اسلام در ازبکستان

طبق گزارش‌های رسمی این کشور، حدود ۹۰ درصد از جمعیت کشور ازبکستان را مسلمانان تشکیل داده‌اند.^[۱] بیشتر این افراد، از فرقه اهل سنت هستند^[۲] اهمیت این منطقه به جهت قطب فرهنگی و مذهبی بودن در منطقه آسیای میانه است^[۱] بر اساس یک گزارش غیر رسمی، ۸۷ درصد جمعیت ازبکستان را مسلمانان و ۹ درصد را مسیحیان ارتدکس روسیه تشکیل داده‌اند. حدود ۴ درصد دیگر نیز غیر مذهبی‌ها و سایر ادیان تشکیل داده‌اند^[۳][۴][۵] در آماری دیگر که مرکز تحقیقات پیو در سال ۲۰۰۹ منتشر کرده است، ۹۶.۳ درصد مردم ازبکستان را مسلمانان تشکیل داده‌اند.^[۶] از میان مسلمانان این کشور، ۵۴ درصد مسلمان غیر فرقه‌ای، ۱۸ درصد سنی مذهب و ۱ درصد نیز شیعیان هستند.^[۷] برآورد شده است که ۱۱ درصد از جمعیت را نیز مسلمانان با گرایش صوفی تشکیل داده‌اند.^[۸]

اسلام توسط اعراب و ازبک‌ها در قرن هشتم وارد به آسیای میانه شد. اسلام ابتدا در مناطق جنوبی ترکستان در جریان بود و پس از آن به تدریج به سمت شمال گسترش یافت. با آغاز دوره طلایی اسلام، ازبکستان توانست به یک مرکز برجسته علمی، پزشکی و فلسفی تبدیل شود که دانشمندان آن توانستند اختراعات فراوانی را به ثبت برسانند.^[۹] در قرن چهاردهم، ساخت و سازهای مذهبی در این کشور رو به گسترش کذاشت و مسجد بی بی خانیم بنا نهاده شد. هنرمندان این کشور نیز شروع به تهیه آثار مذهبی نمودند؛ خطاطی قرآن در ابعاد بسیار ظریف و ریز یا ابعاد بسیار بزرگ و وسیع از جمله این هنرمندی‌ها بود.^[۱۰] در اوایل دهه ۱۹۹۰ و با پایان قدرت اتحادیه جماهیر شوروی، گروه‌هایی اسلام‌گرا اقدام به اسلامی سازی ازبکستان کردند اما در این زمینه ناموفق بودند و با عکس‌العمل دولت ازبکستان مواجه شدند.^[۱۱]

از میان دانشمندان برجسته مسلمان می‌توان به بخاری اشاره کرد که یک ازبک بوده و از نظر مسلمانان سنی مذهب، توانسته معتبرترین مجموعه حدیثی را به نگارش درآورد. ترمذی و ابومنصور ماتریدی نیز دیگر دانشمندان مسلمان این منطقه به حساب می‌آیند.^[۱۲][۱۳]

• Louw, Maria Elisabeth. 2007. Everyday Islam in Post-Soviet Central Asia. London: Routledge.
• Tucker, Noah. “Domestic Shapers of Eurasia’s Islamic Futures: Sheikh, Scholar, Society, and the State,” in Islam in Eurasia: A Policy Volume, 77–92. Cambridge, MA: Davis Center for Russian and Eurasian Studies.
• Cornell, S.E., 2005. Narcotics, radicalism, and armed conflict in Central Asia: the Islamic movement of Uzbekistan. Terrorism and Political Violence, 17(4), pp.619-639.
• Weitz, R., 2004. Storm Clouds over Central Asia: Revival of the Islamic Movement of Uzbekistan (IMU)?. Studies in Conflict and Terrorism, 27(6), pp.505-530.
• Moore, C., 2007. Combating terrorism in Russia and Uzbekistan. Cambridge Review of International Affairs, 20(2), pp.303-323.
• Abduvakhitov, A., 1993. Islamic revivalism in Uzbekistan. Eickelman, D.(Hg.): Russian Muslim Frontiers. New Directions in Cross-Cultural Analysis, pp.79-97.
• Sinai, J., 2000. Islamic Terrorism and Narcotrafficking in Uzbekistan. Defense & Foreign Affairs’ Strategic Policy, 5, pp.7-8.

• Johan Rasanayagam (8 November 2010). Islam in Post-Soviet Uzbekistan: The Morality of Experience. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-49526-4.
• Vitaliĭ Vi͡acheslavovich Naumkin (2005). Radical Islam in Central Asia: Between Pen and Rifle. Rowman & Littlefield. pp. 37–. ISBN 978-0-7425-2930-4.
• Rob Johnson (15 October 2007). Oil, Islam, and Conflict: Central Asia Since 1945. Reaktion Books. pp. 114–. ISBN 978-1-86189-339-0.
• Shahram Akbarzadeh (4 July 2013). Uzbekistan and the United States: Authoritarianism, Islamism and Washington's Security Agenda. Zed Books Ltd. ISBN 978-1-84813-799-8.
• Gunaratna Rohan; Kam Stefanie Li Yee (22 June 2016). Handbook Of Terrorism In The Asia-pacific. World Scientific. pp. 404–. ISBN 978-1-78326-997-6.