شاپورگان
شاپورگان کتابی نوشته شده به زبان پارسی میانه (پهلوی) بوده‌است، که توسط مانی نوشته شده و او آن را به شاهنشاه ساسانی، شاپور یکم پیشکش کرد.[۱] شاپورگان به‌احتمال نخستین کتاب مانی بود که به‌منظور خوانده‌شدن و دریافته‌شدن در دربار ساسانی و قلمرو ایرانشهر به زبان پارسی میانه نوشته شد.[۱]
در شاپورگان آفرینش زمین و جهان مادی و پا گرفتن اهریمن و جهان فروغمند و درخت فروغمند و رویدادهای پایان جهان بازنمود شده‌است. تا سده چهارم هجری هم بخش‌هایی از آن در دست بوده‌است اما از میان رفت و بعدها در بخش‌های تکه‌تکه‌ای از آن در بیابان تورفان (در سین کیانگ در غرب چین) در زیر شن‌های کویر بازیافته شد.[۲]
مانی در این کتاب شرحی از رسالت خود و آموزه‌هایش را با بهره‌گیری از تعابیر و اصطلاحات و انگاره‌های آشنا در جهان ایرانی ـ زرتشتی به‌تحریر درآورد.[۱]
شاپورگان از سوی بانو نوشین عمرانی در ایران به چاپ رسیده‌است.[۳]در ویرایش این اثر، از متن چاپ شده «شاپورگان» به کوشش «مکنزی» (استاد زبان‌های ایرانی در دانشگاه لندن) و بخش‌های به چاپ رسیده از سوی «مری بویس» - در آکتا ایرانیکا- بهره‌گیری شده‌است.[۴]
«درهر زمانی انبیا حکمت و حقیقت را از جانب خداوند به مردم عرضه کرده‌اند؛ گاهی در هند به‌وسیله پیامبری به نام بودا و گاهی در ایران به‌واسطهٔ زردشت و گاهی در مغرب زمین به وسیله عیسی و عاقبت من که مانی پیامبر خدای حق هستم و مأمور نشر حقایق در سرزمین بابل گشته‌ام»[۵]