کاربر:Abadpours/میترائیسم
میترائیسم، که اسرار میترائیک نیز نامیده می‌شود، یک مذهب سری رومی با محوریت خدای میثراس بود. این آیین از پرستش خدای میثرا توسط ایرانیان الهام گرفته شده بود، گرچه میثراس یونانی با تصوری جدید و متمایزی مرتبط بود، و میزان استمرار بین رسوم ایرانی و یونانی-رومی مورد مناقشه است.[۱] اسرار از حدود 1 تا 4 میلادی در بین ارتش روم محبوب بود.[۲]
پرستندگان میثراس دارای سیستم پیچیده ای از هفت درجه تشرف و رسوم عمومی بودند. تشرف‌یافتگان خود را syndexioi به معنی "کسانی که دست در دست هم متحد شده‌اند"، می‌نامیدند.[۳] آنان در معابد زیرزمینی که اکنون به آن mithraea (مفرد mithraeum) گفته می‌شود، یکدیگر را ملاقات می‌کردند. تعداد زیادی از این معابد باقی مانده است. به نظر می‌رسد که مرکزیت این کالت در روم بوده،[۴] و در سراسر نیمه غربی امپراتوری تا منتهی‌الیه جنوبی آفریقای روم و نومیدیا، منتهی‌الیه شمالی بریتانیای روم،[۵] و به میزان کمتری در سوریه‌ی روم در شرق، محبوب بوده است.
میترائیسم رقیب مسیحیت اولیه پنداشته می‌شود.[۶] در قرن چهارم، میترائیست ها مورد آزار و اذیت مسیحیان قرار گرفتند و متعاقباً این مذهب تا اواخر قرن در امپراتوری روم سرکوب شد و از میان رفت.[۷]
یافته‌های بی‌شمار باستان‌شناسی، از جمله مکان های ملاقات، بناها و مصنوعات، به دانش مدرن درباره میتراسم در سراسر امپراتوری روم کمک کرده است.[۸] شمایل میثراس نشان می‌دهد که وی از یک سنگ متولد می‌شود، گاوی را ذبح می کند، و ضیافتی را با خدای Sol (خورشید) برگزار می‌کند. موارد مرتبط با کالت از حدود 420 سایت کشف شده است که از میان آنان می‌توان به حدود 1000 کتیبه، 700 نمونه از صحنه ذبح گاو نر (تاورکتونی) و حدود 400 اثر تاریخی دیگر اشاره کرد.[۹] تخمین زده می شود که حداقل 680 مهرابه در رم وجود داشته است.[۱۰] هیچ روایت یا مطالب یزدان‌شناسی مکتوب از این آیین باقی نمانده است. اطلاعات محدودی را می توان از حجاری‌ها و اشارات مختصر یا گذرا در ادبیات یونانی و لاتین استخراج کرد. تفسیر شواهد فیزیکی همچنان مسئله‌ساز و مشاجره‌انگیز است.[۱۱]
نام
اصطلاح "میترائیسم" یک قرارداد نامگذاری مدرن است. نویسندگان عصر روم برای اشاره به آن از عباراتی چون "اسرار میترائیک" ، "اسرار میثراس" یا "اسرار ایرانیان" استفاده می‌کردند.[۱] [۱۲] منابع مدرن گاهی جهت اشاره به این مذهب یونانی-رومی، عبارت "میترائیسم رومی" یا "میترائیسم غربی" را بکار می‌برند تا آن را از پرستش میثرا توسط ایرانیان تمایز دهند.[۱۳][۱۴]
ریشه‌شناسی میثراس
نام میثراس (لاتین، معادل یونانی " Μίθρας "[۱۵]) شکلی از میثرا، نام یک خدای ایرانی قدیمی است[۱۶][۱۷] – این رابطه است از زمان فرانس کومون توسط محققان میترائیک درک شده است.[۱۸] یک نمونه اولیه از شکل یونانی این نام در کوروش‌نامه‌ی، گزنفون که در قرن 4 پیش از میلاد نوشته شده است، موجود است. این اثر شرح حال پادشاه ایرانی، کوروش بزرگ می‌باشد.[۱۹]
شکل دقیق لاتین یا یونانی کلاسیک این واژه، با توجه به فرایند دستوری از صرف کلمات متغیر است. شواهد باستان شناسی نشان می‌دهد که در زبان لاتین، پرستندگان شکل فاعلی نام خدا را به صورت "میثراس" می‌نوشته‌اند. با این حال در نوشته‌های یونانی پورفیری، De Abstinentia (Περὶ ἀποχῆς ἐμψύχων)، اشاره‌ای به نگارش تاریخ اسرار میترائیک توسط یوبولوس و پالاس می‌شود، که نشان می دهد که این دو تویسنده با نام "میثرا" به عنوان یک کلمه خارجی غیرقابل صرف رفتار می‌کرده‌اند. نوشته‌های مورد اشاره‌ی پورفیری اکنون از بین رفته‌اند.[۲۰]
نامهای مرتبط با این خدا در دیگر زبان‌ها عبارتند از:
- سانسکریت میترا (मित्रः)، نام خدایی که در ریگ ودا ستایش شده است.[۲۱][۲۲][۲۳] در سانسکریت، "mitra" به معنای "دوست" یا "دوستی" است.
- فرم mi-it-ra-، در معاهده صلح حک شده بین هیتی‌ها و پادشاهی میتانییافت شده است. این حجاری متعلق به حدود سال 1400 پیش از میلاد می‌باشد. [۲۴] [۲۵]
اعتقاد بر این است که واژه‌ی ایرانی "میثرا" و واژه‌ی سانسکریت "میترا" از کلمه‌ی هندو-ایرانی mitra به معنی قرارداد / توافق / میثاق گرفته شده‌اند.[۲۶]
مورخان مدرن تصورات متفاوتی در مورد اینکه آیا این نام ها به خدایی یکسان اطلاق می شوند یا نه، دارند. جان آر. هینلز نوشته است که میترا / میثرا / میثراس خدای واحدی است که در چندین دین متفاوت مورد پرستش قرار گرفته است.خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب تمام کنندهٔ </ref> بدون برچسب <ref> ().</nowiki></ref> از سوی دیگر، دیوید اولانسی معتقد است که میثراس ذبح کننده گاو، خدایی جدید است که پرستش آن از قرن یکم پیش از میلاد آغاز شده و نامی قدیمی جهت اطلاق به آن مورد استفاده قرار گرفته است.خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب تمام کنندهٔ </ref> بدون برچسب <ref> ().</nowiki></ref>
مری بویس، محقق ادیان باستانی ایران، می نویسد که اگرچه به نظر می‌رسد میتراسم امپراتوری روم مشخصه‌های ایرانی کمتری نسبت به آنچه مورخان پیش‌تر تصور می‌کردند، داشته است اما "همان‌طور که نام میتراس به تنهایی نشان می‌دهد، این مشخصه‌ها تا حدودی مهم خاصی بوده است". [۲۷]
شمایل‌نگاری
بیشتر آنچه درباره کالت میثراس می‌دانیم تنها از نقوش برجسته و مجسمه‌ها مشخص شده است. تلاش بسیاری برای تفسیر این اشیا صورت گرفته است.
پرستش میثراس در امپراطوری روم با تصاویری از ذبح یک گاو توسط این خدا مشخص می‌شود. تصاویر دیگری از میثراس نیز در معابد رومی یافت می شود. به عنوان مثال میثراس در ضیافت با سول وبه تصویر کشیدن تولد میتراس از یک تخته سنگ. اما تصویر ذبح گاو (گاو نر) همواره جایگاهی مرکزی دارد.[۲۸] منابع متنی برای بازسازی فلسفه این نماد بسیار نادر است.[۲۹] (بخش تفسیر صحنه کشتار گاو را ببینید.)
به نظر می رسد به تصویر کشیدن خدا در حال ذبح گاو مختص میترائیسم رومی است. مطابق نوشته‌های دیوید اولانسی، "این شاید مهمترین نمونه" تفاوت آشکار بین سنن ایرانی و رومی است. "...هیچ مدرکی در دست نیست که نشان دهد خدای ایرانی میثرا هرگز ارتباطی با کشتن گاو داشته است."
صحنه کشتن گاو
در هر میترایم(مهرابه) قطعه‌ی اصلی صحنه‌ی ذبح گاوی مقدس توسط میثراس بوده است، اقدامی که تاورکتونی (گاوکشی) نامیده می‌شود.[۳۰] تصویر ممکن است به صورت نقش برجسته یا مجسمه ایستاده باشد و جزئیات جانبی ممکن است موجود یا حذف شده باشد. قطعه وسط آن میثراس است که لباس آناتولی پوشیده و کلاه فریژی پوشیده است. میثراس روی گاو خسته [۳۱] زانو زده، با دست چپ خود سوراخ بینی گاو را گرفته، و با دست راست خود، چاقو را در گردن گاو فرو می‌برد. میثراس حین کشتن گاو از سمت شانه خود به چهره سول (Sol) نگاه می‌کند. یک سگ و یک مار خود را به خون رسانده‌اند. عقرب دستگاه تناسلی گاو را گرفته است. کلاغ سیاهی در اطراف پرواز می‌کند و یا روی گاو نشسته است. سه خوشه گندم دیده می شود که از دم گاو و گاه از زخم وی بیرون زده است. گاو اغلب سفید است. خدا به صورتی غیر طبیعی روی گاو نشسته است و با پای راست خود، سم گاو را گرفته و پای چپ را خم کرده و بر پشت یا پهلوی گاو گذاشته است.[۳۲] دو نفر در طرفین مشعل گرفته‌اند، لباسی مانند میثراس پوشیده‌اند، کاوتس با مشعل خود به سمت بالا و کاوتوپیتس با مشعل خود به سمت پایین اشاره می‌کند.[۳۳][۳۴] گاهی اوقات کاوتس و کاوتوپیتس به جای مشعل، عصای چوپانی در دست دارند.
ذبح گاو در گودالی انجام می‌گیرد که میثراس پس از شکار و سوار شدن و غلبه بر قدرت گاو، آن را به داخلش برده است. [۳۵] گاه گودال توسط دایره ای احاطه شده ، که روی آن دوازده علامت منطقةالبروج مشخص است. در خارج از گودال، بالا سمت چپ، سول (خورشید)، با تاج شعله ور خود، اغلب در حال راندن یک ارابه‌ای چهار اسبی دیده می‌شود. اشعه ای از نور اغلب به پایین می رسد تا میثراس را لمس کند. در سمت راست بالا لونا با هلال ماه خود دیده می‌شود که ممکن است در حال راندن ارابه‌ای دو اسبی به تصویر کشیده شود.[۳۶]
در بعضی از تصاویر، تاروکتونی مرکزی توسط مجموعه ای از صحنه‌های فرعی در سمت چپ، بالا و راست احاطه شده است که وقایع موجود در روایت میثراس را نشان می دهند. تولد میثرا از صخره، معجزه آب، شکار و سوار شدن بر گاو، ملاقات سول که در برابرش زانو زده، دست دادن با سول و خوردن وعده غذایی از قطعات بدن گاو به همراه سول، و صعود به آسمان‌ها در ارابه.[۳۶] در بعضی موارد، مانند گچبری میترایم سانتا پریسکا در رم، خدا قهرمانانه برهنه است.[۳۷] برخی از این نقش برجسته‌ها به گونه‌ای ساخته شده‌اند که می توانند حول یک محور بچرخند. در قسمت عقب صحنه ضیافت استادانه‌تری دیده می‌شود. این نشان می دهد که صحنه قتل گاو در قسمت اول جشن مورد استفاده قرار می‌گرفته است، سپس حجاری را برگردانده و از صحنه دوم در قسمت دوم جشن استفاده می‌شده است.[۳۸] علاوه بر نماد اصلی فرقه، تعدادی مهرابه نیز یافت شده است که دارای چندین تاروکتونی ثانویه و نسخه‌های قابل حمل کوچک، احتمالاً برای پرستش خصوصی،می‌باشند.[۳۹]
ضیافت
دومین صحنه مهم بعد از تاورکتونی (گاوکشی) در هنر میترائیک، صحنه ضیافت است.[۴۰] این صحنه ضیافت میثراس و سول اینویکتوس را در مخفیگاه ذبح گاو نشان می‌دهد. در صحنه ضیافت نقش برجسته‌ی فیانو رومانو، یکی از مشعل‌داران عصای چاوشی را به سمت پایه‌ی که به نظر می‌رسد شعله‌های آتش از آنجا زبانه می‌کشند، گرفته است. رابرت تورکان نوشته است که چون عصای چاوش مربوط به مرکوری است و وی در اساطیر به عنوان راهنمای روحبه تصویر کشیده شده، خروج شعله های آتش در این صحنه اشاره به اعزام ارواح انسانی و بیان آموزه‌های میترائیک در این مورد است. تورکان همچنین این واقعه را با تاورکتونی (گاوکشی) پیوند می دهد: خون گاو ذبح شده، زمین محراب را خیس کرده و ارواح توسط عصای چاوش از خون خارج می‌شوند.[۴۱]
تولد از سنگ
میثراس به عنوان کسی که از سنگ متولد می‌شود، به تصویر کشیده شده است. میثراس در صحنه‌های برآمدن از سنگ جوان است و خنجری در یک دست و مشعلی در دست دیگر دارد. برهنه است و روی پاهای خود ایستاده و کلاه فریجی پوشیده است.[۴۲]
در عین حال، تفاوت‌ها و تنوعاتی نیز وجود دارد. بعضی اوقات او هنگام برآمدن از صخره کودک است و در یک مورد او یک کره‌ای در دست دارد. گاه صاعقه‌ای نیز به چشم می‌خورد. همچنین تصاویری وجود دارد که در آن شعله های آتش از سنگ و همچنین از کلاه میترا خارج می‌شوند. پایه‌ی یک مجسمه سوراخ است تا بتواند به عنوان آبنما مورد استفاده قرار گیرد خدمت کند و پایه دیگر نقاب خدای آب را دارد. بعضی اوقات میثراس سلاح های دیگری مانند تیر و کمان دارد و در اطرافش حیواناتی چون سگ، مار، دلفین، عقاب، پرندگان دیگر، شیر، تمساح، خرچنگ و حلزون هستند. در بعضی از نقش برجسته‌ها، چهره‌ی ریش‌داری نیز حاضر است که اوکئانوس، خدای آب می‌باشد، و در بعضی نقش برجسته‌ها خدایان چهار باد نیز حاضرند. در این نقش برجسته‌ها، می توان به درگاه چهار عنصر با هم دعا کرد. به نظر می‌رسد گاهی اوقات ویکتوریا، لونا، سول و ساترن نیز نقشی برعهده دارند. به ویژه ساترن اغلب در حال تحویل خنجر به میثراس است تا بتواند کارهای مقتدرانه‌ی خود را انجام دهد.[۴۲]
در برخی تصاویر، کاوتس و کاوتوپیتس نیز حاضرند. گاهی اوقات این دو به صورت چوپان نشان داده می‌شوند.[۴۳]
در برخی موارد، آمفرا نیز در صحنه به چشم می‌خورد، و در نقش برجسته، مواردی چون تولد تخم مرغ یا تولد درخت نیز دیده می‌شود. برخی تفسیرها نشان می‌دهد که تولد میثراس با روشن کردن مشعل یا شمع، جشن گرفته می‌شده است.[۴۲][۴۴]
.JPG)
پیکر با سر شیر
یکی از ویژگی‌های بارز میترائیسم که کمتر درک شده است، پیکر عریان با سر شیر است که اغلب در معابد میترائیک یافت می شود. محققان مدرن این پیکر را با اصطلاحات توصیفی مانند لئونتوسفالین (دارای سر شیر) یا لئونتوسفالوس (دارای سر شیر) نامگذاری کرده‌اند.
بدن این پیکره، بدن مردی برهنه است که یک مار (یا دو مار مانند عصای چاوش ) به آن پیچیده است و سر مار اغلب بر روی سر شیر قرار دارد. دهان شیر اغلب باز است که جلوه ای هولناک به پیکره می‌بخشد. پیکره معمولاً چهار بال، دو کلید (گاهی اوقات یک کلید واحد) و یک عصای سلطنتی در دست خود دارد. گاهی اوقات پیکره روی کره‌ای با یک صلیب مورب است، ایستاده است. روی پیکره‌ی میتراوم اوستیا آنتیكا (چپ، CIMRM 312) چهار بال نمادهای چهار فصل هستند، و صاعقه‌ای روی سینه حک شده است. در پایه مجسمه انبر وولکان، خروس مرکوری و عصای چاوش قرار دارد. نوع دیگری از همین پیکره اما با سر انسان به جای سر شیر نیز یافت می شود که البته نادر است.[۴۵][۴۶]
اگرچه پیکره‌های دارای سر حیوان در بازنمایی اساطیری مصری و گنوستیک معاصر میترائیسم رایج است، اما پیکره‌ی موازی دقیقی با لئونتوسفالین میترائیک یافت نشده است.[۴۵]
از طریق کتیبه‌های اختصاصی معلوم شده است که نام این پیکره Arimanius، شکل لاتین شده‌ی اهریمن – چهره شیطانی در زیارتگاه‌های زرتشتی– است. از کتیبه‌هایی همچون CIMRM 222 اوستیا، CIMRM 369 رم ، 1775 و CIMRM 1773 پانونیا معلوم است که Arimanius خدایی در کالت میترائیک می‌باشد.[۴۷]
برخی از محققان پیکره‌ی انسان با سر شیر را آیون، زروان، کرونوس یا خرونوس می‌دانند، در حالی كه برخی دیگر ادعا می كنند كه این پیکره شکلی از اهریمن زرتشتی یا آریامان ودایی است.[۴۸] همچنین گمانه زنی‌هایی وجود دارد که این پیکره را عقل فعال گنوستیک می‌دانند.[۴۹] گرچه هویت دقیق این پیکره نزد محققان مورد مناقشه است، اما اکثراً توافق دارند که این خدا با زمان و تغییرات فصلی در ارتباط است.[۵۰] با این حال اکتشافگری، به نام د. جیسون کوپر بر خلاف این باور رایج، معتقد است که این پیکره، خدا نیست بلکه نشان دهنده وضعیت معنوی است که در سطح "ماهر" میتراسم با در درجه لئو (شیر) حاصل می شود.[۵۱]
|
|
لکه ، استروم ، پیچ و مهره
شمشیر ، ماه هلال ، ستاره ، قرقره
مشعل ، تاج ، شلاق
پاترا ، میله ، کلاه فریجی ، داسی
همچنین ببینید
- میترا
- میتراس در مقایسه با سایر سیستمهای اعتقادی
- روابط ایران و روم
- مهر (ایزد)
- میترا (ودیک)
- میتریا
- میترایم لندن
- سانتو استفانو روتوندو
- میترایم تینن
یادداشت
منابع
مطالعه‌ی بیشتر
لینک های خارجی
- Ostia Antica Mithraeum at the Baths of Mithras. (YouTube video)
- Mithraeum A website with a collection of monuments and bibliography about Mithraism.
- Cumont, "The Mysteries Of Mithra"
- Google Maps: Map of the locations of Mithraea
- Archaeology magazine A publication of the Archaeological Institute of America
- A list of Mithraea
- Article on Franz Cumont
- Ostia Mithraea
- Literary sources
- A gallery of monuments and inscriptions
- Cult of Mithras Explained (YouTube video - with references)
[[رده:دین‌های ایرانی]][[رده:مسیحیت در امپراتوری روم]][[رده:خورشید (ایزد)]][[رده:دین در امپراتوری روم]][[رده:اسطوره‌شناسی خاورمیانه]][[رده:اساطیر میان‌رودان]][[رده:اساطیر خاورنزدیک باستان]][[رده:دین در تاریخ باستان]][[رده:مهرپرستی]][[رده:یادکردهای دارای منبع به زبان رومانیایی]][[رده:خطاهای یادکرد: پارامتر مهجور]][[رده:صفحات با ترجمه بازبینی‌نشده]]