Αυτοκράτορας της Αυστρίας

Μέλη του Οίκου των Αψβούργων, γνωστού και ως Οίκου της Αυστρίας, εκλέγονταν ως Αυτοκράτορες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 1438 (με εξαίρεση το διάστημα 1740 έως 1745) και είχαν ως έδρα τους κυρίως την Βιέννη.^[3] Έτσι, ο όρος «αυστριακός αυτοκράτορας» μπορεί να εμφανίζεται σε ιστορικά κείμενα που αφορούν την εποχή πριν από το 1804, αν και δεν υπήρχε η Αυστριακή Αυτοκρατορία. Σε αυτές τις περιπτώσεις με τη λέξη Αυστρία δεν εννοείται η επικράτεια της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αλλά τα αυστριακά εδάφη. Μια τέτοια ειδική περίπτωση αφορούσε την Αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία, όπου έφερε τον αυτοκρατορικό τίτλο ως σύζυγος του Φραγκίσκου Α΄, αλλά η ίδια ήταν η μονάρχης των Αυστριακών Κληρονομικών Χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Βοημίας και της Ουγγαρίας.^[4][5]

Μετά την ανακήρυξη του Ναπολέων Α΄ ως «Αυτοκράτορα των Γάλλων», στις 18 Μαΐου του 1804, ο Φραγκίσκος Β΄ φοβήθηκε για το μέλλον της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και επιθυμούσε να διατηρήσει την αυτοκρατορική ιδιότητα του ίδιου και της οικογένειάς του σε περίπτωση που η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία θα διαλυόταν. Ως εκ τούτου, στις 11 Αυγούστου του 1804 δημιούργησε τον νέο τίτλο του «Αυτοκράτορα της Αυστρίας» για τον ίδιο και τους διαδόχους του ως επικεφαλής του Οίκου των Αψβούργων-Λωρραίνης.^[6] Για δύο χρόνια, ο Φραγκίσκος έφερε δύο αυτοκρατορικούς τίτλους, πρώτον του Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (ως Φραγκίσκος Β΄) και δεύτερον του Αυτοκράτορα της Αυστρίας (ως Φραγκίσκος Α΄).

Στις 2 Δεκεμβρίου του 1805 η Αυστρία και η Ρωσία υπέστησαν μία ταπεινωτική ήττα στη Μάχη του Άουστερλιτς από τη Γαλλική Αυτοκρατορία του Ναπολέοντα. Ο τελευταίος κατάφερε να διαλύσει την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (η οποία εκείνη την περίοδο αποτελούσε μία ανίσχυρη συνομοσπονδία), παρακινώντας ή πιέζοντας αρκετούς Γερμανούς πρίγκιπες να ενταχθούν στη Συνομοσπονδία του Ρήνου. Στις 6 Αυγούστου 1806 ο Αυτοκράτορας Φραγκίσκος Β΄ κήρυξε τη Διάλυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και παρέδωσε το Αυτοκρατορικό Στέμμα, που δημιουργήθηκε στο δεύτερο μισό του 10^ου αιώνα.^[7]

Από το 1806 και μετέπειτα ο Φραγκίσκος ήταν μόνο Αυτοκράτορας της Αυστρίας. Μέχρι την διάλυση της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, το 1918, είχαν ανέβει στο θρόνο άλλοι τρεις αυτοκράτορες (Φερδινάνδος Α΄, Φραγκίσκος Ιωσήφ Α΄ και Κάρολος Α΄). Δεν καθιερώθηκε ποτέ κάποια τελετή στέψης. Ο διάδοχος του θρόνου γινόταν αυτοκράτορας τη στιγμή που ο προκάτοχός του πέθαινε ή παραιτούνταν από το θρόνο. Το σύμβολο του Αυστριακού Αυτοκράτορα ήταν το ιδιωτικό στέμμα της δυναστείας, που χρονολογείται στα χρόνια του Ροδόλφου Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1552–1612).

Οι Αυστριακοί αυτοκράτορες είχαν έναν εκτενή κατάλογο τίτλων και αξιωμάτων, που αντικατόπτριζαν τη γεωγραφική έκταση και την ποικιλομορφία των εδαφών που κυβερνούσε η δυναστεία των Αψβούργων. Ο πλήρης τίτλος του αυτοκράτορα της Αυστρίας είχε αλλάξει κάποιες φορές. Καθιερώθηκε με το διάταγμα της 1^ης Αυγούστου 1804 και αναθεωρήθηκε το 1836 και το 1867. Σε επίσημα έγγραφα και διεθνείς συνθήκες χρησιμοποιήθηκαν συντομότερες εκδοχές του τίτλου, όπως: «Αυτοκράτορας της Αυστρίας, Βασιλιάς της Βοημίας και Αποστολικός Βασιλιάς της Ουγγαρίας», «Αυτοκράτορας της Αυστρίας και Αποστολικός Βασιλιάς της Ουγγαρίας» και η «Αυτού Μεγαλειότητα ο Αυτοκράτορας και ο Βασιλιάς» και η «Αυτού Αυτοκρατορική και Βασιλική Αποστολική Μεγαλειότητα».^[8][9]

Ο πλήρης τίτλος (μετά την απώλεια του Λομβαρδίας το 1859 και της Βενετίας το 1866) ήταν ο εξής:^[10][11]

Αυτοκράτορας της Αυστρίας,
Αποστολικός Βασιλιάς της Ουγγαρίας,
Βασιλιάς της Βοημίας, της Δαλματίας, της Κροατίας, της Σλαβονίας, της Γαλικίας, της Λοδομερίας και της Ιλλυρίας,
Βασιλιάς της Ιερουσαλήμ και ούτω καθεξής,
Αρχιδούκας της Αυστρίας,
Μεγάλος Δούκας της Τοσκάνης και της Κρακοβίας,
Δούκας της Λωρραίνης, του Σαλτσβούργου, της Στυρίας, της Καρινθίας, της Καρνιόλας και της Μπουκοβίνα,
Μεγάλος Πρίγκιπας της Τρανσυλβανίας,
Μαργράβος της Μοραβίας,
Δούκας της Άνω και Κάτω Σιλεσίας, της Μοδένας, της Πάρμας, της Πλακεντίας, της Γουαστάλλας, του Άουσβιτς, του Ζάτορ, του Τέσεν, του Φριούλι, της Ραγούσας και της Ζάρας,
Πριγκιπικός Κόμης του Αψβούργου, του Τιρόλου, του Κιβούργου, της Γκορίτζια και της Γκραντίσκα,
Πρίγκιπας του Τρέντου και του Μπρίξεν,
Μαργράβος της Άνω και Κάτω Λουσατίας και της Ίστριας,
Κόμης του Χοένεμς, του Φέλντκιρτς, του Μπρέγκεντς, Σόνενμπεργκ και ούτω καθεξής
Άρχοντας της Τεργέστης, του Κότορ και του Βενδικού Μαργραβάτου,
Μεγάλος Βοεβόδας του Βοεβοδάτου της Σερβίας και ούτω καθεξής
Κυρίαρχος του Τάγματος του Χρυσόμαλλου Δέρατος.

Τα μέλη του Οίκου των Αψβούργων παρότι χαρακτηρίζονταν ως πρίγκιπες και πριγκίπισσες της Αυτοκρατορίας, έφεραν τον τιμητικό τίτλο του αρχιδούκας και της αρχιδούκισσας. Ο τόπος κατοικίας τους και τα ταξίδια τους στο εξωτερικό έπρεπε να συμφωνηθούν με τον εκάστοτε αυτοκράτορα.

Ένας αρχιδούκας ή μία αρχιδούκισσα της δυναστείας των Αψβούργων απαγορευόταν να παντρευτεί άτομο που δεν ανήκε σε βασιλικό οίκο, όπως προέβλεπε το Οικογενειακό Καταστατικό του Αυτοκρατορικού Οίκου που εκδόθηκε από τον Φερδινάνδο Α΄ το 1839. Διαφορετικά ο γάμος χαρακτηριζόταν μοργανοτικός, αποκλείοντας το ζεύγος και τους απογόνους του από κάθε δικαίωμα που κατείχε ο Οίκος των Αψβούργων.^[12]

Για τη διαχείριση της πολιτικής του αυτοκρατορικού οίκου, ο αυτοκράτορας διόριζε έναν ειδικό υπουργό μετά το 1867, ο οποίος ήταν ένας από τους τρεις κοινούς υπουργός στην Αυστρία και την Ουγγαρία. Κατά τη βασιλεία του Φραγκίσκου Α΄, το ρόλο αυτό τον έπαιζε ο Κλέμενς φον Μέττερνιχ, που έφερε τα αξιώματα του Καγκελαρίου του Οίκου, της Αυλής και του Κράτους.^[13][14]

Τα ανάκτορα του αυτοκράτορα, οι προσωπικοί του αξιωματούχοι και οι εγκαταστάσεις όπου εργάζονταν ονομάζονταν Hof («αυλή»). Οι τέσσερις ανώτατοι αξιωματούχοι που διοικούσαν την αυτοκρατορική αυλή ήταν ο Μεγάλος Μάγιστρος (Obersthofmeister), ο Μεγάλος Στρατάρχης (Obersthofmarschall), ο Μεγάλος Επιμελητής (Oberstkämmerer) και ο Μεγάλος Σταβλάρχης ( Oberststallmeister) και προέρχονταν από τις ανώτερες τάξεις των ευγενών.^[15][16]

Η αυτοκρατορική αυλή είχε υπό τη διαχείρισή της τις κάτωθι εγκαταστάσεις:

• το Αυτοκρατορικό Παλάτι της Βιέννης (Hofburg)
• το Αυτοκρατορικό Θησαυροφυλάκιο
• την Βιβλιοθήκη της Αυτοκρατορικής Αυλής, (η σημερινή Αυστριακή Εθνική Βιβλιοθήκη)
• τις αυτοκρατορικές κατοικίες εκτός της Βιέννης, όπως τα Ανάκτορα Σενμπρούν και τα Ανάκτορα του Λάξενμπουργκ
• την αυτοκρατορική συλλογή αμαξών
• το Αυτοκρατορικό-Βασιλικό Θέατρο του Χόφμπουργκ και την Κρατική Όπερα της Βιέννης
• την Αυτοκρατορική Κρύπτη, όπου θάφτηκαν τρεις από τους τέσσερις αυτοκράτορες της Αυστρίας (ο Κάρολος Α΄ ενταφιάστηκε στη Μαδέρα).

Ο Κάρολος Α΄ δεν έβλεπε τον εαυτό του ως διεκδικητή του θρόνου, αλλά ως μονάρχη της Αυστρίας, ενώ ο Νόμος των Αψβούργων της Δημοκρατίας της Γερμανικής Αυστρίας, το 1919, τον αποκαλούσε ως «πρώην κομιστή του στέμματος» (der ehemalige Träger der Krone).^[17][18] Ο γιος του, Όθων των Αψβούργων, ο οποίος είχε χρησιμοποιήσει τον τίτλο του Αρχιδούκα της Αυστρίας, διακήρυξε ότι ήταν ένας πιστός πολίτης της Δημοκρατίας, προκειμένου να του επιτραπεί η είσοδος στην Αυστρία. Από το 1961 και μετά δεν χαρακτήριζε πλέον τον εαυτό του ως διεκδικητή του θρόνου. Ο γιος του Όθωνα, Κάρολος των Αψβούργων, δεν χαρακτήρισε ποτέ τον εαυτό του ως νόμιμο μονάρχη της Αυστρίας.^[19][20]

• Κάρολος Α΄ (11 Νοεμβρίου 1918 – 1 Απριλίου 1922)
• Όθων των Αψβούργων (1 Απριλίου 1922 – 1 Ιανουαρίου 2007)
• Κάρολος των Αψβούργων (1 Ιανουαρίου 2007 – σήμερα)
  • Διάδοχος: Φερδινάνδος Ζβονιμίρ των Αψβούργων

• Letter Patent creating title Hereditary Emperor of Austria