Stela (Graeceστήλη) est cippus aut pila in modum columnae erecta, interdum in fultura posita, saepissime ex lapide angulari aut rotundato facta, litteris inscripta sive imaginibus ectypis incisa. Stelae paene omni in orbe terrarum reperiuntur.
Stelavocabulum a Graeco sermone mutuatum est. A principio στήλη lapidem ad quamvis structuram fulciendam positum significavit.[1] Quae significatio adhuc apud Homerum refertur: Il. 12.259 enim Hectorem cum Troianis narrat vectibus labefactavisse anterides vel crepidines prominentes turrim Achaeorum fulcientes (στήλας τε προβλῆτας ἐμόχλεον). Plerumque tamen stela idem valebat ac cippus sepulcralis, ut iam apud Homeri Il. 16.457–675, ubi stela, etiam tum lapis simplex et inornatus,[2] honor mortuorum (γέρας θανόντων) appellatur. Stelae sepulcrales Atticae saeculo septimo et antea fuerunt tabulae lapideae politae, sed a saeculo sexto ectypis aut picturis ornatae sunt, sicut Stela Aristionis, anno fere 530 a.C.n. facta, et Stela Hegesus, anno fere 400 a.C.n. composita. Stelae saepe nomine defuncti instructae ornamentisque decoratae sunt. Huiusmodi stelae praeter Atticam etiam in Ionia insulisque nec non in aliquibus Graeciae septentrionalis locis reperiuntur. Sed praesertim Attica ectypa sepulcralia, quae saeculo sexto et exeunte saeculo quinto confecta sunt, summo artificio excellunt. Saeculo sexto primum sphinx deinde corona palmata (ἀνθέμιον) in summa stela poni solebat. Saeculo quinto, stelae latiores et sedentium stantiumque hominum figurarum capaces factae sunt, donec exeunte saeculo quarto lege poscente superbientium cipporum confectio desiit.
Ab exeunte saeculo septimo, stelae lapideae et aëneae,[3] rarius etiam ligneae,[4] ad decreta aliaque documenta proferenda et divulganda adhibitae sunt.
