اوانس اوهانیانس
اوانس اوهانیانس (اوگانیانس) (به ارمنی: Աւանէս Օհանեանս) (زاده ۱۲۷۹ – درگذشته ۱۳۴۰) کارگردان فیلم، بازیگر، فیلمنامه‌نویس و تدوینگر اهل ارمنستان-ایران بود.
| اوانس اوهانیانس | |
|---|---|
 آوانس اوهانیانس | |
| نام هنگام تولد | آوانس گریگوری اوهانیانس[۱] آوانس گریگوری اوگانیانس[۲] |
| زادهٔ | ۱۲۷۹ یا ۱۲۸۰ خورشیدی عشق‌آباد یا مشهد |
| درگذشت | ۱۳۴۰ ۱۹۶۱ (۶۱ سال) تهران |
| مدفن | گورستان ارامنه تهران |
| ملیت | ارمنی ایرانی |
| سال‌های فعالیت | ۱۳۳۸–۱۳۰۹ |
| فرزندان | زما، |
وی اولین کارگردان سینمای ایران و همچنین بانی اولین مدرسه بازیگری در ایران است.
زندگی‌نامه
آغاز زندگی
اوانس اوهانیانس (اوگانیانس) در سال ۱۲۷۹ (۱۹۰۰)[۳][۴][۵][۶] یا ۱۲۸۰ (۱۹۰۱) در عشق‌آباد،[۳][۴][۵][۶] ترکمنستان و به روایتی در مشهد[۱][۴][۶] زاده شد. وی به نام اوانس اوهانیان هم شناخته و سرشناس است که البته تلفظ درست نام او را بهتر نشان می‌دهد.[۴]
تحصیلات
اوگانیانس در اسناد معدودی که باقی گذاشته خود را فارغ‌التحصیل دانشکدهٔ تجارت در تاشکند (۱۹۱۹)، حقوق در عشق‌آباد (۱۹۲۰)، آموزشکده فیلم مسکو (۲۸–۱۹۲۵)، دکترای سینما (۱۹۳۲)، دکترای علوم (۱۹۴۱) و دکترای طب (۱۹۵۳) معرفی کرده‌است.[۷]
فعالیت‌های هنری
اوگانیانس دست کم از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۸ خورشیدی، یعنی یکی از دوره‌های شکوفای سینمای شوروی در ترکمنستان، تاشکند و مسکو بود، و احتمالاً فیلم‌های مهم دورهٔ ۳۰–۱۹۲۵ شوروی را دیده‌است.[۷] آوانس اوگانیانس (در سال ۱۳۰۸) هنگامی که وارد ایران شد حتی زبان فارسی را نمی‌دانست.[۸] اما به لطف استعداد شگرفش در مدتی بسیار کوتاه فارسی را آموخت.[۸]
مدرسه آرتیستی سینما
وی برای تأسیس «مدرسهٔ آرتیستی سینما» تلاش کرد.[۷] او پس از جلب موافقت سعید نفیسی، عباس مسعودی، علی وکیلی و چند تن دیگر برای همکاری در ۲۴ فروردین ۱۳۰۹ طی اعلانی از متقاضیان هنرپیشگی خواست که همه روزه جهت ثبت نام به دفتر مدرسه (واقع در خیابان علاءالدوله) مراجعه کنند.[۷]
رئوس «پروگرام» پنج ماههٔ مدرسهٔ هنرپیشگی برای دانش‌آموزان و علاقه‌مندان پیگیر بدین قرار اعلام شد:[۷] «۱) صنعت آکتری، مطابق آخرین سیستم آمریکا، ۲) عکاسی، ۳) تکنیک سینما، ۴) آکروباتیک، ۵) ورزش سوئدی، ۶) بوکس، ۷) شمشیربازی، ۸) بالت، ۹) رقص شرقی، ۱۰) رقص اروپایی و شنا که به توسط اشخاص بصیر و متخصص تعلیم داده می‌شود.»
نخستین فارغ‌التحصیلان «مدرسهٔ آرتیستی» در دی ۱۳۰۹ معرفی شدند،[۷]
دوره اول مدرسه آرتیستی سینما با پشتکار اوگانیانس شکل گرفته به انجام می‌رسد و پس از گذشت نزدیک به چهار ماه طی آیینی با دعوت از نمایندگان مجلس و جراید و محترمین نتیجه کوشش و فعالیتش را با به نمایش گذاشتن حرکات ورزشی و انجام نمایش توسط هنرآموزانش به معرض دید و تماشا می‌گذارد.[۵]
آبی و رابی
آبی و رابی نخستین فیلم سینمای ایران با ژانر کمدی است که در سال ۱۳۰۹ توسط اوانس اوهانیانس ساخته شد و در روز جمعه ۱۲ دی ۱۳۰۹، ساعت ۲ بعد از ظهر در سینما مایاک به نمایش درآمد.[۹] داستان دو شخصیت به نام‌های آبی (محمدخان ضرابی) و رابی (غلامعلی خان سهرابی فرد) است. آبی هنگامی که آب می‌نوشد، شکم رابی باد می‌کند. رابی زیر بوم غلطانی دراز می‌کشد و آبی با پتک بر سر او می‌زند و رابی پهن و کوتاه می‌شود. در رستوران لقانطه، آبی و رابی سفارش مرغ می‌دهند و وقتی قصد خوردن آن را دارند، آن مرغ به پرواز در می‌آید و …
اما هیچ نسخه‌ای از آن به‌دلیل آتش‌سوزی سینما مایاک در ۱۳۱۱ موجود نیست.[۱]
حاجی آقا آکتور سینما
حاجی آقا آکتور سینما، فیلمی کمدی و صامت (در هشت پرده و با میان‌نویس فارسی، روسی و فرانسه) بود و در ۱۱ بهمن ۱۳۱۲ در سینما روایال (رویال) تهران نمایش داده شد[۱۰] اما به سبب ضعف صناعتی با اقبال عمومی مواجه نشد.[۱۱] تنها نسخه منحصربه‌فرد این فیلم در فیلمخانه ملی ایران نگه‌داری می‌شود.
فعالیت‌های اواخر عمر
در سال ۱۳۳۳ تصمیم به فعالیت مجدد در سینما گرفت که ناکام ماند.[۱۲] حاصل این فعالیت فیلمی بود با نام سوار سفید که ناتمام ماند[۱۳] در سال ۱۳۳۸ فیلمنامه‌ای نوشت با عنوان کودتای ۱۲۹۹ که نتوانست آن را تبدیل به فیلم کند.[۱۳]
درگذشت
اوهانیانس در سال ۱۳۴۰ (۱۹۶۱) در سن شصت و یک سالگی در تهران به گمنامی درگذشت[۱][۵][۱۳][۱۴][۱۵] و در گورستان دولاب (قبرستان قدیم ارامنه) تهران به خاک سپرده شد.[۱۳][۱۴] پس از مرگ نه فقط از او یادی نشد، بلکه به درستی دانسته نشد که او کیست و در طول حیاتش چه کارهایی کرده‌است.[۱۵]
تأثیرات
در تاریخ سینمای ایران از وی به عنوان اولین فیلمنامه‌نویس، کارگردان، تدوینگر و مؤسس مدرسه هنرپیشگی یاد شده‌است.[۱۴]
فیلم‌شناسی
| عنوان | سال | کارگردان | نویسنده | بازیگر | تهیه‌کننده | یادداشت |
|---|---|---|---|---|---|---|
| آبی و رابی (صامت) | ۱۳۰۹ | آری | آری | ؟ | اولین فیلم صامت ایرانی، اولین فیلم تاریخ سینمای ایران[۱۷][۱۸] | |
| حاجی آقا آکتور سینما (صامت) | ۱۳۱۲ | آری | آری | آری | ؟ | دومین فیلم تاریخ سینمای ایران |
| سوار سفید | ۱۳۳۳ | آری | آری | ناتمام | ||
| کودتای ۱۲۹۹ | ۱۳۳۸ | آری | ساخته نشد |
نگارخانه
غلامعلی سهرابی و محمد ضرابی در آبی و رابی
آسیا قسطانیان در صحنه‌ای از فیلم حاجی آقا آکتور سینما
اوانس اوگانیانس به همراه خانواده‌اش
فیلم حاجی آقا آکتور سینما
آوانس اوگانیانس در جوانی
جستارهای وابسته
منابع
منابع
- امید، جمال (۱۳۷۷). فرهنگ سینمای ایران. تهران: انتشارات نگاه. ص. ۵۷–۵۶. شابک ۹۶۴-۶۱۷۴-۸۹-۲.
- امید، جمال (۱۳۶۳). اوانس اوگانیانس زندگی و سینما. تهران: فاریاب. شابک ۹۶۴-۵۷۹۹-۰۱-۵.
- بهارلو، عباس (۱۳۸۲). صد چهره سینمای ایران. تهران: نشر قطره. ص. ۲۰–۱۹. شابک ۹۶۴-۳۴۱-۱۲۸-۱.
- تورانی، بهروز (۲۰۰۴). «مدرسه آرتیستی سینما، چراغ اول». دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۱۸.
- داویدیان، کارینه (۱۳۸۳). «شب آوانس اوهانیان». پیمان (۲۹): ۸۳–۸۵. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
- سیدمحمدی، سیدمرتضی (۱۳۷۷). فرهنگ کارگردان‌های سینمای ایران ۱۳۷۷–۱۳۰۹. تهران: نشر سیمرو. ص. ۵۲–۵۱. شابک ۹۶۴-۵۶۸۵-۳۵-۴.
- لازاریان، ژانت د (۱۳۸۲). «سینما». دانشنامه ایرانیان ارمنی. تهران: انتشارات هیرمند. صص. ۴۰۶–۰۷. شابک ۹۶۴-۶۹۷۴-۵۰-۳.
- ارامنه و سینمای ایران. تهران: نشر محمد. ۱۳۸۳. ص. ۷۹. شابک ۹۶۴-۶۷۲۸-۴۴-۸.
- هوویان، آندرانیک (۱۳۸۰). ارمنیان ایران. تهران: مرکز بین‌المللی گفتگوی فرنگ‌ها با همکاری انتشارات هرمس. ص. ۱۸–۳۱۷. شابک ۹۶۴-۳۶۳-۰۰۷-۲.
- «چهره‌های معرفی شده در نمایشگاه هنرمندان ارمنی ایران». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال هفدهم (۶۴). ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
- «حضور ارامنه در سینمای ایران». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال هشتم (۲۹). ۱۳۸۳. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
- «Iranian Movie DataBase اوهانیان - سوره سینما». ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
- «اوانس اوگانیانس». موزه سینمای ایران. ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۸.
- «سهم ارامنه در سینمای ایران». ایسنا. ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۲ فوریهٔ ۲۰۱۸.
- «معرفی «اوانس اوگانیانس» نویسنده «آنی هوسپیان» / اختصاصی چوک».
- داویدیان، کارینه (پاییز ۱۳۸۳). «شب آوانس اوهانیانس». فصلنامه فرهنگی پیمان. سال هشتم (۲۹).
- لادن پارسی. «حضور ارامنه در سینمای ایران».
- Gaffary, Farrokh (1991). "CINEMA i. History of Cinema in Persia". Irancia.
- Akrami, Jamsheed (1991). "CINEMA ii. Feature Films". Irancia.
- Naficy, Hamid (1991). "CINEMA iii. Documentary Films". Irancia.
- O'Dell, Emily Jane (2013). Iranian-Russian Encounters: Empires and Revolutions Since 1800. Routledge. pp. 330–34.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Ovanes Ohanian». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۴.