Անհայտ զինվորը (վեպ)
«Անհայտ զինվորը» (ֆիններեն՝ Tuntematon sotilas), ֆինն գրող Վյայնյո Լիննայի ռազմական վեպը, որը հրապարակվել է 1954 թվականի դեկտեմբերի 3-ին։ Այն ներկայացնում ֆիննական գնդացրային վաշտի պայքարը խորհրդա-ֆիննական պատերազմի ժամանակ (1941-1944)։ Գիրքը հիմնված է հեղինակի՝ Վյայնյո Լիննայի ռազմական փորձի վրա[2][3]։, սակայն վեպի բոլոր կերպարները հորինված են[4][5][6][2][7][8]։ Այս ստեղծագործությունը ֆիննական ամենահայտնի վեպերից մեկն է։ «Անհայտ զինվորը» երեք անգամ էկրանավորվել է (1955, 1985 և 2017 թվականներին), ինչպես նաև թարգմանվել է աշխարհի ավելի քան 20 լեզուներով։ Վեպը լույս է տեսել նաև սկզբնական ամբողջական (չխմբագրված) տարբերակով՝ «Ռազմական վեպ» (2000) խորագրով[9]։
| Անհայտ զինվորը ֆիններեն՝ Tuntematon sotilas | |
|---|---|
.jpg) | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | պատերազմական վեպ |
| Ձև | վեպ |
| Հեղինակ | Վյայնյո Լիննա |
| Երկիր |  Ֆինլանդիա |
| Բնագիր լեզու | ֆիններեն |
| Տեսարան | Ֆինլանդիա |
| Կերպարներ | Vilho Koskela?, Urho Hietanen?, Antero Rokka?, Jorma Kariluoto?, Kaarna?, Lammio?, Yrjö Lahtinen?, Lehto?, Mäkilä?, Vanhala?, Rahikainen?, Aarne Honkajoki?, Määttä?, Riitaoja?, Asumaniemi? և Korpela? |
| Հրատարակչություն | WSOY[1] |
| Հրատարակվել է | դեկտեմբերի 3, 1954 |
 The Unknown Soldier (novel) | |
Սյուժե
«Անհայտ զինվորը» վեպի իրադարձությունները սկսվում են 1941 թվականի հուլիսին՝ խորհրդա-ֆիննական պատերազմի սկսվելուց անմիջապես հետո, որը ֆիննական պատմագրության մեջ կոչվում է «պատերազմ-շարունակություն»։ Վեպի հերոսները՝ ֆիննական գնդացրային վաշտի զինվորները, հրաման են ստանում շարժվել խորհրդային սահմանի ուղղությամբ։ Ոչ իրենց կամքով պատերազմի մեջ հայտնված ֆինն զինվորները սկզբում զգում են վստահ են իրենց ուժերին և համոզված են, որ վերին դասակարգի պաշտպանությունն ու ուրիշի տարածք ներխուժելն իրենց պարտքն է։ Նրանք նվաճում են Պետրոզավոդսկը և ակտիվորեն շարժվում դեպի արևելք։ Սակայն հետո ամեն ինչ այնքան էլ հարթ չի ընթանում, և գալիս է դիրքային պատերազմի շրջանը։ Հերոսները բախվում են դաժան փորձությունների և ժամանակի ընթացքում հասկանում են պատերազմի դաժանությունն ու հուսահատությունը։
Հերոսներ
Վեպը չունի մեկ գլխավոր հերոս, նրա հերոսները սովորական ֆիններ են, որոնք ռազմաճակատ են եկել երկրի տարբեր անկյուններից և խոսում են տարբեր բարբառներով, ունեն տարբեր սոցիալական ծագում և քաղաքական հայացքներ, և նրանցից յուրաքանչյուրն ունի պատերազմը հաղթահարելու իր ուղին։ Վեպ պատկերում է մեծ թվով տարբեր մարդկանց ռեալիստական, բայց, միևնույն ժամանակ, համակրանքի արժանի դիմանկարները[5][6][10][11][12][13]։ Վեպի հերոսներից շատերը զոհվում են, սակայն վաշտում տիրող ընդհանուր մթնոլորտը ողջ պատմության ընթացքում մնում է հանգիստ ու գործարար, նույնիսկ մանկամիտ ու զվարճալի, չնայած պատերազմին, կորուստերին ու հուսահատությանը, իսկ ձևականությունների ու կարգապահության հանդեպ զինվորների շարունակական անհարգալից վերաբերմունքը հիասթափության է հասցնում որոշ սպաների[6][11]։ Վեպը ընթերցող հանրությանը զարմացրել է անկեղծության ու իրատեսության նոր մակարդակով, ինչը կապված է հեղինակի կողմից ընտրված տեսակետի հետ՝ ռազմական իրադարձությունները ներկայացնել շարքային զինվորի տեսանկյունից[6][12]։ Բարձր պաշտոններ ունեցող անձինք կարծում էին, որ վեպը կեղծ տպավորություն է ստեղծում Ֆինլանդիայի պատմության այս փուլի մասին, մինչդեռ լայն հանրության շրջանում նրա ժողովրդականությունը ցույց է տալիս, որ չչափազանցված ռեալիզմը արձագանք է գտնում ընթերցողի մոտ[14]։ Ընթերցողները, որոնք իրենք են ծառայել առաջնագծում, համարել են, որ վեպը հուսալի կերպով արտացոլել է ռազմաճակատայինների մտքերն ու խոսքերը և պատերազմի մասին լավ գիրք է[7][11][15][16][17]։ WSOY հրատարակչության հայտարարության համաձայն՝ «Անհայտ զինվորը» պատերազմի քննադատությունն է և հուշարձան ֆինն զինվորին»։ 1954 թվականին վեպի հրատարակումը տեղի է տվել ընթերցողների շրջանում բազմաթիվ բանավեճեր իպատերազմի դաժանության և անիմաստ լինելու թեմայով[18]։ Ժանրային տեսանկյունից վեպը հարում է պատերազմի մասին արձակի այն տեսակին, որը շեշտը դնում է շարքային զինվորի կամ կրտսեր սպայի առօրյայի նկարագրության վրա, չի խուսափում տեղի ունեցող իրադարձությունների նկատմամբ բարդ վերաբերմունքի, էթիկական հակամարտությունների նկարագրություններից, որոնք անխուսափելիորեն առաջանում են մարտական գործողությունների ժամանակ։
Էկրանավորումներ
«Անհայտ զինվորը» վեպը երեք անգամ էկրանավորվել է։ Առաջին էկրանավորումը թողարկվել է 1955 թվականին, որպես ռեժիսոր հանդես է եկել Էդվին Լայնեն։ Ռեժիսորի խնդրանքով վեպի հեղինակ Վյայնյո Լիննան գլխավոր դերը կատարող յուրաքանչյուր դերասանի համար գրել է նրա կերպարի համառոտ բնութագիրը[19]։ Այս էկրանավորումը տարիներ շարունակ ցուցադրվել է Ֆինլանդիայի անկախության օրը, և այն դիտել է երկրի բնակչության մոտ 20 %-ը[5][10][13][20][21][22]։
Երկրորդ անգամ վեպն էկրանավորվել է 1985 թվականին (ռեժիսոր՝ Ռաունի Մոլբերգ)։ Վարձույթի առաջին տարում ֆիլմը դիտել է 590 271 մարդ[23]։ Կինոնկարն ստացել է «Յուսսի» երեք ազգային կինոմրցանակ՝ ռեժիսուրայի (Ռաունի Մոլբերգ) և դերասանական խաղի (Ռիստո Տուորիլա, կրտսեր լեյտենանտ Կոսկելի դերի համար, Պաավո Լիսկի, կրտսեր սերժանտ Ռոկայի դերի համար)[24]։
2017 թվականին՝ Ֆինլանդիայի անկախության 100-ամյակի առթիվ, էկրան է բարձրացել վեպի երրորդ էկրանավորումը։ Ֆիլմի ռեժիսորը, ինչպես նաև սցենարիստներից ու պրոդյուսերներից մեկը, եղել է Ակու Լոուխիմիեսը։ Կինոժապավենն ավելի քան 1 մլն դիտում է ունեցել Ֆինլանդիայում։ Ֆիլմի հիման վրա նկարահանվել է նաև հինգմասանոց սերիալ, որի առաջին սերիան ցուցադրվել է 2018 թվականի դեկտեմբերի 30-ին Yle TV1 հեռուստաալիքով։ Բոլոր սերիաները թողարկվել են միաժամանակ YLE Areena հոսքային հեռարձակման ծառայությունում[25]։
Թարգմանություններ
«Անհայտ զինվորը» վեպը թարգմանվել է քսանից ավելի լեզվով[26][27]։ Առաջին թարգմանություններից են եղել դանիերեն (1955) և շվեդերեն (1955) թարգմանությունները։ Հետագայում թարգմանվել է անգլերեն (1957, 2015[28][29]։, ռուսերեն(1991[30]։, 2017[31]։), մարերեն (2006, 2008), չինարեն (1997), եբրայերեն (1984) և այլ լեզուներով։
Ծանոթագրություններ
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անհայտ զինվորը (վեպ)» հոդվածին։ |