Χαριφουντσάι
Το Χαριφουντσάι ή Χαριμπουντζάγια (από τη ταϊλανδική λέξη หริภุญชัย, χμερ: ហរិបុញ្ជ័យ, μεταγραφή: Hariponhchey, προέρχονται από τη λέξη Haribhuñjaya της γλώσσας Πάλι) ήταν ένα βασίλειο των Μον στο βόρειο μέρος της σημερινής Ταϊλάνδης στους αιώνες πριν την μετακίνηση των Ταϊλανδών στην περιοχή. Σε όλη τη διάρκεια ύπαρξης του βασιλείου, πρωτεύουσα ήταν το Λαμφούν, το οποίο επίσης ονομαζόταν Χαριφουντσάι εκείνη την εποχή.[1]:77 Το 1292 η πόλη πολιορκήθηκε και κατακτήθηκε από τον Μανγκράι του Ταϊλανδικού βασιλείου Λαν Να.[1]:208
Οι κύριες θρησκείες ήταν ο Βουδισμός Θεραβάντα, ο Ινδουισμός και το Ισλάμ.
Ίδρυση
Σύμφωνα με τα χρονικά Τσαμαντεβιβάμσα και «Τζινακαλαμάλια», η πόλη ιδρύθηκε από έναν ερημίτη που ονομαζόταν Σουθέπ το 629 μ.Χ. και ο ηγούμενος του Βασιλείου Λάβο (σημερινό Λοπμπουρί) έστειλε την κόρη του Τζαμαντέβι να γίνει η πρώτη βασίλισσα του. Ωστόσο, αυτή η ημερομηνία θεωρείται πλέον πολύ νωρίτερη και η πραγματική αρχή του βασιλείου χρονολογείται περίπου στο 750 μ.Χ. Εκείνη την εποχή, το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής κεντρικής Ταϊλάνδης βρισκόταν υπό την κυριαρχία πολλών πόλεων-κρατών των Μον, γνωστών συλλογικά ως το βασίλειο Ντβαραβάτι. Η βασίλισσα Τζαμαντέβι γέννησε δίδυμα, με το μεγάλο να τη διαδέχεται ως ηγεμόνας του Λαμφούν, ενώ το νεότερο γινόταν ηγέτης του γειτονικού Λαμπάνγκ.
Άνθιση και πτώση
Υπό τον βασιλιά Αντιτγιαράτζα, το βασίλειο ήρθε σε σύγκρουση με τους Χμερ τον δωδέκατο αιώνα. Επιγραφές στο Λαμφούν που χρονολογούνται από τα έτη 1213, 1218, και 1219, αναφέρουν τον Βασιλιά Σαμπαντχισίντι να προικίζει βουδιστικά μνημεία.[1]:195
Τα χρονικά λένε ότι οι Χμερ πολιόρκησαν ανεπιτυχώς το Χαριφουντσάι αρκετές φορές κατά την διάρκεια του 11ου αιώνα. Δεν είναι ξεκάθαρο εάν τα χρονικά περιγράφουν πραγματικά ή θρυλικά γεγονότα, αλλά τα άλλα βασίλεια Ντβαραβάτι των Μον στη πραγματικότητα κατελήφθησαν από τους Χμερ εκείνη την εποχή. Ο 13ος αιώνας ήταν μια χρυσή εποχή για το Χαριφουντσάι, καθώς τα χρονικά ομιλούν μόνο σχετικά με θρησκευτικές δραστηριότητες ή την καταστροφή κτιρίων, και όχι σχετικά με πολέμους. Ωστόσο, το Χαριφουντσάι πολιορκήθηκε και κατακτήθηκε το 1292 από τον βασιλιά των Λαν Να Μανγκράι, που το ενσωμάτωσε στο βασίλειό του, το Λαν Να ("Ένα Εκατομμύριο Ορυζώνες").
Κατάλογος βασιλέων
Τα ονόματα των μοναρχών του Βασιλείου Χαριφουντσάι σύμφωνα με το Ταμνάν Χαριφουντσάι (Ιστορία του Βασιλείου του Χαριφουντσάι) με βάση τη σειρά διαδοχής ήταν τα παρακάτω:
- Βασίλισσα Τζαμαντέβι
- Χαναγιός
- Κουμαντζαράτζ
- Ρουντάντρα
- Σοναμαντζουσάκα
- Σαμσάρα
- Παντουμαράτζ
- Κουσαντέβα
- Νοκαράτζ
- Ντασαράτζ
- Γκούττα
- Σέρα
- Γιουβαράτζ
- Μπραχμταράγιο
- Μούκσα
- Τραφάκα
- Ουτσιτατζακραφάντ βασιλέας του Λάβο
- Καμπόλ
- Τζακαφαντιράτζ, Βασιλέας του Ατικουγιαμπούρι
- Βασουντέβ
- Γιεγιάλα
- Μαχαράτζ, Βασιλιάς του Λαμπάνγκ
- Σέλα
- Καντζάνα
- Τσιλάνκα
- Φουνθούλα
- Ντίττα
- Τσετθαράτζ
- Τζεγιακαράτζ
- Φατιτζτζαράτζ
- Θαμικαράτζ
- Ραθαράτζ
- Σαφασίθ
- Τσετθαράτζ
- Τζεγιακαράτζ
- Ντατβανγιαράτζ
- Γκάνγκα
- Σίριμπουν
- Ουθέν
- Φάντον
- Ατάνα
- Χάβαμ
- Τράνγκαλ
- Γιόττα
- Γιπ
Παραπομπές
Περαιτέρω ανάγνωση
- 'Historic Lamphun: Capital of the Mon Kingdom of Haripunchai', in: Forbes, Andrew, and Henley, David, Ancient Chiang Mai Volume 4. Chiang Mai, Cognoscenti Books, 2012. ASIN B006J541LE
- Swearer, Donald K. and Sommai Premchit. The Legend of Queen Cama: Bodhiramsi's Camadevivamsa, a Translation and Commentary. New York: State University of New York Press, 1998.