ایوبیان

ایوبیان (عربی: الأيوبيون، کردی: ئه‌یووبییه‌کان)، یک حکومت کُردتبار^{[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]} بود که صلاح‌الدین ایوبی در سال ۱۱۷۱ میلادی به مرکزیت مصر بنیاد گذاشت و نخستین سلسله دوران سلطنت مصر به‌شمار می‌رود. صلاح‌الدین^{[۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۸][۲۱][۲۲][۲۳][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]} بود که به عنوان سردار نورالدین زنگی، سلطان سوریه، خدمت می‌کرد. او رهبری لشکر نورالدین را در حمله به مصر و بیرون راندن صلیبیون از آنجا برعهده گرفت و پس از آن، وزیر خلیفه فاطمی، العاضِد، شد. پس از مرگ نورالدین زنگی و عاضد، صلاح‌الدین خود را سلطان مصر خواند و امپراتوری ایجاد کرد که مناطق مصر، شام، یمن، حجاز، طرابلس، برقه، جنوب آناتولی و کردستان در شمال عراق را تحت سلطه گرفت. صلاح‌الدین اولین حاکمی بود که به علت وسعت قلمرو و در اختیار داشتن منطقه حجاز، صاحب لقب افتخاری خادم حرمین شریفین شد و پس از او تمام سلاطین مصر، تا زمان عثمانی، این لقب را گرفتند.^[۲۴][۲۵]

سلطنت ایوبی مصر الأیوبیون ئه‌یووبی Eyûbî ایوبیان
۱۱۷۱–۱۲۶۰a/۱۳۴۱
سمت چپ: پرچم سلسله ایوبیان سمت راست: نشان مخصوص صلاح الدین ایوبی
قلمروی سلطنت ایوبیان در مصر هنگام مرگ صلاح الدین ایوبی در سال ۱۱۹۳
وضعیت	دولت مستقل (۱۱۷۱–۱۲۶۰)
پایتخت	قاهره (۱۱۷۱–۱۱۷۴) دمشق (۱۱۷۴–۱۲۱۸) قاهره (۱۲۱۸–۱۲۵۰) حلب (۱۲۵۰–۱۲۶۰) حما (تا ۱۳۴۱)
زبان(های) رایج	کردی[۱] عربی[۱][۲]
دین(ها)	اسلام سنی مذهب: شافعی[۳] مکتب کلامی: اشعری [۴]
حکومت	سلطنت (بعدها کنفدراسیونی از شاهزادگان) تحت لوای خلافت عباسی[۵]
سلطان
• ۱۱۷۴–۱۱۹۳	صلاح‌الدین ایوبی (اولین)
• ۱۱۹۳–۱۱۹۸	العزیز
• ۱۱۹۸–۱۲۰۰	المنصور
• ۱۲۰۰–۱۲۱۸	العادل یکم
• ۱۲۱۸–۱۲۳۸	الکامل
• ۱۲۳۸–۱۲۴۰	العادل دوم
• ۱۲۴۰–۱۲۴۹	الصالح ایوب
• ۱۲۵۰–۱۲۵۰	شجر الدر
• ۱۲۵۰–۱۲۵۴	الاشرف
تاریخ
• بنیان‌گذاری	۱۱۷۱
• فروپاشی	۱۲۶۰a/۱۳۴۱
مساحت
1190 est[۶]	۲٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۷۷۰٬۰۰۰ مایل مربع)
1200 est.[۷]	۱٬۷۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۶۶۰٬۰۰۰ مایل مربع)
جمعیت
• قرن دوازدهم میلادی	۷٬۲۰۰٬۰۰۰ (تخمین)b
واحد پول	دینار
پیشین پسین خلافت فاطمیان دودمان زنگیان پادشاهی اورشلیم بنو زریع پادشاهی متحد گرجستان ارمن‌شاهان آل ارتق سلطنت مملوک (مصر) خاندان رسول امارت حصن کیفا خانات خوی امارت شروان امارت کیلیس امارت بینگول
aشاخه ای از دودمان ایوبی تا قرن شانزدهم میلادی در منطقه حصن کیفا حکومت می‌کردند. bکل جمعیت سرزمین‌های امپراتوری ایوبی مشخص نیست. این تخمین جمعیت تنها شامل مصر، سوریه، بین‌النهرین شمالی، فلسطین و اردن می‌شود. سایر مناطق امپراتوری ایوبی، مانند مناطق ساحلی یمن، حجاز، نوبه و برقه شامل این رقم تخمین نمی‌شوند.

با آغاز درگیری بین نورالدین زنگی و شاوَر که با صلیبیون همراه شده بود، نورالدین در سال ۱۱۶۶ م اسدالدین شیرکوه و برادرزاده‌اش صلاح‌الدین را به مصر فرستاد تا علاوه بر شکست نیروهای متحد شاور و صلیبیون حکومت مصر را به‌دست بگیرند. اما پس از پایان یافتن جنگ و صلح بین طرفین، خلیفهٔ فاطمی، العاضِد، اسدالدین را به عنوان وزیر خود برگزید ولی پس از یک سال، با مرگ شاور و شیرکوه، صلاح‌الدین وارث مقام عموی خود شد و سرانجام، با مرگ آخرین خلیفهٔ فاطمی، حکومت مصر در سال ۱۱۷۳ م به صلاح‌الدین رسید. با وجود آنکه این تغییر عظیم به سهولت تمام انجام شد، اما بین صلاح‌الدین و فرمانده‌اش یعنی نورالدین زنگی اختلافاتی به وجود آمد. با مرگ نورالدین، صلاح‌الدین پس از چندی استقلال کامل خود را اعلان نمود و با حمایت خلیفه عباسی خود را سلطان معرفی کرد.^[۲۶]

پس از اعلان استقلال، صلاح‌الدین فتوحات خود را در شام، جزیره، حجاز و یمن آغاز نمود و توانست دمشق را مسخر کند و به عنوان پایتخت خود برگزیند؛ اما علی‌رغم وجود خاندان زنگی، متصرفاتش را وسعت داد تا آنکه بین سال‌های ۱۱۷۴ تا ۱۱۷۶ میلادی حدود مملکت خود را تا رود فرات گسترش داد و این مناطق را بین فرزندان و برداران به عنوان امارت‌های ایوبی تقسیم کرد. وی پس از تثبیت حاکمیت ایوبیان در شام، خود را آماده نبرد با پادشاهی اورشلیم و صلیبیون کرد که در این زمان بر اراضی مقدس حکم می‌راندند. وی پس از شکست صلیبیون در نبرد حطین، توانست اکثر مناطق و شهرهای فلسطین همچون اورشلیم، عکا، یافا، حیفا، صیدا، بیروت، اشکلون و … را که در دستان صلیبیون بودند، بازپس بگیرد. پس از این اتفاق بود که وی و جانشینانش همچون العادل، الکامل، الصالح ایوب و المعظم توران‌شاه درگیر سلسله جنگ‌های صلیبی (از جنگ سوم تا جنگ هفتم صلیبی) از جانب مسیحیان لاتین شدند و توانستند صلیبیون را در بیشتر نبردها شکست دهند و عقب رانند و اکثر مناطق را ــ به جز عکا که پایتخت پادشاهی اورشلیم بود و تا سال ۱۲۹۱ قدرت خود را حفظ کرد ــ برای جهان اسلام نگه دارند. تا آن که با کودتای ممالیک، آخرین سلطان ایوبی، المعظم توران‌شاه، به قتل رسید و سلطنت ایوبیان در سال ۱۲۶۰ میلادی از میان رفت. برخی از امارت‌های ایوبی برای مدتی در مقابل ممالیک و مغولان ایستادگی کردند که در نهایت آخرین امارت ایوبی یعنی حمات به دست ممالیک سقوط کرد تا سلسله ایوبیان به‌طور کامل از بین برود.^[۲۷]