Herschel Grynszpan

Herschel Grynszpan/Grünspan naskiĝis en Hanovro dum 1921. Lia patro, Sendel Siegmund Grynszpan/Grünspan kaj lia patrino Rifka Silberberg, kiuj ambaŭ venis el la regiono ĉirkaŭ Radomsko en la tiam de la Cara Imperio okupita Pollando, forlasis dum 1911 (unu jaron post ilia geedziĝo) la Caran Imperion por instaliĝi en Hanovro. Post kiam Pollando retrovis sian teritorian suverenecon per la Traktato de Versajlo, ili fariĝis polaj ŝtatanoj, sed decidis daŭre pluvivi en Hanovro. La familia lingvo estis la jida, sed aparte la infanoj pro la multaj lingvokontaktoj en la lernejoj ankaŭ perfekte parolis la germanan. Almenaŭ la plej juna fratino Esther, nomita Berta (n. en 1916), kutime nomis la plej aĝan fraton germane Hermann kaj tiel faris ankaŭ en la poŝtkarto, kiun ŝi sendis al Herschel komence de novembro 1938 informante per deporto de la familio. Herschel en Hanovro frekventis la mezlernejon ĝis somero 1935, kaj ankoraŭ unu jaron frekventis jeŝivon en Frankfurto ĉe Majno, unua jaro el laŭplane kvin survoje al profesio de rabeno, ĝis kiam en julio 1936, li estis 15-jara, li forlasis la Germanan Regnon pro la kreskiĝanta kontraŭjudismo kaj fuĝante translokiĝis al onklo en Bruselo, kaj post monato plu al alia onklo en Parizo. La familio restis en Hanovro, gepatroj kaj kvar pli junaj gefratoj, du fratoj kaj du fratinoj, ĝis kiam fine de oktobro 1938 ili perforte estis deportitaj ĝis la limo inter la Germana Regno kaj Pollando ĉe Neu Bentschen (ekde 1945 Zbąszynek) ĉe la germana flanko kaj Zbąszyń/Bentschen ĉe la pola, kaj tiam estis sen havaĵoj en kampadejo en Zbąszyń. La 17-jarulo, kiu mem intertempe ekde la komenco de 1938 vivis neleĝe en Parizo, estis malesperega, ĉar li neniel povus helpi al la familio, kaj fine decidis venĝi sin pro ĉiuj maljustaĵoj kaj malamikaj agoj kontraŭ la judoj en Germanio, per pafado al unu ekzempla reprezantanto de Nazia Germanio en ties ambasadejo en Parizo.

Kiam post la atenco li estis malliberigita, la franca justico insistis juĝi lin en Francio kaj malakcepis postulon de Nazia Germanio transdoni la junulon. Joseph Goebbels, la propaganda ministro de Nazia Germanio, dume planis grandan propagandan spektakloproceson kontraŭ Grynszpan ĉar, laŭ siaj antisemitaj antaŭjuĝoj, nur tutmonda juda komploto povis esti malantaŭ la krimo de Grynszpan, kiun la nazioj kredis devis esti malkovrita. La milito inter Germanio kaj Francio tamen malhelpis procedon de la jura proceso en Francio. Post kiam Francio kapitulacis en junio 1940, Grynszpan estis sekrete transdonita al la Gestapo-malliberejo en Berlino. Nun eblis realigi la planitan spektakloproceson kontraŭ Grynszpan. Tamen la intertempe 19-jarulo en pridemandoj ripete asertis ke li konis la diplomaton, kiu nur estis 12 jarojn pli aĝa ol li, kaj ke la diplomato havis samseksan rilaton al la neplenkreskulo. Joseph Goebbels furiozis pro tiu aserto, kiun li nomis "impertinenta mensogo", sed tamen la nazioj taktike rezignis pri propaganda spektakloproceso, ĉar tiu aserto, publike ripetita antaŭ ĵurnalistoj el la tuta mondo, estus malhelpa al la propagandaj naziaj planoj.^[1] Post la Dua Mondmilito okcidentgermana sensacia ĵurnalisto publikigis la temon pri ebla vereco de la aserto - en 1960 juĝejo en Munkeno decidis pri akuzo de la familio vom Rath je kalumnio kontraŭ mortinto^[2] kaj fine kondamnis la ĵurnaliston kulpa je kalumnio.