وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی یکی از وزارت‌خانه‌های ایران است که در سال ۱۳۹۰، از ادغام سه وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت تعاون تشکیل شد.
.svg) | |
| وزارت دید کلی | |
|---|---|
| بنیان‌گذاری | ۸ تیر ۱۳۹۰ |
| سازمان‌های پیشین | |
| گونهٔ سازمان | وزارت‌خانه |
| حوزهٔ قدرت | جمهوری اسلامی ایران |
| ستاد | تهران، خیابان آزادی بین خیابان خوش و بهبودی |
| وزیر مسئول | |
| گروه بالادست | دولت جمهوری اسلامی ایران |
| سازمان‌های زیردست | |
| اسناد کلیدی | |
| وبگاه | |
این وزارت‌خانه یکی از پرچالش‌ترین وزارت‌خانه‌های ایران است که متصدی آن باید به بحران‌هایی نظیر بیکاری، بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی و موضوع شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی بپردازد.[۱]
تاریخچه
وزارت تعاون
فعالیت تعاونی در ایران سابقه دیرپایی ندارد. اولین شرکت تعاونی در ایران در سال ۱۳۱۴ تأسیس شد. در دوران محمدرضا پهلوی کمک‌های فراوانی را اصل ۴ جهت توسعه بخش تعاون در ایران کرد. رویداد اصلاحات ارضی زمینهٔ فعالیت‌های تعاونی در ایران را گسترش داد.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ هم‌زمان با رویگردانی مقطعی انقلابیان از سرمایه‌داری گرایش به فعالیت تعاونی افزایش یافت. قانون اساسی ایران در اصل ۴۳ و ۴۴ به لزوم گسترش تعاونی‌ها اشاره کرده‌است.
مجلس سوم قانون تعاون مصوب ۱۳ شهریور ۱۳۷۰ در ۱۲ فصل و ۷۰ ماده تدوین کرد و وزرات تعاون بر اساس این قانون فعالیت خود را آغاز کرد.
آخرین وزیر این حوزه، محمد عباسی بود.
وزارت رفاه و تأمین اجتماعی
قانون نظام جامع تأمین اجتماعی در اردیبهشت ۱۳۸۳ در مجلس ششم تصویب شد[۲] و معرفی وزیر و تشکیل وزارت‌خانه رفاه و تأمین اجتماعی به مجلس هفتم (که کنترل آن در اختیار محافظه‌کاران قرار داشت) موکول شد. در ابتدای آغاز به کار مجلس هفتم برخی از نمایندگان در لزوم تشکیل این وزارت‌خانه تشکیک کردند تا جاییکه رمضان‌زاده سخنگوی دولت خاتمی لزوم قانونی تشکیل این وزارت‌خانه بر اساس مصوبات مجلس قبل را یادآور شد.[۳] سرانجام شریف‌زادگان به‌عنوان اولین وزیر رفاه و تأمین اجتماعی از مجلس رأی اعتماد گرفت.[۴][۵]
بانک نوآوران رفاه و تأمین اجتماعی
وزارت رفاه خرداد ۱۳۸۷ اعلام کرده در راستای منویات سید علی خامنه‌ای و نامیدن سال ۱۳۸۷ به‌عنوان سال نوآوری و شکوفایی این بانک را تأسیس کرده‌است.
وزارت کار و امور اجتماعی
آبان سال ۱۳۲۳ در «وزارت پیشه و هنر»، اداره مستقلی به نام اداره‌کل کار تشکیل شد این اداره‌کل ابتدا برای رسیدگی به اختلافات تصویب‌نامه‌ای تنظیم کرد که در فروردین سال ۱۳۲۴ به تصویب هیئت وزیران رسید.
اولین طرح قانون کار در تاریخ ۲۸ اردیبهشت سال ۱۳۲۵ و در زمان تعطیلی مجلس به تصویب هیئت وزیران رسید. از آنجا که با تصویب قانون کار، سازمان کوچک اداره کل کار، قادر به حل و فصل امور کارگری نبود و از طرف دیگر یکی از گردانندگان حزب توده نیز در رأس وزارت پیشه و هنر قرار گرفته بود و حکومت وقت به‌سبب مخالفت‌های سیاسی حزب مزبور، مایل نبود امور کارگری کشور را سلطه و اختیار وی قراردهد، لذا با تصویب هیئت دولت در ۱۳۲۵/۵/۱۳ وزارت‌خانه جدیدی به نام وزارت کار و تبلیغات از ادغام اداره کل کار، اداره کل انتشارات و تبلیغات و اداره عمران و اصلاحات وزارت کشور تشکیل و مأمور اجرای قانون کار گردید. در سال ۱۳۲۵ مظفر فیروز به‌عنوان اولین وزیر وزارت کار و تبلیغات معرفی شد.
بعد از تصویب وزارت کار و تبلیغات در سال ۱۳۲۵ توسط هیئت دولت، سرانجام در سال ۱۳۲۸ اجازه قانونی تأسیس وزارت کار از طرف مجلس به دولت داده شد و وزارت کار موجودیت قانونی پیدا کرد.
هدف و وظایف وزارت کار و تبلیغات در بدو امر با توجه به شرایط اجتماعی و سیاسی آن زمان به شرح ذیل بود:
ایجاد مرجع بی‌طرف صلاحیت‌دار برای حل اختلافات کارگر و کارفرما و تمرکز امور مربوط به کار و مراقبت در تهیه اجرای مقررات قانون کار و قانون بیمه کارگران و حمایت و تأمین بهداشت و رفاه کارگران و برقراری روابط با تشکیلات بین‌المللی کار[۶]
در کشور ایران فعالیت‌های این نهاد متمرکز بر تنظیم روابط کار و صیانت از نیروی کار و ایجاد بستر اشتغال‌زایی بود. ازجمله فعالیت‌های دیگر وزارت‌خانه می‌توان به برگزاری هرساله جشنواره کارآفرینان برتر کشور اشاره کرد. تمرکز عمده این جشنواره بر روی استارت‌آپ‌ها و مقوله تخصصی کارآفرینی بوده که در این امر تا حد زیادی موفقیت‌هایی نیز به همراه داشته‌است.[۷]
ادغام
با تصویب مجلس شورای اسلامی در ۸ تیر ۱۳۹۰ و تأیید شورای نگهبان در ۱۱ تیر در راستای طرح کوچک‌سازی دولت، وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت تعاون ادغام شدند و «وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی» تشکیل شد.[۸]
تصدی این وزارت در ابتدا و پس از تصویب مجلس برعهده عبدالرضا شیخ‌الاسلامی بود.[۹]
پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان
پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان تلاشی است که از بهمن ماه سال ۱۳۹۲ در جهت تحقق ایجاد شناسنامه رفاهی-اقتصادی افراد توسط معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی آغاز شد. این پایگاه از تجمیع و اتصال ۶۲ منبع داده‌ای از ۲۶ دستگاه دولتی شکل گرفته‌است. در حال حاضر، ۲۲۱ فیلد اطلاعاتی از طریق اطلاعات این پایگاه شناسایی شده‌اند که ابعاد مختلف هویتی شهروندان را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم توصیف می‌نمایند که در امر سیاست‌گذاری‌های مختلف بسیار ضروری هستند. بخشی از خروجی‌های پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان به‌صورت وب‌سرویس در اختیار ۲۰ سازمان مختلف قرار گرفته است. علاوه بر آن، خدمات تحلیلی نیز به تعدادی از سازمان‌ها ارائه شده‌است. این خدمات شامل استحقاق‌سنجی، بررسی همپوشانی، داده‌کاوی، وسع‌سنجی و … می‌شود.[۱۰]
همچنین در راستای تکالیف مبنی بر ایجاد نظام متمرکز تأمین اجتماعی و تأکیدات وزیر وقت تعاون مبنی بر پایدار ماندن فعالیت‌های مرتبط با پایگاه ملی رفاه ایرانیان و به‌روزرسانی‌ها در ساختار رسمی وزارت‌خانه با پیشنهاد مرکز فناوری اطلاعات، ارتباطات و تحول اداری و تأیید امور ساختارهای سازمانی سازمان اداری و استخدامی کشور، «دفتر اطلاعات رفاه ایرانیان» ذیل معاونت رفاه اجتماعی ایجاد شد. «گروه راهبری پایگاه اطلاعات رفاه اجتماعی»، «گروه تحلیل توصیفی و اطلاعات رفاه اجتماعی»، «گروه مدیریت اطلاعات و حاکمیت داده رفاه اجتماعی» و «گروه استحقاق‌سنجی و آزمون وسع» در سامانه ملی مدیریت ساختار دستگاه‌های اجرایی کشور، گروه‌های زیرمجموعه این دفتر هستند.[۱۱]
کاربردها و دستاوردها
تاکنون از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان در پروژه‌های مختلفی در معاونت رفاه اجتماعی استفاده شده‌است. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل
- بهبود سازوکار توزیع سبد کالا
- رفع همپوشانی بیمه‌ای
- رتبه‌بندی ۲۴ هزار خانوار ایرانی برای اولین بار
- راه‌اندازی سامانه جامع دفتر بیمه‌های سلامت شامل انجام الکترونیک امور مربوط به پوشش خدمات دارویی و تجهیزات
- طراحی، اصلاح و الکترونیکی کردن فرایند پوشش بیمه اجتماعی کارگران ساختمانی
- طراحی و اصلاح فرایند بیمه اجتماعی قالی‌بافان و صنعتگران شاغل در حوزه صنایع دستی
- طراحی و اصلاح فرایند پوشش بیمه اجتماعی رانندگان
- شناسایی اقشار نیازمند، ارائه بسته حمایتی و افزایش مستمری برای آن‌ها
- ایجاد نقشه فقر و پراکندگی آن روی نقشه
- اجرای بندهای مهمی از سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از جمله‌بندهای: ۱، ۵، ۷، ۱۶، ۱۹ و 23[۱۲]
همچنین معاونت رفاه اجتماعی با استفاده از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان و با همکاری سایر نهادهای دولتی از جمله: بنیاد نخبگان، سازمان ثبت احوال و …، پروژه‌هایی را در حوزه حکم‌رانی داده محور انجام داده‌است، که عبارتند از:
- بنیاد نخبگان: ارزیابی وضعیت کنونی رفاهی، حوزه فعالیت تخصصی و موقعیت جغرافیایی ۲۳ هزار شاگرد اول کنکور
- سازمان ثبت احوال: اعطای کارت ملی به افراد دارای کد ملی و فاقد کارت شناسایی ملی
- وزارت بهداشت و آموزش پزشکی: دهک‌بندی رفاهی ۱۳ میلیون بیمار بستری در مراکز درمانی تحت مدیریت این وزارت
- سازمان امور مالیاتی: شناسایی اقشار پردرآمد و جلوگیری از فرار مالیاتی
- بررسی سابقه افراد در دریافت تسهیلات خوداشتغالی و تسهیلات خرد از مؤسسات مالی و تخصیص نمره اعتباری به ایشان
- شناسایی نیازمندان واقعی از افراد غیرمستحق دریافت کمک‌های حمایتی در دو نهاد حمایتی (کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی)
- نیروهای مسلح: تعیین وضعیت اقتصادی سربازان فراری به جهت اتخاذ سیاست متناسب
- نیروهای مسلح: تعیین وضعیت بیمه درمان ۸۰ هزار نفر ایثارگر بهره‌مند از کمک هزینه درمان ایثارگران معسر
- وزارت آموزش و پرورش: شناسایی و آسیب‌شناسی دلایل بازماندگی کودکان بازمانده از تحصیل
وزیر
معاونت‌ها
- معاونت روابط کار
- معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال
- معاونت رفاه اجتماعی
- معاونت امور تعاون
- معاونت فرهنگی و اجتماعی
- معاونت توسعه مدیریت و منابع
- معاونت امور مجلس، حقوقی و استان‌ها
- معاونت امور اقتصادی[۱۳]
سازمان‌ها، مؤسسات و صندوق‌های وابسته
- سازمان تأمین اجتماعی
- سازمان بهزیستی کشور
- سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور
- مؤسسه کار و تأمین اجتماعی
- صندوق بازنشستگی کشوری
- صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستائیان و عشایر
- صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون
- صندوق بازنشستگی فولاد
- بانک توسعه تعاون
شوراها و هیئت‌ها
- شورای‌عالی کار
- شورای‌عالی رفاه و تأمین اجتماعی
- شورای‌عالی حفاظت فنی
- شورای‌عالی سالمندان
- شورای‌عالی آموزش و تربیت فنی، حرفه‌ای و مهارتی
- شورای‌عالی اشتغال
- اتاق تعاون ایران