Χίνα ματσούρι

Χίνα ματσούρι (Hina Matsuri, 雛祭り, κυριολεκτικά «γιορτή της κούκλας») είναι μία Ιαπωνική γιορτή, που γιορτάζεται στις 3 Μαρτίου κάθε χρόνο. Ονομάζεται επίσης και γιορτή των κοριτσιών.^[1] Είναι γνωστή και ως φεστιβάλ του ροδάκινου (Momo-no-Sekku).^[2] Οι ροδακινιές ανθίζουν το Μάρτιο και τα άνθη τους συμβολίζουν την ευγένεια και τη χάρη, που θεωρείται ότι αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά των κοριτσιών στην Ιαπωνία.^[3] ^[2]Οι ανθισμένες ροδακινιές αποτελούν τον προάγγελο της άνοιξης. Η γιορτή είναι αφιερωμένη στην υγεία, την πρόοδο και την καλή τύχη των νεαρών κοριτσιών.^[4]

Προέλευση εθίμου

Σύμφωνα με μία εκδοχή το έθιμο προήλθε από το έθιμο «ναγκάσι-χίνα» (nagashi-hina, 流し雛) της περιόδου Χέιαν σύμφωνα με το οποίο κούκλες φτιαγμένες από άχυρο ή χαρτί τοποθετούνταν σε ποτάμια έτσι ώστε παρασυρόμενες από το ποτάμι να πάρουν μαζί τους την κακή τύχη, τις ασθένειες, κλπ. Αυτή η συνήθεια εξακολουθεί να γίνεται σε κάποιες περιοχές της Ιαπωνίας ακόμη και σήμερα.^[5] ^[1]^[4] ^[6]^[7]Κάποιοι υποστηρίζουν ότι το χίνα ματσούρι ξεκίνησε από το παιχνίδι, που ονομάζεται «χίνα-ασόμπι», που το έπαιζαν κορίτσια αριστοκρατικής τάξης. Οι κούκλες τελικά έγιναν τόσο πολύτιμες, για να χρησιμοποιούνται ως παιχνίδι, και άρχισαν μόνο να εκτίθενται από την περίοδο Μουρομάτσι.^[1] Σύμφωνα με μία άλλη άποψη το έθιμο της χίνα ματσούρι ξεκίνησε από τη συνήθεια να δίνουν στις πριγκίπισσες κούκλες, έτσι ώστε αυτές να γίνουν φορείς ασθενειών, κακής τύχης και όχι οι πριγκίπισσες. Κατά τη διάρκεια της περιόδου Έντο έγινε έθιμο να προσφέρονται κούκλες στα κορίτσια όλων των κοινωνικών τάξεων, που λειτουργούσαν σαν υποκατάστατα ανθρώπων.^[5] Στην περίοδο Έντο (1600-1868) οι κούκλες δεν δημιουργούνταν, για να αναπαραστήσουν μόνο μικρά κορίτσια, αλλά και για να απεικονίσουν τα μέλη της αυτοκρατορικής αυλής συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του αυτοκράτορα και της βασίλισσας, των φυλάκων, των μουσικών, των εταίρων και των υπηρετριών.^[5]Το χίνα ματσούρι γίνεται αρχές της άνοιξης εποχή κατά την οποία γίνονταν και άλλες γιορτές γονιμότητας. Ενδεχομένως λοιπόν και το χίνα ματσούρι να συνδέεται με τελετές γονιμότητας δεδομένου ότι ο βασιλιάς και η βασίλισσα παίζουν κυρίαρχο ρόλο σ' αυτό το έθιμο.^[5]

Περισσότερες λεπτομέρειες

Κατά τη διάρκεια της εορτής του χίνα ματσούρι οι κοπέλες ντύνονται με κιμονό, λαμβάνουν δώρα από τους γονείς και τους φίλους τους και επισκέπτονται σιντοϊστικούς ναούς, για να προσευχηθούν. Από τις τελευταίες ημέρες του Φεβρουαρίου οι οικογένειες δημιουργούν σε κάποιο σημείο του σπιτιού μία πυραμίδα με βαθμίδες, που σκεπάζονται με κόκκινο ύφασμα ή χαρτί. Εκεί τοποθετούνται οι κούκλες, που αναπαριστούν την αυτοκρατορική αυλή της περιόδου Χεϊάν. Όλη αυτή η κατασκευή ονομάζεται «χίνα-νταν». Οι κούκλες είναι ντυμένες με αυθεντικά κουστούμια και κατασκευάζονται με ακριβά υλικά. Ο αριθμός των βαθμίδων της κάθε πυραμίδας κυμαίνεται από τρεις έως επτά βαθμίδες. Η πολυπλοκότητα της κατασκευής εξαρτάται από την οικονομική κατάσταση των γονέων. Τέτοια χίνα-νταν υπάρχουν στη διάρκεια της εορταστικής περιόδου σε μαγαζιά, σε δημόσια κτήρια, σε μουσεία, κ.α.^[8] Στην κορυφή της πυραμίδας τοποθετείται ο βασιλιάς, που ονομάζεται ομπίνα (obina) και η βασίλισσα, η οποία κρατάει βεντάλια και ονομάζεται μεμπίνα (mebina). Οι κούκλες του βασιλιά και της βασίλισσας αποκαλούνται και οι δύο μαζί σίννο (shinno). Στη δεύτερη βαθμίδα τοποθετούνται τρεις κυρίες της αυλής. Στις επόμενες βαθμίδες τοποθετούνται αυλικοί, εταίρες, μουσικοί, υπουργοί. Στα κατώτερα σκαλοπάτια τοποθετούνται οι υπηρέτριες. Στη τελευταία βαθμίδα τοποθετούνται μινιατούρες διάφορων επίπλων και αμαξών.^[5] Επίσης, εκτίθενται μουσικά όργανα, όπλα, στρατιωτικές στολές και γλάστρες με ανθισμένα τεχνητά δέντρα. Συνηθίζεται να τοποθετείται ένα βάζο με κλαδιά με ανθισμένες ροδακινιές δίπλα στο «χίνα-νταν».^[3] Η όλη εικόνα δίνει την εντύπωση στο θεατή την αίσθηση ενός επίσημου δείπνου ή μιας γαμήλιας γιορτής. Επιπλέον τα έπιπλα και η άμαξα υποδηλώνουν την προίκα μιας κοπέλας ευγενικής καταγωγής, που παντρεύεται. Οι κούκλες απλώς εκτίθενται και δεν αποτελούν παιχνίδι για τα μικρά παιδιά.^[9] Σύμφωνα με την παράδοση οι κούκλες πρέπει να μαζευτούν την επομένη της εορτής, γιατί πιστεύεται ότι οι κοπέλες θα αργήσουν να παντρευτούν, αν οι κούκλες δεν μαζευτούν στις 4 Μαρτίου. Ωστόσο, στις μέρες μας κάποιες οικογένειες αφήνουν την όλη κατασκευή όλο τον Μάρτιο μήνα. Η δεισιδαιμονία αυτή ίσως δημιουργήθηκε από το γεγονός ότι η περίοδος, που ακολουθεί μετά την εορτή αυτή, συνδέεται συνήθως με υψηλά επίπεδα βροχοπτώσεων και υγρασίας, που θα προκαλούσαν περισσότερες φθορές στις κούκλες, αν παρέμεναν εκτεθειμένες έξω. Η έκθεση των κούκλων διακόπτεται, όταν τα κορίτσια φθάσουν στην ηλικία των 10 ετών. Πολλές φορές αυτές οι κούκλες παραδίδονται από τις ηλικιωμένες γυναίκες στα νέα μέλη της οικογένειας, επειδή είναι πανάκριβες. Έτσι, αποτελούν οικογενειακό κειμήλιο.^[10]^[1]^[6]

Στη διάρκεια της εορτής του χίνα ματσούρι οι κοπέλες καλούν τους φίλους τους, για να θαυμάσουν το «χίνα-νταν» και κάνουν πάρτυ. Συνήθως στη διάρκεια της εορτής οι Ιάπωνες τρώνε μεταξύ άλλων hina-arare (雛あられ) (πολύχρωμα κράκερς ρυζιού), chirashizushi (ちらし寿司) (ωμό ψάρι και λαχανικά με ρύζι), hishi mochi (菱餅) (πολύχρωμα κέικ ρυζιού), ichigo daifuku (いちご大福) (φράουλες τυλιγμένες με πάστα φασολιού), ushiojiru (うしお汁) (σούπα με αχιβάδες).^[11] ^[12]Συνήθως πίνουν shirozake (κυριολεκτικά «λευκό σάκε»), που ονομάζεται και amazake (甘酒) (κυριολεκτικά «γλυκό σάκε»).^[7]^[12]^[2]