Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου

Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μια συνταγματική μοναρχία στην οποία ο βασιλεύων μονάρχης (δηλαδή ο βασιλιάς ή η βασίλισσα που είναι ο αρχηγός του κράτους σε κάθε δεδομένη στιγμή) δεν λαμβάνει άμεσα πολιτικές αποφάσεις. Όλες οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται από την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο. Αυτή η συνταγματική τάξη πραγμάτων είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς ιστορίας περιορισμού και μείωσης της πολιτικής δύναμης του μονάρχη, η οποία ξεκινά από την παραχώρηση της Μάγκνα Κάρτα το 1215.

Από την αρχή της βασιλείας του Εδουάρδου Ζ΄ το 1901, ο πρωθυπουργός άρχισε να αποτελεί εκλεγμένο μέλος του κοινοβουλίου και συνεπώς άμεσα υπόλογος στη Βουλή των Κοινοτήτων. Το ίδιο ισχύει και για τον καγκελάριο του θησαυροφυλακίου. Θα ήταν πιθανώς σήμερα πολιτικά απαράδεκτο να εκφωνηθεί η ομιλία για τον προϋπολογισμό στη Βουλή των Λόρδων, από βουλευτές οι οποίοι δεν μπορούν να απευθυνθούν άμεσα στον καγκελάριο, ειδικά τώρα που οι λόρδοι έχουν πολύ περιορισμένες εξουσίες σε οικονομικά ζητήματα. Ο τελευταίος καγκελάριος του θησαυροφυλακίου που ήταν μέλος της Βουλής των Λόρδων ήταν ο Τόμας Ντένμαν, ο οποίος υπηρέτησε ως προσωρινός καγκελάριος του θησαυροφυλακίου το 1834.^[6]

Ο Βρετανός μονάρχης, επί του παρόντος ο Κάρολος Γ΄, είναι ο ανώτατος άρχοντας και ο κυρίαρχος, αλλά όχι ο επικεφαλής της κυβέρνησης. Ο μονάρχης συμμετέχει κατά το ελάχιστο στην άμεση διακυβέρνηση της χώρας και παραμένει ουδέτερος στις πολιτικές υποθέσεις. Ωστόσο, η εξουσία του κράτους που ανήκει στον ανώτατο άρχοντα, γνωστή ως το Στέμμα, παραμένει η πηγή της εκτελεστικής εξουσίας που ασκείται από την κυβέρνηση.

Πέρα του ότι αποτελεί την πηγή της κοινοβουλευτικής εξουσίας, το Στέμμα διαθέτει επίσης ένα σώμα εξουσιών σε ορισμένα συλλογικά ζητήματα, γνωστά ως βασιλικά προνόμια. Οι εξουσίες αυτές κυμαίνονται από το προνόμιο της έκδοσης ή ανάκλησης διαβατηρίων έως την κήρυξη πολέμου. Με μακροχρόνια πρωτόκολλα, οι περισσότερες από αυτές τις εξουσίες ανατίθενται από τον κυρίαρχο σε διάφορους υπουργούς ή άλλους αξιωματούχους του Στέμματος, οι οποίοι μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν χωρίς να χρειάζεται να λάβουν τη συγκατάθεση του Κοινοβουλίου.

Ο πρωθυπουργός έχει επίσης εβδομαδιαίες συναντήσεις με τον μονάρχη, ο οποίος «έχει το δικαίωμα και το καθήκον να εκφράζει τις απόψεις του για κυβερνητικά ζητήματα... Αυτές οι συναντήσεις, όπως και με όλες τις επικοινωνίες μεταξύ του Βασιλιά και της κυβέρνησής του, παραμένουν αυστηρά εμπιστευτικές. Έχοντας εκφράσει τις απόψεις του, ο Βασιλιάς συμμορφώνεται με τις συμβουλές των υπουργών του».^[7]

Οι εξουσίες των βασιλικών προνομίων περιλαμβάνουν, ενδεικτικά, τα ακόλουθα:

Εσωτερικές εξουσίες

• Εξουσία διορισμού (και, θεωρητικά, απόλυσης) ενός Πρωθυπουργού. Αυτή η εξουσία ασκείται από τον ίδιο τον μονάρχη. Ο διορισμός γίνεται σε άτομο που είναι πιθανότερο να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας στη Βουλή των Κοινοτήτων.

• Εξουσία διορισμού και απόλυσης άλλων υπουργών. Αυτή η εξουσία ασκείται από τον μονάρχη κατόπιν συμβουλής του πρωθυπουργού.
• Εξουσία να συναινεί και να εκτελεί νόμους με την παροχή της «βασιλικής σύμφωνης γνώμης» σε νομοσχέδια του Κοινοβουλίου. Αυτό ασκείται από τον μονάρχη, ο οποίος έχει επίσης θεωρητικά την εξουσία να αρνηθεί τη «βασιλική σύμφωνη γνώμη», αν και κανένας μονάρχης δεν έχει απορρίψει νομοσχέδιο ψηφισμένο από το Κοινοβούλιο μετά το 1708.
• Εξουσία να δίνει και να αναθέτει την εκτέλεση εντολών σε αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων.
• Εξουσία να διοικεί τις ένοπλες δυνάμεις. Η εξουσία αυτή ασκείται από το Συμβούλιο Άμυνας στο όνομα του Βασιλιά.
• Εξουσία διορισμού μελών στο Ανακτοβούλιο.
• Εξουσία έκδοσης, αναστολής, ακύρωσης, κατάσχεσης, υπαναχώρησης ή ανάκλησης βρετανικών διαβατηρίων και γενική εξουσία παροχής ή άρνησης βρετανικών ευκολιών διαβατηρίου σε Βρετανούς υπηκόους. Η άσκηση της εξουσίας ασκείται στο Ηνωμένο Βασίλειο (αλλά όχι απαραίτητα στη Νήσο του Μαν, στις Νήσους της Μάγχης ή στα Βρετανικά Υπερπόντια Εδάφη) από τον υπουργό εσωτερικών.
• Εξουσία να απονέμει χάρη για οποιαδήποτε καταδίκη (βασιλικό προνόμιο τους ελέους).
• Εξουσία να χορηγεί, να ακυρώνει και να καταργεί οποιαδήποτε διάκριση.
• Εξουσία δημιουργίας εταιρειών (συμπεριλαμβανομένου του καθεστώτος μιας πόλης), μέσα από βασιλικό διάταγμα, αλλά και εξουσία τροποποίησης, αντικατάστασης και ανάκλησης υφιστάμενων διαταγμάτων.

Εξωτερικές εξουσίες

• Εξουσία να συνάπτει και να επικυρώνει συνθήκες.
• Εξουσία να κηρύσσει πόλεμο και να συνομολογήσει ειρήνη με άλλα έθνη.
• Εξουσία να αναπτύσσει τις ένοπλες δυνάμεις στο εξωτερικό.
• Εξουσία να αναγνωρίζει κράτη.
• Εξουσία να διαπιστεύει and να δέχεται διπλωμάτες.

Παρόλο που το Ηνωμένο Βασίλειο δεν διαθέτει ένα ενιαίο συνταγματικό έγγραφο, η κυβέρνηση δημοσίευσε την ανωτέρω λίστα τον Οκτώβριο του 2003 για καταστήσει διαφανείς ορισμένες από τις εξουσίες που ασκούνται στο όνομα του μονάρχη και αποτελούν μέρος των βασιλικών προνομίων.^[8] Ωστόσο, η πλήρης έκταση των βασιλικών προνομίων δεν έχει ποτέ καθοριστεί πλήρως, καθώς πολλά από αυτά προέρχονται από το αρχαίο έθιμο και την περίοδο της απόλυτης μοναρχίας ή τροποποιήθηκαν με μεταγενέστερη συνταγματική πράξη.

Το 2019 υπήρχαν περίπου 120 κυβερνητικοί υπουργοί^[9] υποστηριζόμενοι από 560.000^[10] δημόσιους υπαλλήλους και άλλο προσωπικό, απασχολούμενοι στα 25 υπουργικά τμήματα^[11] και τους εκτελεστικούς οργανισμούς τους. Υπήρχαν ακόμη 20 μη υπουργικά τμήματα με ένα εύρος περαιτέρω καθηκόντων.

Θεωρητικά, ένας υπουργός της κυβέρνησης δεν χρειάζεται να είναι μέλος καμίας από τις δύο Βουλές. Στην πράξη, ωστόσο, εφαρμόζεται η πρακτική οι υπουργοί να είναι μέλη είτε της Βουλής των Κοινοτήτων είτε της Βουλής των Λόρδων, προκειμένου να είναι υπόλογοι στο Κοινοβούλιο. Κατά καιρούς, οι πρωθυπουργοί διορίζουν μη εκλεγμένους υπουργούς. Τα τελευταία χρόνια τέτοιοι υπουργοί έχουν διοριστεί στη Βουλή των Λόρδων.^[12]

Για την πιο πρόσφατη κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δείτε : Κυβέρνηση Λιζ Τρας

Κατάλογος Κυβερνήσεων του Ηνωμένου Βασιλείου

• Επίσημος ιστότοπος