Paali
 Tekst üüb Fering |
Paali (üüb Paali: पाळि Pāḷi) as en Madelindisk Spriik, wat tu dön Praakrit Spriiken hiart. Wer det al ens en spreegen spriik wiar, as amstreden. At spriik as daaling uun a süüduast faan Aasien üüs sakraalspriik brükt an liket uun sin bedüüding tu det Sarklatiin uun a waast faan Euroopa of det Sarkenslaawisk uun a uast faan Euroopa. Uk daaling noch skriiw gebildet mönken religiöös teksten üüb Paali, am jo tu det internatschunaal mönksgemeend (fööraal uun Mjanmaar, Thailun an Sri Lanka) tugengelk tu maagin.
Histoore
Paali stäänt uun naar tuphang mä a Buddhismus. Uun de iarst tidjrüm faan a Buddhismus (amanbi 5. juarhunert f.Kr. tu 1. juarhunert f.Kr.) entsted a kern faan dön buddhistisk skraften faan de Theravada-Buddhismus. Uun detheer tidj wurd a halig teksten müntelk auerlöwert. A Buddha hed woorskiinelk uun en öler Praakrit spriik, Ardhamagadhi, onerrachtet; faan a Buddha sin histoorisk wurden as man niks fingen. Dön äälst skraften wiar bluat auersaatingen uun öler spriiken, oner ölern Sanskrit an Paali. Det iarst archeoloogisk bewisen faan Paali as iinskraften faan det 5. juarhunert an det 6. juarhunert, wat uun Mjanmaar fünjen wurd. Det as at spriik faan de Paali-Kaanon (uk a Tipiṭaka neemd), wat uun det 1. juarhunert f.Kr. skraftelk aptiikent wurd, an uk faan aal öler teksten faan a Theravada. At spriik as uk uun enkelt teksten faan Hinduismus brükt wurd.
Gramatiik
Paali hee aacht kaasen:
| Kaasus | dhamma (m.; liar) | |
|---|---|---|
| Iantaal | Muartaal | |
| noominatiif | dhammo | dhammā |
| akkusatiif | dhammaṃ | dhamme |
| daatiif | dhammassa of dhammāya of dhammatthaṃ | dhammānaṃ |
| geenitiif | dhammassa | dhammānaṃ |
| ablatiif | dhammasmā of dhammamhā of dhammā | dhammehi of dhammebhi |
| instrumentaal | dhammena | dhammehi of dhammebhi |
| lokatiif | dhammasmiṃ of dhammamhi of dhamme | dhammesu |
| wokatiif | dhamma | dhammā |
Wurden
Föl Paali-leenwurden san uun Birmaans, Khmer, Thai an Lao tu finjen.
Heer as en liist faan wurden, am Paali mä Sanskrit tu ferlikin, an enkelt leenwurden uun Birmaans, Khmer an Thai tu wisin.
| Paali | Sanskrit | Fering | Birmaans | Khmer | Thai |
|---|---|---|---|---|---|
| dhamma | dharma | liar | ဓမ္မ (dhamma.) | ធម៌ (tʰoa) | ธรรม (tam) |
| kamma | karma | dun | ကံ (kam) | កម្ម (kam) | กรรม (gam) |
| bhikkhu | bhikṣu | mönk | ဘိက္ခု (bhikhku.) | ភិក្ខុ (phɨkkhoʾ) | ภิกษุ (pík-sù)[1] |
| nibbāna | nirvāṇa | nirwaana | နိဗ္ဗာန် (nibban) | និព្វាន (nɨppiən) | นิพพาน (níp-paan) |
Bispal
Faan a began faan a Dhammapada, en saamling faan a Buddha sin ütjsprööker an en dial faan de Paali-Kaanon as:
|
|
Weblinks
- An Elementary Pali Course faan Narada Thera, (PDF; 816 kB, üüb Ingels)
- The Pali Primer faan Lily de Silva, (üüb Ingels)