με τις φιλοσοφίες και τις κοσμολογίες που σχετίζονται με τον σαμανισμό, όπως εφαρμόζεται από αυτόχθονες πληθυσμούς όπως οι Ουράρινα του Περουβιανού Αμαζονίου.^[26][3] Τα διατροφικά ταμπού συνδέονται συχνά με τη χρήση του αγιαουάσκα,^[27] αν και αυτά φαίνεται να είναι συγκεκριμένα για τον πολιτισμό γύρω από το Ικίτος, στο Περού, ένα σημαντικό κέντρο του τουρισμού αγιαουάσκα.^[3]

Στο τροπικό δάσος, αυτά τα ταμπού τείνουν προς την κάθαρση του εαυτού κάποιου—αποχή από πικάντικα και πολύ καρυκευμένα τρόφιμα, υπερβολικό λίπος, αλάτι, καφεΐνη, όξινα τρόφιμα (όπως εσπεριδοειδή) και σεξ πριν, μετά ή κατά τη διάρκεια μιας τελετής. Έχει προταθεί μια δίαιτα χαμηλή σε τρόφιμα που περιέχουν τυραμίνη, καθώς η αλληλεπίδραση της τυραμίνης και των ΜΑΟ θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερτασική κρίση. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι τα αλκαλοειδή του αγιαουάσκα δρουν μόνο στο ΜΑΟ-Α, με αναστρέψιμο τρόπο παρόμοιο με τη μοκλοβεμίδη (ένα αντικαταθλιπτικό που δεν απαιτεί διατροφικούς περιορισμούς).^[27]

Οι άνθρωποι που έχουν καταναλώσει αγιαουάσκα αναφέρουν ότι έχουν μυστικιστικές εμπειρίες και πνευματικές αποκαλύψεις σχετικά με τον σκοπό τους στη γη, την αληθινή φύση του σύμπαντος και βαθιά γνώση του πώς να είναι το καλύτερο άτομο που μπορούν.^[28] Αυτό θεωρείται από πολλούς ως μια πνευματική αφύπνιση και αυτό που συχνά περιγράφεται ως μια επιθανάτια εμπειρία ή αναγέννηση.^[29]:67–70 Συχνά αναφέρεται ότι τα άτομα αισθάνονται ότι αποκτούν πρόσβαση σε ανώτερες πνευματικές διαστάσεις και έρχονται σε επαφή με διάφορα πνευματικά ή εξωδιάστατα όντα που μπορούν να λειτουργήσουν ως οδηγοί ή θεραπευτές.^[30]

Οι εμπειρίες που έχουν οι άνθρωποι ενώ βρίσκονται υπό την επιρροή του αγιαουάσκα επηρεάζονται επίσης πολιτιστικά.^[3] Οι Δυτικοί περιγράφουν συνήθως εμπειρίες με ψυχολογικούς όρους όπως ο «θάνατος του εγώ» και κατανοούν τις παραισθήσεις ως απωθημένες αναμνήσεις ή μεταφορές ψυχικών καταστάσεων.^[3] Ωστόσο, τουλάχιστον στο Ικίτος του Περού (κέντρο τελετών με αγιαουάσκα), εκείνοι από την περιοχή περιγράφουν τις εμπειρίες περισσότερο ως προς τις ενέργειες στο σώμα και κατανοούν τα οράματα ως αντανακλάσεις του περιβάλλοντός τους - μερικές φορές συμπεριλαμβανομένου του ατόμου που πιστεύουν ότι προκάλεσε την ασθένειά τους—καθώς και τις αλληλεπιδράσεις με τα πνεύματα.^[3]

Έμετος μπορεί να ακολουθήσει την κατάποση αγιαούασκα. Αυτό θεωρείται από πολλούς σαμάνους και έμπειρους χρήστες του αγιαουάσκα ως καθαρτικό και ουσιαστικό μέρος της εμπειρίας, που αντιπροσωπεύει την απελευθέρωση αρνητικής ενέργειας και συναισθημάτων που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της ζωής κάποιου.^[29]:81–85 Άλλοι αναφέρουν κάθαρση με τη μορφή διάρροιας και εξάψεων.

Η κατάποση του αγιαουάσκα μπορεί επίσης να προκαλέσει σημαντική αλλά προσωρινή συναισθηματική και ψυχολογική δυσφορία. Η υπερβολική χρήση θα μπορούσε πιθανώς να οδηγήσει σε σύνδρομο σεροτονίνης (αν και το σύνδρομο σεροτονίνης δεν έχει προκληθεί ποτέ συγκεκριμένα από το αγιαουάσκα, παρά μόνο σε συνδυασμό με ορισμένα αντικαταθλιπτικά όπως τα SSRIs). Ανάλογα με τη δοσολογία, οι προσωρινές μη ενθεογονικές επιδράσεις του αγιαουάσκα μπορεί να περιλαμβάνουν τρόμο, ναυτία, έμετο, διάρροια, αστάθεια αυτόνομης λειτουργικότητας, υπερθερμία, εφίδρωση, εξασθένηση της κινητικής λειτουργίας, καταστολή, χαλάρωση, ίλιγγο, ζάλη και μυϊκούς σπασμούς που προκαλούνται πρωταρχικά από αλκαλοειδή. Οι μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις δεν είναι γνωστές.^[31][32]

Έχουν αναφερθεί μερικοί θάνατοι που συνδέονται με τη συμμετοχή στην κατανάλωση αγιαουάσκα.^{[33][34][35][36]} Μερικοί από τους θανάτους μπορεί να οφείλονται σε μη ελεγμένες προϋπάρχουσες καρδιακές παθήσεις, αλληλεπίδραση με φάρμακα, όπως αντικαταθλιπτικά, ψυχαγωγικά φάρμακα, καφεΐνη (λόγω της αναστολής του CYP1A2 από τα αλκαλοειδή), νικοτίνη (από την κατανάλωση τσαγιού καπνού), ή από ακατάλληλη/ανεύθυνη χρήση λόγω κινδύνων συμπεριφοράς ή πιθανών αλληλεπιδράσεων φαρμάκων.^[31][37]

Πιθανά θεραπευτικά αποτελέσματα

Υπάρχουν πιθανές αντικαταθλιπτικές και αγχολυτικές δράσεις του αγιαουάσκα.^{[38][39][40][41][42]} Για παράδειγμα, το 2018 αναφέρθηκε ότι μια εφάπαξ δόση αγιαουάσκα μείωσε σημαντικά τα συμπτώματα της ανθεκτικής στη θεραπεία κατάθλιψης σε μια μικρή ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή.^[43] Άλλη έρευνα ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο έχει παράσχει στοιχεία ότι το αγιαουάσκα μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της αυτοαντίληψης σε άτομα με διαταραχή κοινωνικού άγχους.^[44]

Το αγιαουάσκα έχει επίσης μελετηθεί για τη θεραπεία εθισμών και έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό, με χαμηλότερες βαθμολογίες στον Δείκτη Σοβαρότητας Εξάρτησης να παρατηρούνται στους χρήστες του αγιαουάσκα σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.^{[45][46][47][42]} Οι χρήστες του αγιαουάσκα φαίνεται επίσης να καταναλώνουν λιγότερο αλκοόλ.^[48]

Τα αλκαλοειδή του αγιαουάσκα είναι β-καρβολίνες που αναστέλλουν την ΜΑΟ. Τα τρία πιο μελετημένα αλκαλοειδή του B.caapi είναι η χαρμίνη, η χαρμαλίνη και η τετραϋδροχαρμίνη. Η χαρμίνη και η χαρμαλίνη είναι εκλεκτικοί και αναστρέψιμοι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης Α (ΜΑΟ-Α), ενώ η τετραϋδροχαρμίνη είναι ασθενής αναστολέας επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SRI).^[49]

Αυτή η αναστολή του ΜΑΟ-Α επιτρέπει στο DMT να διαχέεται χωρίς μεταβολισμό στο στομάχι και το λεπτό έντερο και τελικά να διασχίζει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (το οποίο από μόνος του δεν απαιτεί αναστολή ΜΑΟ-Α) για να ενεργοποιήσει θέσεις υποδοχέα στον εγκέφαλο. Χωρίς την αναστρέψιμη αναστολή της ΜΟΑ ή τη μη εκλεκτική, μη αναστρέψιμη αναστολή της μονοαμινοξειδάσης από φάρμακα όπως η φαινελζίνη και η τρανυλκυπρομίνη, η DMT θα οξειδωθεί (και επομένως θα γινόταν βιολογικά ανενεργή) από τα ένζυμα της μονοαμινοξειδάσης στον πεπτικό σωλήνα.^[50]

Μεμονωμένοι πολυμορφισμοί του ενζύμου του κυτοχρώματος P450-2D6 επηρεάζουν την ικανότητα των ατόμων να μεταβολίζουν τη χαρμίνη.^[51] Κάποια φυσική ανοχή στη συνήθη χρήση του αγιαουάσκα (περίπου μία φορά την εβδομάδα) μπορεί να αναπτυχθεί μέσω της προς τα πάνω ρύθμισης του σεροτονινεργικού συστήματος.^[49][52]

Η ένωση Ν,Ν-διμεθυλτρυπταμίνη (DMT) που βρίσκεται στο αγιαουάσκα έχει αποδειχθεί ότι είναι ανοσορυθμιστική αποτρέποντας τη σοβαρή υποξία και το οξειδωτικό στρες σε in vitro μακροφάγα, νευρώνες του φλοιού και δενδριτικά κύτταρα με σύνδεση με τον υποδοχέα Σίγμα-1.^[53] Η in vitro συν-θεραπεία δενδριτικών κυττάρων που προέρχονται από μονοκύτταρα με DMT και 5-MeO-DMT ανέστειλε την παραγωγή των προφλεγμονωδών κυτοκινών IL-1β, IL-6, TNFα και της χημειοκίνης IL-8, ενώ αύξησε την έκκριση του αντι- φλεγμονώδης κυτοκίνη IL-10 με την ενεργοποίηση του υποδοχέα Σίγμα-1.^[54]

Διεθνώς, το DMT είναι φάρμακο του Προγράμματος Ι σύμφωνα με τη Σύμβαση για τις Ψυχοτρόπες Ουσίες. Το Σχόλιο για τη Σύμβαση για τις Ψυχοτρόπες Ουσίες σημειώνει, ωστόσο, ότι τα φυτά που το περιέχουν δεν υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο:^[55]

Η καλλιέργεια φυτών από τα οποία λαμβάνονται ψυχοτρόπες ουσίες δεν ελέγχεται από τη Σύμβαση της Βιέννης... Ούτε το στέμμα (φρούτο, κουμπί μεσκάλ) του κάκτου Πεγιότ ούτε οι ρίζες του φυτού Mimosa hostilis ούτε τα ίδια τα μανιτάρια ψιλοκύβης περιλαμβάνονται στο Πρόγραμμα 1, αλλά μόνο οι αντίστοιχες ουσίες τους, η μεσκαλίνη, η DMT και η ψιλοκίνη.