Francisco Xavier Balmis
Francisco Xavier de Balmis y Berenguer, nado en Alacant o 2 de decembro de 1753[1] e finado en Madrid o 12 de febreiro de 1819[2], foi un médico militar español e cirurxián honorario da corte de Carlos IV. O seu nome quedou vinculado á Real Expedición Filantrópica da Vacina (coñecida como Expedición Balmis na súa honra) que se estendeu até as colonias españolas de América e Filipinas para difundir a vacina da varíola, un fito na historia da medicina.
.jpg)  | |
| Nome orixinal | (es) Francisco Javier Balmis |
|---|---|
| Biografía | |
| Nacemento | (es) Francisco Javier de Balmis y Berenguer 2 de decembro de 1753 Alicante, España (en)  |
| Morte | 12 de febreiro de 1819 (65 anos) Madrid, España |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | Reino de España |
| Actividade | |
| Ocupación | médico , cirurxián , botánico , médico militar |
| Lingua | Lingua castelá |
| Carreira militar | |
| Rango militar | cirujano mayor (en) |
| Participou en | |
| 30 de novembro de 1803 | Real Expedición Filantrópica da Vacina |
| Obra | |
| Abreviación dun autor en botánica | Balmis |
Traxectoria
Primeiros anos
Nado nunha familia de médicos, probablemente de orixe francesa, realizou a súa primeira formación nos colexios dos xesuítas e dominicos da súa cidade.[3] Entre 1770 e 1775 traballa como practicante de cirurxián no Hospital Real Militar de Alacant e obtén o título de Cirurxía e Álxebra pola Universidade de Valencia en 1778. Completou a súa formación cos títulos de Bacharel en Artes pola Universidade de México e en Medicina, pola Universidade de Toledo.[4]
Médico militar
En 1775, participa como voluntario para a fracasada expedición a Alxer no hospital castrense.[3] Ao ano seguinte da súa licenciatura, ingresa no exército como médico militar. Como participante na expedición do Marqués de Socorro, Balmis viaxará primeiro á Habana, e máis tarde á Cidade de México. En 1786, na Cidade de México serviu como primeiro cirurxián no Hospital militar do Amor de Deus.[5] Alí puido estudar remedios botánicos para as enfermidades venéreas, o cal lle habería servir para publicar máis tarde a obra Demostración de las eficaces virtudes de las raíces de dos plantas de Nueva-España, especies de Agave y Begonia, para la curación del vicio venéreo y escrofuloso (1794), pois foi un dos introdutores desta especie en Europa e que sería traducido tres anos máis tarde ao italiano e ao alemán.[6]
Real Expedición Filantrópica da Vacina
- Artigo principal: Real Expedición Filantrópica da Vacina.
En 1789, decidiu volver a España, onde foi admitido na Real Academia Médica matritense (que foi a devanceira da Real Academia de Medicina).[7] Pouco despois, grazas aos seus coñecementos e á súa traxectoria profesional, foi nomeado cirurxián de cámara de Carlos IV.[4] Convenceu a El-rei para enviar unha expedición a América co obxectivo de propagar a vacina da varíola, acabada de descubrir. Balmis liderou a expedición, que partiu do porto da Coruña o 30 de novembro de 1803 na goleta María Pita,[8] cunha pasaxe formada por un fato de vinte e dous nenos do hospicio daquela cidade, que foron progresivamente inmunizados e serviron de receptáculos viventes dos anticorpos antivariólicos. De alí viaxaron ás illas Canarias, a Porto Rico, Puerto Cabello, Caracas, A Habana, Mérida, Veracruz e Cidade de México. A vacina chegou a lugares tan afastados como Texas polo norte ou Nova Granada polo sur.
Na Cidade de México, a Balmis custoulle convencer o vicerrei José de Iturrigaray, pero finalmente el e o seu fillo foron vacinados. En setembro de 1805 Balmis partiu a bordo do Magallanes do porto de Acapulco cara a Manila, capital de Filipinas, de alí foi á entón colonia portuguesa de Macau e a China, e desembarcou en Lisboa o 14 de agosto de 1806. Volvería a México novamente en 1810, para levar de novo a vacina, case desaparecida polo descoido das autoridades.
Escribiu Instrucción sobre la introducción y conservación de la vacuna, e traduciu do francés, en 1810, un traballo sobre o mesmo asunto, o Tratado histórico-práctico de Jacques-Louis Moreau de la Sarthe [9] que serviu como texto base para a formación dos médicos e demais persoal encargados de manter viva a vacina e de continuar as campañas de vacinación en América.
Derradeiros anos
De volta en España, en 1812, xa non se embarcará en máis viaxes. En 1814 solicita un posto na Administración e establece a súa residencia en Madrid. Morre o 12 de febreiro de 1819.
Notas
Véxase tamén
Bibliografía
- "Balmis, Francisco Javier de", en Enciclopedia de México, vol. 2. Cidade de México, 1996, ISBN 1-56409-016-7.
- "Balmis Berenguer, F. J" en López Piñero, J.M. (1983). Diccionario histórico de la ciencia moderna en España. Barcelona: Ed. Peninsula. Serie universitaria. Historia, ciencia, sociedad. ISBN 9788429719543.
- Cordero-Moreno, Rafael (1998). Compendio de la historia de la medicina en Venezuela (en castelán). Caracas: Universidad Católica Andrés Bello. ISBN 980-244-163-5.
- Moreiro, Julián (2008). Españoles excesivos (en castelán). Madrid: EDAF. ISBN 978-84-414-2047-2.