Fungas

Tagann an focal Gaelach fungas ón bhfocal Laidine fungus (muisiriúm), a úsáidtear i scríbhinní Hórais agus Phlinias. Díorthaítear é seo ar a sheal ón bhfocal Gréigise sphongos (σφόγγος 'spúinse '), a thagraíonn do struchtúir mhacraascópacha agus mhoirfeolaíocht na muisiriún agus na múscán; úsáidtear an fhréamh i dteangacha eile freisin, mar shampla na focail Ghearmáinise Schwamm (' spúinse ') agus Schimmel ('múscán ').

Tagann an focal míceolaíocht ó mykes (μύκης 'muisiriúm') na sa Ghréigis agus logos (λόγος' dioscúrsa '). Léiríonn sé staidéar eolaíoch na bhfungas. Bhí an fhoirm aidiachtúil Laidine de "míoleolaíocht" (mycologicæ) le feiceáil chomh luath le 1796 i leabhar ar an ábhar le Christiaan Hendrik Persoon.^[3] Bhí an focal le feiceáil i mBéarla chomh luath le 1824 i leabhar le Robert Kaye Greville.^[4] Sa bhliain 1836 tagraíonn foilseachán an nádúraí Sasanach Miles Joseph Berkeley The English Flora of Sir James Edward Smith, Vol.5 do mhíceolaíocht freisin mar staidéar ar fhungais.^[5]

Tugtar mícibhithraí ar ghrúpa de na fungais go léir atá i láthair i réigiún áirithe. Úsáidtear an téarma mycota sa Bhéarla go minic chuige sin, ach baineann go leor údar úsáid as mar téarma comhchiallach de Fungais. Tá an focal funga sa Bhéarla molta mar théarma nach bhfuil chomh débhríoch céanna ó thaobh na moirfeolaíochta de agus atá cosúil le fauna agus flora. D'iarr An Coimisiún um Marthanais Speiceas de chuid an Aontais Idirnáisiúnta do Chaomhnú an Dúlra (AICD) i mí Lúnasa 2021 go gcuirfí fauna, flora agus funga in ionad an fhrása fauna agus flora. ^[6]

Sular tugadh isteach modhanna móilíneacha le haghaidh anailíse fíliginití, mheas tacsanomaithe go raibh fungais ina mbaill de ríocht na bplandaí mar gheall ar chosúlachtaí sa stíl mhaireachtála: tá idir fhungais agus phlandaí doghluaiste den chuid is mó, agus tá cosúlachtaí acu i moirfeolaíocht ghinearálta agus i ngnáthóg fáis. Cé go bhfuil sé míchruinn, leanann an míthuiscint choiteann gur plandaí iad fungais i measc an phobail i gcoitinne mar gheall ar a n-aicmiú stairiúil, chomh maith le roinnt cosúlachtaí.^[7][8]

De ghnáth cuirtear atáirgeadh gnéasach agus éignéasach i gcrích trí spórú agus is minic sain-struchtúir nó spórthorthaí ann chuige. Chuaigh de chumas roinnt fungas struchtúr atáirgeach a chruthú, agus nuair a shíolraíonn siad ní bhíonn ann ach atáirgeadh fásúil.

Fásann an chuid is mó de na fungais mar hífí, filiméid atá idir 2–10 micriméadar trasna agus a fhéadann a bheith cúpla ceintiméadair ar fad. Fásann hífí as a mbarr agus tagann na hífí nua amach ina gcraobhacha,^[9] agus fásann mícéiliam, gréasán hífí, dá bharr.^[10]

Is féidir le hífí a bheith fochrach nó céanaicíteach. Tá hífí fochracha roinnte ina ranna a bhfuil fochraí eatartha agus núicléas nó roinnt núicléas i ngach roinn. Tá póir idir na ranna a ligeann do chíteaplasma, d’organáidí agus do núicléis dul siar agus aniar. Os a choinne sin, is cealla ilnúicléacha iad na hífí céanaicíteacha.^[11]

Fungais Oirdheisceart na hAstráile

• Ainsworth G.C. Introduction to the History of Mycology, Cambridge University Press, Cambridge, UK. 1976. ISBN 0-521-11295-8

• Alexopoulos CJ, Mims CW, Blackwell M. Introductory Mycology. 1996. John Wiley and Sons. ISBN 0-471-52229-5

• Deacon J. Fungal Biology. Blackwell Publishers, Cambridge, MA. 2005. ISBN 1-4051-3066-0

• Hall IR. Edible and Poisonous Mushrooms of the World. Timber Press, Portland, Oregon. 2003. ISBN 0-88192-586-1

• Hanson JR. The Chemistry of Fungi. 2008. Royal Society Of Chemistry. ISBN 0-85404-136-2

• Jennings DH, Lysek G. Fungal Biology: Understanding the Fungal Lifestyle. 1996. Bios Scientific Publishers Ltd, Guildford, UK. ISBN 978-1-85996-150-6

• Kirk PM, Cannon PF, Minter DW, Stalpers JA. Dictionary of the Fungi (an 10ú heagrán). CABI, Wallingford. 2008. ISBN 0-85199-826-7

• Taylor EL, Taylor TN. The Biology and Evolution of Fossil Plants. Prentice Hall, Englewood Cliffs, N.J. 1993. ISBN 0-13-651589-4