André

O nome de André foi moi común en Galiza, infinidade de parroquias teñen a Santo André como padroeiro, e até 10 levan incluído no nome da aldea Santo André (ás veces pronunciado santandré).

A forma galega do nome, André, coincidente coa portuguesa e a francesa, foi desprazada en gran parte pola castelá Andrés, con todo nos últimos anos estase a recuperar a forma propia en nenos.

En xaneiro de 2016 632 varóns levan o nome de André en Galiza. En España 1 722 (en parte pola coincidencia co nome francés), sendo con todo, Pontevedra a provincia de España con maior porcentaxe do nome, seguida de Ourense.^[3] A variante castelá Andrés lévana como nome en Galiza 7 472 varóns (no total de España 118 951 homes). O feminino, Andrea, corresponde a 8 441 mulleres galegas, polo que é moi abondoso en Galiza, sendo a provincia de Pontevedra a de maior porcentaxe en toda España. A variante Andreia lévana 63 mulleres galegas, é tamén en Galiza onde se dan as maiores porcentaxes de toda España.

O apelido André aparece nas catro provincias galegas, cun total de 429 persoas, sendo máis frecuente en Pontevedra e especialmente en Ourense, cunha porcentaxe de 0,23, a maior de toda España^[4].

30 de novembro: Santo André, apóstolo de Xesús Cristo.

• Feminino: Andrea, ás veces coa variante arcaica Andreia.
• Hipocorísticos: Necho, Nes.
• Diminutivos: Andresiño e Andy (forma proveniente do inglés).

Variantes noutras linguas

A forma na que coñecemos o nome André, en grego é Andreas, que atopamos xa nunha das historias de Heródoto. É, polo tanto, un nome que en tempos de Xesús levaba xa a usarse máis de 500 anos, como o de Filipe ("aquel que ama os cabalos"), o outro discípulo con nome grego. É da familia léxica de "anhr" (anér), que significa "home valoroso" ou "viril", e de andreia (andréia), que significa "valentía" pola súa proximidade aos valores masculinos.

As orixes deste nome remóntanse á antiga Grecia, onde os loiadores calificaban de "andré" aos gañadores. Entendendo así por este termo un cualificativo cunha carga emotiva importante, razón pola que levar a cabo unha revolución uníndose varios "andrés" e agrupándose baixo o pseudónimo de 'Andreanos', cuxo berro de guerra característico ao comezaren cada batalla era "Andreano a morrer!"

Segundo a tradición cristiá Santo André é un dos doce apóstolos de Xesús, cuxo nome figura nas enumeracións que os catro Evanxeos fan dos apóstolos. Era irmán de Pedro, o primeiro dos apóstolos, ao que Xesús encomendaría a misión de rexer a Igrexa.

De acordo con dita tradición, procedía de Betsaida e era un modesto pescador no lago de Xenezaret. Moraba en Cafarnaum, par de Pedro e maila dona deste. Escoitaba con interese as predicacións de Xoán o Bautista, cando este anunciou aos que acodían a se bautizar, que el non era ninguén, que non era digno nin de desagulletar as fitas das sandalias de Xesús. Encarreirouse, logo, cara a el. André escoitou a Xesús durante horas e quedou conturbvdo. Contoullo a seu irmán Pedro e conduciuno até Xesús. Un día atopounos aos dous a pescar e díxolles: "Seguídeme, que eu vos farei pescadores de homes". E dende aquela rexeitaron canto tiñan e se dedicaron a axudar a Xesús na súa misión evanxelizadora.

Trala morte de Xesús, logo de ter evanxelizado André os escitas e os colonos gregos de Heraclea, Sinop e Trebisonda, tornou a Xerusalén, onde sufriu martirio nunha cruz en forma de aspa, que pasaría a se chamar a "Cruz de Santo André". Isto tería ocorrido polo ano 95 da nosa era, e o seu corpo foi trasladado a Constantinopla o ano 357.

Etnografía galega

• Por Santo André, toma o porco polo pé^[5].

O nome de Santo André proliferou extraordinariamente na xeografía. En Galiza é un topónimo frecuente, levándoo 10 parroquias e 18 lugares ou aldeas como nome, ademais de ser patrón de moitas outras. Un dos santuarios desta advocación máis famoso é o de Santo André de Teixido, no concello coruñés de Cedeira, onde se mesturan lendas cristiás e pagás.

Santos

• André Apóstolo, un dos doce apóstolos;
• André de Fiesole, relixioso irlandés e bispo de Fiesole (século IX);
• André Corsini, bispo de Fiesole (1302 - 1377), venerado o 4 de febreiro;
• André Corsini, carmelita e bispo italiano (1521 - 1608);
• André Bobola, xesuíta polaco (1591 - 1657), festexado o 16 de maio;
• André Kim Taegon, primeiro presbítero coreano, mártir (1821 - 1846), festexado o 20 de setembro;
• André Avelino, sacerdote do século XVI.

Reis

Outras personalidades

Galegos

• André de Iria, (século VI), primeiro bispo galego da diocese de Iria documentado.
• André Pena Graña, Ferrol, 1955, é un historiador contemporáneo galego especializado en investigacións sobre a cultura céltica.
• Eloy Luís André, Verín, 1878, foi un filósofo e psicólogo galego.

Outras personalidades

• Nomes en diferentes linguas: André, Andrés, Andreu, Andrew, Andrei...

• Andrés Aberasturi, escritor e xornalista español.
• Andre Agassi, ex xogador de tenis estadounidense.
• Andrés Aguilera, piloto e esquiador español.
• Andreu Aleu, escultor catalán.
• Andreu Alfaro, escultor valenciano.
• André Marie Ampère, matemático e físico francés.
• André André futbolista portugués.
• Andrei Arshavin, futbolista ruso.
• Andrea Bargnani, xogador de baloncesto italiano.
• André Bellessort, poeta e novelista francés.
• Andrés Bello, poeta, filólogo, educador, xurista venezolano e primeiro reitor da Universidade de Chile.
• Andrés Eloy Blanco, avogado, escritor, humorista, poeta e político venezolano.
• Andrea Bocelli, cantante italiano.
• André Breton, escritor francés.
• André Brink, escritor surafricano.
• Andreu Buenafuente, humorista, presentador e produtor catalán.
• Andrés Avelino Cáceres, tres veces Presidente do Perú no século XIX.
• Andrés Caicedo, escritor colombiano.
• Andrew Carnegie, industrial, empresario e filántropo estadounidense.
• André Chénier, poeta francés.
• André Citroën, enxeñeiro francés.
• André da Silva Gomes, compositor clásico portugués.
• André Derain, pintor e ilustrador francés.
• André Gaboriaud, tirador de esgrima francés.
• Andy García, actor e produtor de cinema cubano-estadounidense.
• André Gide, escritor francés.
• André Greipel, ciclista alemán.
• Andrei Gromyko, economista, diplomático, político e chanceler soviético.
• Andreas Gryphius, poeta e dramaturgo barroco alemán.
• Andrew Fielding Huxley, fisiólogo e biofísico británico, Premio Nobel de medicina en 1963.
• Andrés Iniesta, futbolista español.
• Andrew Jackson, sétimo Presidente dos Estados Unidos.
• Andrew Johnson, décimo sétimo Presidente dos Estados Unidos.
• Andrija Kačić Miošić, poeta e freire franciscano croata.
• André Kertész, fotógrafo húngaro.
• André Kolingba, presidente da República Centroafricana.
• Andréi Kolmogórov, matemático ruso.
• Andrzej Kuśniewicz, escritor, ensaísta e poeta polonés.
• André Le Nôtre, xardineiro francés.
• André Leroi-Gourhan, etnólogo francés.
• Andrew Lloyd Webber, compositor británico.
• Andrés Manuel López Obrador, político mexicano.
• André Maginot, político francés.
• André Malraux, novelista, aventureiro e político francés.
• André Martinet, lingüista francés.
• André Martins, xogador de fútbol portugués.
• André Masséna, militar francés.
• André Maurois, novelista e ensaísta francés.
• Andreas Metaxas, político grego.
• André Michaux, botánico, briólogo e explorador francés.
• André Michel Lwoff, microbiólogo francés .
• Andy Murray, tenista escocés.
• Andrés Nin, político español.
• Andrés Pajares, actor, director, guionista e cómico de cinema, teatro e televisión español.
• Andrzej Panufnik, compositor, pianista, director e pedagogo polonés.
• Andreas Papandreu, economista e político grego.
• Andrés Pastrana Arango, político colombiano, presidente de Colombia entre 1998 e 2002.
• André Pichot, científico francés , investigador en epistemoloxía e historia da ciencia.
• Andrea Pirlo, futbolista italiano.
• Andréi Platónov, escritor ruso.
• André Rieu, director de orquestra e violinista holandés.
• Andy Roddick, tenista estadounidense.
• Andrei Rublev, relixioso e pintor ruso.
• Andrei Sakharov, físico nuclear ruso.
• Andreu Sala, escultor barroco catalán.
• Andrés de Santa Cruz, militar e político boliviano, foi Presidente do Perú (1827), Presidente de Bolivia (1829-1839) e Supremo Protector da Confederación Perú-Boliviana (1836-1839).
• André Santos, futbolista portugués.
• Andrés Segovia, guitarrista clásico español.
• Andriy Shevchenko, futbolista ucraíno.
• André Soares, arquitecto portugués.
• András Szőllősy, compositor e musicólogo húngaro.
• Andrei Tarkovskii, director de cinema, actor e escritor ruso.
• Andrei Túpolev, deseñador e construtor aeronáutico ruso.
• Andrés de Urdaneta, militar, cosmógrafo, mariño, explorador e relixioso agustiño español.
• Andrés de Vandelvira, arquitecto renacentista español.
• André Vesalio, anatomista flamengo.
• André Villas-Boas, adestrador de fútbol portugués .
• Andrei Vyshinski, xurista e diplomático ruso.
• Andrzej Wajda, director de cinema polonés.
• Andrew Warhola, (Andy Warhol), artista visual.
• Andrés Wiese, actor e modelo peruano.
• Andrés Zaldívar, político chileno.
• Andrei Zhdánov, político soviético.

Outros artigos

• Santo André homónimos.
• André Apóstolo
• Cruz de Santo André (sautor)
• Andrea, en galego úsase coma feminino. En italiano e albanés corresponde con André.