اریک فروم
اریش فروم (به آلمانی: Erich Fromm) (زادهٔ ۲۳ مارس ۱۹۰۰ – درگذشته ۱۸ مارس ۱۹۸۰) روانکاو، جامعه‌شناس، روان‌شناس اجتماعی بلندآوازهٔ مکتب فرانکفورت و همچنین یک سوسیال دموکرات و از برجسته‌ترین فیلسوفان مکتب اومانیستی آمریکایی آلمانی‌تبار است. او در آثارش کوشید تا ارتباط متقابل روانشناسی و جامعه را شرح دهد و معتقد بود که با به‌کار بستن اصول روانکاوی، به عنوان علاج مشکلات و بیماری‌های فرهنگیِ بشر، راهی به سوی تحقّق یک «جامعهٔ معقول» و متعادل از لحاظ روانی خواهد یافت.[۱]
| اریش فروم | |
|---|---|
 فروم در سال ۱۹۷۰ | |
| زادهٔ | ۲۳ مارس ۱۹۰۰ فرانکفورت، امپراتوری آلمان |
| درگذشت | ۱۸ مارس ۱۹۸۰ (۷۹ سال) کانتون تیچینو، سویس |
| ملیت | آلمانی-آمریکایی |
| شناخته‌شده برای | فلسفه غرب، انسان‌گرایی، نظریه اجتماعی، مارکسیسم |
| کارهای برجسته | وجود، گریز از آزادی |
| دوره | قرن بیستم |
| مکتب | فلسفه قاره‌ای، مکتب فرانکفورت، روانکاوی، نظریه انتقادی |
زندگی
اریش فروم در فرانکفورت آم ماین آلمان به دنیا آمد. تحصیلات خود را در دانشگاه‌های هیدلبرگ و مونیخ و انستیتو روانکاوی برلین ادامه داد. بعد از ظهور نازیسم در آلمان به ژنو رفت و سرانجام در سال ۱۹۳۴ به آمریکا مهاجرت کرد و تابعیت این کشور را پذیرفت و در دانشگاه کلمبیای نیویورک مشغول به فعالیت شد، سپس به مکزیک رفت و در دانشگاه مستقل ملی مکزیک کرسی روانکاوی را تأسیس کرد. وی در انتهای عمر خویش به سوئیس بازگشت و در ۱۹۸۰ درگذشت.[۲]
دیدگاه نسبت به دین
اریش فروم ابتدا ادیان را به ادیان خودکامه و انسان‌گرا تقسیم می‌کند و بعد از توضیح هریک به سراغ منشأ دین می‌رود و اشاره می‌کند که وجود دو نیاز عمده در انسان‌ها، باعث پدید آمدن گرایش بشر به دین شده‌است، که عبارت اند از:
- نگرش مشترک و همگانی: انسان‌ها برای به دست آوردن زندگی اجتماعی سالم و به دور از تنش، نیازمند وحدت در دیدگاه‌ها و نظریاتشان هستند. اگر در بین دیدگاه‌ها تشتّتِ آرا وجود داشته باشد، زندگی اجتماعی از هم می‌پاشد و افراد به تفاهم و ارتباط اجتماعی نمی‌رسند؛ ولی دین به پیروانش دیدگاه مشترک می‌دهد و مانع از هم پاشیدگی جامعه می‌شود.
- کانون احساس تعلّق مشترک: نیاز دیگر انسان این است که باید احساس تعلّق به جایی داشته باشد. انسان از آزادی مطلق وحشت دارد. چون اگر انسان آزادی مطلق داشته باشد، نسبت به هر کاری احساس مسئولیّت می‌کند و خود را نسبت به آن پاسخ‌گو می‌داند؛ ولی اگر خود را تابع حکم یک فرد یا گروهی خاص یا مجموعه دستورهای دینی و آیینی بداند، مسئولیّت‌ها را بر دوش آمر و ناهی می‌اندازد و خود را از مسئولیّت‌ها و جواب‌گویی به مسائل مختلف رها می‌سازد. انسان از آزادی می‌گریزد، چون می‌خواهد در دام مسئولیّت که لازمهٔ آزادی است نیفتد از آن‌جا که انسان همواره به سراغ کانون سرسپردگی و تعلّق می‌رود، بازار دیکتاتوری حاکمان بسیار رونق دارد. دیکتاتوری‌ها گرچه از انسان سلب آزادی می‌کنند، ولی از این نظر که بار مسئولیّت اعمال آن‌ها را بر دوش می‌گیرند، موجب سرسپردگی خواهند بود. سپس انسان برای توجیه این سرسپردگی، متوجّه دین می‌شود و بخش فقه و اخلاق، این کانون سرسپردگی را بیان می‌کند.
از طرف دیگر، ادیان دیکتاتور، چون احکام بیش‌تری دارند، این دو نیاز را بهتر و به خوبی تأمین می‌کنند؛ ولی ادیانِ انسان‌گرا گرچه به حق هستند، امّا در برابر ادیان دیکتاتور و خودکامه رونقی ندارند.در یک‌کلام، فروم ابراز می‌دارد که دین خاستگاه اجتماعی دارد، زیرا دین به انسان‌ها دید مشترک و حسّ تعلّق خاطر مشترک می‌دهد و هر اجتماعی به این دو عامل نیاز دارد؛ لذا دین در خدمت نیازهای جامعه است و برای تأمین بخشی از نیازهای انسان پدیدار شده‌است.[۳]
آثار مشهور ترجمه شده به فارسی
- گریز از آزادی[۴] ترجمه عزت‌الله فولادوند، انتشارات مروارید/ فیروزه
- انسان برای خویشتن، پژوهشی در روانشناسی اخلاق[۵] ترجمه اکبر تبریزی، انتشارات کتابخانه بهجت
- روانکاوی و دین[۶] ترجمه آرسن نظریان، انتشارات مروارید/ فیروزه
- زبان ازیادرفته؛ درک و تعبیر رؤیا، داستان‌های کودکان و اساطیر[۷] ترجمه ابراهیم امانت، انتشارات مروارید/ فیروزه
- جامعه سالم[۸] ترجمه اکبر تبریزی، انتشارات کتابخانه بهجت
- هنر عشق ورزیدن[۹] ترجمه پوری سلطانی، انتشارات مروارید/ فیروزه
- رسالت زیگموند فروید[۱۰] ترجمه فرید جواهرکلام، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی (با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین)
- ذن بودیسم و روانکاوی[۱۱]
- سرشت راستین انسان[۱۲] (نام اصلی: برداشت مارکس از انسان) ترجمه فیروز جاوید، انتشارات مروارید/ فیروزه
- آیا انسان پیروز خواهد شد؟: حقیقت و افسانه در سیاست جهانی[۱۳] ترجمه عزت‌الله فولادوند، انتشارات مروارید/ فیروزه
- فراسوی زنجیرهای پندار[۱۴] ترجمه بهزاد برکت، انتشارات مروارید/ فیروزه
- جزم اندیشی مسیحی و جستارهایی در مذهب، روانشناسی و فرهنگ[۱۵] ترجمه منصور گودرزی، انتشارات مروارید/ فیروزه
- دل آدمی و گرایشش به خیر و شر[۱۶] ترجمه گیتی خوشدل
- شما باید به خدایان مانید[۱۷]
- انقلاب امید: در ریشه‌های عوامل غیراومانیستی و اومانیستی جامعه صنعتی[۱۸] ترجمه مجید روشنگر، انتشارات مروارید/ فیروزه
- بحران روانکاوی[۱۹] ترجمه اکبر تبریزی، انتشارات مروارید/ فیروزه
- آناتومی ویران‌سازی انسان[۲۰] ترجمه احمد صبوری، انتشارات آشیان
- داشتن یا بودن؟[۲۱] ترجمه اکبر تبریزی، انتشارات مروارید/ فیروزه
- به‌نام زندگی[۲۲] ترجمه اکبر تبریزی، انتشارات مروارید/ فیروزه
- هنر بودن، ترجمه پروین قائمی، انتشارات آشیان
پانویس
پیوند به بیرون
- کتاب‌های اریک فروم در آمازون‌دات‌کام
- www.erich-fromm.de
- انجمن جهانی اریش فروم
- اریش فروم و رؤیای "جامعه سالم" (علی امینی برای دویچه‌وله فارسی)
