Αξιοπιστία της Βικιπαίδειας

Μια μελέτη το 2005 στο επιστημονικό περιοδικό Nature ανάφερε ότι τα επιστημονικά λήμματα της ΒΠ πλησίασαν σε επίπεδο ακριβείας την Encyclopædia Britannica με την οποία είχαν και ένα παρόμοιο ποσοστό "σοβαρών λαθών".^[2] Τα συμπεράσματα της μελέτης (η οποία δεν αξιολογήθηκε από άλλους ειδικούς) μετέπειτα αναφέρθηκαν σε πολλά ειδησεογραφικά λήμματα, όπως του BBC.^[3] Αυτή η μελέτη του Nature αμφισβητήθηκε από την Encyclopædia Britannica,^[4] στην οποία απάντησε το Nature.^[5]

Μεταξύ 2008 και 2012 ένας αριθμός μελετών εξέτασε την αξιοπιστία λημμάτων της αγγλικής ΒΠ σε ιατρικά και επιστημονικά θέματα.^[6][7][8] Τουλάχιστον μία εξ αυτών, στον τομέα της παθολογίας, έκρινε ότι η (αγγλική) WP είναι «μια ενημερωτική και ακριβής πηγή για επιμόρφωση στην Παθολογία» και ότι «είναι δυνητικά ένα σημαντικό εργαλείο μάθησης για την γενιά του διαδικτύου».^[9] Αμφιβολίες για την αξιοπιστία της ΒΠ εκφράστηκαν από την Αμερικανική Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας (American Society of Clinical Oncology),^[10]και από μελέτες που δημοσιεύτηκαν στο Psychological Medicine (2012),^[8] και το European Journal of Gastroenterology and Hepatology ^[11].

Η ΒΠ είναι ανοικτή σε ανώνυμη επεξεργασία από οποιονδήποτε, έτσι ώστε συχνά γράφονται και ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες. Οι εκτιμήσεις της αξιοπιστίας της ΒΠ συνήθως περιλαμβάνουν και το κριτήριο του πόσο γρήγορα διαγράφονται αυτές οι ψευδείς πληροφορίες. Μια πρώιμη μελέτη που διεξήχθη από ερευνητές της ΙΒΜ το 2003, δύο χρόνια από την εγκατάσταση της Wikipedia, διαπίστωσε ότι "οι βανδαλισμοί συνήθως αποκαθίστανται πολύ γρήγορα, τόσο γρήγορα που οι περισσότεροι χρήστες δεν πρόκειται ποτέ να δουν τα αποτελέσματά της» και έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Wikipedia είχε "εκπληκτικά αποτελεσματική ικανότητα αυτο-ίασης".^[12] Ωστόσο, έχουν δεί τη δημοσιότητα αρκετά περιστατικά όπου ψευδείς πληροφορίες έχουν διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα στη ΒΠ. Για παράδειγμα, στη γαλλική ΒΠ αναρτήθηκε ένα λήμμα που παρουσίαζε κάποιον "Léon -Robert de L' Astran" ως πλοιοκτήτη του 18ου αιώνα που έδρασε κατά της δουλείας, κάτι που οδήγησε την Σεγκολέν Ρουαγιάλ, υποψήφια για την προεδρία της Γαλλίας, να επαινέσει αυτό το υποτιθέμενο ιστορικό πρόσωπο. Όμως μια έρευνα φοιτητών διαπίστωσε αργότερα ότι το λήμμα ήταν μια φάρσα που ξεκίνησε από ένα ροταριανό κλάμπ, και ότι δεν υπήρξε ποτέ αυτός ο "de L' Astran".^[13]

Η Βικιπαίδεια επιτρέπει την επεξεργασία από ανώνυμους χρήστες. Αυτός που συνεισφέρει σε ένα λήμμα δεν υποχρεούνται να παρέχει οποιαδήποτε προσωπικά στοιχεία, ούτε καν διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Μια μελέτη του 2007 που έγινε στο Κολέγιο Ντάρτμουθ (Νιου Χάμσαϊρ, ΗΠΑ) επί της αγγλικής Wikipedia σημειώνει ότι, σε αντίθεση με το αναμενόμενο, ανώνυμοι συντάκτες ήταν μερικοί από τους πιο παραγωγικούς συντελεστές της Wikipedia σε έγκυρο περιεχόμενο.^[14] Η μελέτη του Dartmouth επικρίθηκε από τον John Timmer της Ars Technica – ιστοσελίδα τεχνολογικών νέων και πληροφόρησης - για μεθοδολογικές αδυναμίες και αναφέρει ότι το ερώτημα της ποιοτικής επεξεργασίας από ανώνυμους χρήστες παραμένει αναπάντητο.^[15]

Ενώ η ΒΠ έχει τη δυνατότητα για εξαιρετικά ταχεία ανάπτυξη βασιζόμενη σε μια ολόκληρη κοινότητα - κατά παρόμοιο τρόπο όπως και άλλα ανοιχτά προγράμματα, όπως το Linux - πηγαίνει πιο πέρα και εμπιστεύεται την ίδια την κοινότητα για να αυτορρυθμίζεται και για να έχει καλύτερο ποιοτικό έλεγχο. Η Wikipedia έχει αξιοποιήσει το έργο εκατομμυρίων ανθρώπων για να παράγει τον μεγαλύτερο ιστότοπο γνώσης στον κόσμο, μαζί με το λογισμικό για να τον υποστηρίξει, με αποτέλεσμα να έχουν γραφτεί περισσότερα από δεκαεννέα εκατομμύρια λήμματα, σε περισσότερες από 280 διαφορετικές γλώσσες, σε λιγότερο από δώδεκα χρόνια.^[16] Για το λόγο αυτό, υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον για το εγχείρημα, τόσο ακαδημαϊκά όσο και από τομείς όπως η τεχνολογία των πληροφοριών, η επιχειρηματικότητα, η διαχείριση έργων, η μάθηση, η παραγωγή λογισμικού, άλλα συλλογικά έργα και η κοινωνιολογία. Ειδικοί από αυτούς τους τομείς προσπαθούν να διερευνήσουν αν το μοντέλο της Βικιπαίδειας μπορεί να παράγει προϊόν ποιότητας, αν αυτή η συνεργασία αποκαλύπτει κάτι για τους ανθρώπους, και αν η κλίμακα της συμμετοχής μπορεί να ξεπεράσει τους επιμέρους περιορισμούς και την φτωχή επιμέλεια που ενδεχομένως προκύπτουν.

Κριτήρια αξιοπιστίας

Η αξιοπιστία των λημμάτων της ΒΠ μπορεί να μετρηθεί με τα ακόλουθα κριτήρια :

• Ακρίβεια των πληροφοριών που περιέχονται στα λήμματα
• Καταλληλότητα των εικόνων που περιέχονται στα λήμματα
• Καταλληλότητα της μορφής και εστίαση των λημμάτων ^[17]
• Ευαισθησία σε ψευδείς πληροφορίες, και αποκλεισμός και απομάκρυνση αυτών.
• Πληρότητα, αντικείμενο, και κάλυψη των θεμάτων μέσα στα λήμματα και σε σειρές λημμάτων.
• Ύπαρξη αξιόπιστων ανεξάρτητων πηγών στις παραπομπές.
• Σταθερότητα των λημμάτων
• Ευαισθησία σε συντακτικές και συστημικές προκαταλήψεις (bias)
• Ποιότητα της γραφής

Πέρα από τα ανωτέρω "εσωτερικά" ποσοτικά στοιχεία, υπάρχουν "εξωτερικά" και "προσανατολισμένα προς την αγορά" κριτήρια που δείχνουν ότι ένα ευρύ κοινό εμπιστεύεται τη ΒΠ με τον ένα ή άλλο τρόπο. Για παράδειγμα, αναφέρεται ότι το 50% των ιατρών των ΗΠΑ έχουν συμβουλευτεί τη ΒΠ για θέματα υγείας.^[18]

Συγκριτικές μελέτες

Στις 24 Οκτ. 2005 η βρετανική εφημερίδα Guardian δημοσίευσε άρθρο με τίτλο "Μπορείτε να εμπιστεύεστε την Βικιπαίδεια;" όπου ομάδα (πάνελ) ειδικών εξέτασε επτά λήμματα σχετικά με την ειδικότητα του καθενός και βαθμολόγησε με άριστα το 10.^[19] Οι βαθμολογίες κυμάνθηκαν μεταξύ 0 και 8 με τα περισσότερα λήμματα να παίρνουν 5 έως 8 βαθμούς. Κριτική έγινε κυρίως για τα εξής:

1. Κακή ποιότητα στη συγγραφή και στην ευκολία ανάγνωσης. (3 περιπτώσεις)
2. Ελλείψεις και ανακρίβειες, συχνά μικρές αλλά και μερικές σημαντικές (3 περιπτώσεις)
3. Έλλειψη ισορροπίας στην ανάπτυξη των λημμάτων, με λιγότερο σημαντικά θέματα να έχουν μεγαλύτερη έκταση και το αντίστροφο (1 περίπτωση)

Επαινέθηκαν κυρίως τα εξής:

1. Καλή και ακριβής ανάπτυξη λημμάτων, χωρίς μεγάλες ανακρίβειες (4 περιπτώσεις)
2. Αρκετές χρήσιμες πληροφορίες, καλά επιλεγμένοι σύνδεσμοι (λινκς), δυνατότητα "γρήγορης πρόσβασης σε πολλές πληροφορίες" (3 περιπτώσεις)

Τον Δεκέμβριο του 2005, το επιστημονικό περιοδικό Nature δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας απόπειρας τυφλής έρευνας, ζητώντας αξιολογήσεις της ακρίβειας ενός μικρού αριθμού άρθρων από την αγγλόφωνη Βικιπαίδεια και την Encyclopædia Britannica . Αυτή η μελέτη – που δεν αξιολογήθηκε από ειδικούς - βασίστηκε σε 42 άρθρα σε επιστημονικά θέματα , περιλαμβανομένων των βιογραφιών γνωστών επιστημόνων, που επιλέχθηκαν από το Nature. Τα άρθρα κρίθηκαν για την ακρίβειά τους από ανώνυμους ακαδημαϊκούς σχολιαστές, μια συνήθης πρακτική για την αξιολόγηση άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά. Με βάση τα σχόλιά τους, τα άρθρα της Wikipedia βρέθηκε να περιέχουν , κατά μέσο όρο , τέσσερα λάθη ή παραλείψεις, ενώ τα άρθρα της Britannica , κατά μέσον όρο τρία. Μόνο 4 σοβαρά λάθη βρέθηκαν στην Βικιπαίδεια και 4 στην Encyclopædia Britannica . Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι "η [αγγλόφωνη] Wikipedia πλησιάζει τη Britannica όσον αφορά την ακρίβεια των επιστημονικών πληροφοριών της", αν και τα άρθρα της Wikipedia ήταν συχνά «ανεπαρκώς δομημένα».^[2]
Η Encyclopædia Britannica εξέφρασε αντιρρήσεις, πράγμα που οδήγησε το Nature σε δημοσίευση περαιτέρω τεκμηρίωσης της μεθόδου της έρευνάς της.^[20] Με βάση τις εν λόγω πρόσθετες πληροφορίες , η Encyclopædia Britannica αρνήθηκε την εγκυρότητα της μελέτης του Nature , δηλώνοντας ότι αυτή είχε «μοιραία σφάλματα» . Μεταξύ άλλων επικρίσεων η Britannica ανέφερε ότι χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα και όχι πλήρη κείμενα κάποιων από τα άρθρα της, ότι ορισμένα από τα αποσπάσματα ήταν συλλογές που περιλάμβαναν άρθρα για νέους, ότι το Nature δεν έλεγξε τους ισχυρισμούς των αξιολογητών, και ότι πολλά σημεία που οι αξιολογητές επισημαίνουν ως σφάλματα ήταν ουσιαστικά διαφωνίες τους σε θέματα διατύπωσης.^[21] Η αντιπαράθεση μεταξύ Nature και Wikipedia συνεχίστηκε με την ανταλλαγή μερικών ακόμη επιστολών και κατόπιν πέρασε στη δημόσια αντιπαράθεση μέσω τρίτων, συχνά μέσω του διαδικτύου. Ένα από τα δημοσιευμένα άρθρα αναφέρει ότι η μελέτη του «Nature» είχε ανεπαρκή στατιστική μεθοδολογία, αφού έγινε χειροκίνητη επιλογή και σύγκριση 40 άρθρων από τις δύο εγκυκλοπαίδειες, ενώ η WP έχει δεκαπλάσια άρθρα από την Britanica. Επίσης δεν αναφέρει τα διαστήματα εμπιστοσύνης. ^[22]

Τον Ιούνιο του 2006, o Aμερικανός καθηγητής ιστορικός Roy Rosenzweig, που ειδικεύεται στην αμερικανική ιστορία, δημοσίευσε μια σύγκριση των βιογραφιών 25 Αμερικανών όπως αυτές εμφανίζονται στη Wikipedia από τη μια πλευρά και στην εγκυκλοπαίδεια Encarta και την American National Biography Online από την άλλη. Έγραψε ότι η Wikipedia είναι «εκπληκτικά ακριβής στην αναφορά ονομάτων, ημερομηνιών και γεγονότων της ιστορία των ΗΠΑ" και περιέγραψε κάποια από τα λάθη ως "ευρέως διαδεδομένες αλλά ανακριβείς πεποιθήσεις". Ωστόσο, ο ίδιος δήλωσε ότι η Wikipedia συχνά αποτυγχάνει στο να ξεχωρίσει τις σημαντικές από τις ασήμαντες λεπτομέρειες, και δεν παρέχει τις καλύτερες παραπομπές. Διαμαρτυρήθηκε επίσης για την έλλειψη από τη Wikipedia των "πειστικών αναλύσεων και ερμηνειών, και σαφούς και στοχευμένου λόγου».^[23] Οι πολιτικές της Wikipedia για την «πρωτότυπη έρευνα», συμπεριλαμβανομένης της «αδημοσίευτης σύνθεσης δημοσιευμένων στοιχείων», απαγορεύει την εκ νέου ανάλυση και ερμηνεία που δεν προέρχεται από αξιόπιστες πηγές.