Արշավիր Մելիքյան

Արշավիր Մելիքյան;
Ծնվել է	հունվարի 28 (փետրվարի 9), 1879
Ծննդավայր	Զառիթափ, Շարուր-Դարալագյազի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	նոյեմբերի 27, 1937 (58 տարեկան)
Մահվան վայր	Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Կրթություն	Խարկովի ազգային համալսարան (1901) և Ցյուրիխի համալսարան
Կոչում	պրոֆեսոր
Մասնագիտություն	պրոֆեսիոնալ հեղափոխական, հրապարակախոս, գրականագետ և համալսարանի դասախոս
Աշխատավայր	Գայանյան օրիորդաց դպրոց
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Անդամություն	ԽՍՀՄ Գրողների միություն

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Մելիքյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Արշավիր Միքայելի Մելիքյան (հունվարի 28 (փետրվարի 9), 1879^[1], Զառիթափ, Շարուր-Դարալագյազի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1] - նոյեմբերի 27, 1937(1937-11-27), Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]), հայ բոլշևիկ հեղափոխական, հրապարակախոս, գրականագետ, պրոֆեսոր (1932), ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ (1934), ԽՄԿԿ անդամ (1906)։ Թիֆլիսիի պարբերականներում հանդես է եկել «Ար.մե-ն», «Ա. Մ.», «Պատոիկ», «Գավառացի» ստորագրություններով։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1879 թվականի հունվարի 28-ին (հին տոմարով) Երևանի նահանգի Շարուր-Դարալագյազի գավառի Փաշալու գյուղում (այժմ՝ Զառիթափ, Վայոց ձորի մարզ)։։

1899 թվականին ավարտել է Երևանի արական գիմնազիան, 1899-1901 թվականներին սովորել է Խարկովի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում։ 1900 թվականին օգոստոսին իր դիմումի համաձայն փոխադրվել է նույն համալսարանի ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետ։ Խարկովում ընդգրկվել է ուսանողական հեղափոխական շարժումների մեջ և դարձել ուսանողական ելույթների ակտիվ կազմակերպիչներից մեկը։ Ուսանողական տարիներին Արշավիր Մելիքյանը հանդես է եկել որպես ինտերնացիոնալիստ։

1901 թվականի մարտի 20-ին Մելիքյանը հեռացվել է համալսարանից։ Նույն թվականի ապրիլին նրան հաջողվել է նորից վերականգնել իր ուսանողական իրավունքները, սակայն նոյեմբերի 30-ին նորից հեռացվել է համալսարանից և աքսորվել Կովկաս, որտեղ գտնվում էր ոստիկանության խիստ հսկողության տակ։ 1902 թվականին Մելիքյանը մասնակցում է Պետերբուրգում տեղի ունեցած ուսանողական համագումարին, որտեղ ծանոթացել է Ստեփան Շահումյանի հետ^[2]։

1903 թվականի հոկտեմբերի 17-ի փաստաթուղթը ցույց է տալիս, որ Մելիքյանն ավարտել է Ցյուրիխի համալսարանի Փիլյան և Նյուշատելի (Շվեյցարիա) ակադեմիայի գրականության ֆակուլտետները։ Խարկովում գործուն մասնակցություն է ունեցել ուսանողների հեղափոխական ելույթներին, կապվել տարբեր կազմակերպությունների հետ։ 1901 թվականին, իբրև «անբարեհույս ուսանող», հեռացվել է Խարկովի համալսարանից և արտաքսվել Կովկաս։ 1902 թվականին Պետերբուրգում մասնակցել է ուսանողական համառուսաստանյան համագումարին։ 1903 թվականին մեկնել է Շվեյցարիա։

Տարագրության մեջ սերտ կապեր է հաստատել Վլադիմիր Լենինի, Գեորգի Պլեխանովի, Անատոլի Լունաչարսկու, Ռոզա Լուքսեմբուրգի, Կարլ Լիբկնեխտի, Ավգուստ Բեբելի և ուրիշների հետ։

1911 թվականին վերադարձել է Երևան, աշխատանքի անցել Գայանյան դպրոցում, ծավալել հրապարակախոսական լայն գործունեություն, հանդես եկել դասախոսություններով ու հոդվածներով՝ նվիրված մարքսիստական փիլիսոփայությանը, սոցիոլոգիայի, գրականության և արվեստի հարցերին։ 1913 թվականին նրա ջանքերով Երևանում լույս է տեսել «Խոսք» թերթը, որի 17-րդ համարից հետո Մելիքյանը բանտարկվել է՝ մեղադրվելով թերթին հակակառավարական ուղղություն տալու մեջ։ 1918-1919 թվականներին Մելիքյանին հաջողվել է վերստին հրատարակել թերթը՝ այս անգամ որպես ՌՍԴԲԿ Երևանի կազմակերպության օրգան։ 1919 թվականին ընտրվել է Հայաստանի Հանրապետության ազգային ժողովի անդամ, որպես ընդիմմության գործիչ։

Մելիքյանը Հայաստանում «Սպարտակ» երիտասարդական կազմակերպության հիմնադիրներից է։ Մասնակցել է Հայաստանի բոլշևիկյան կազմակերպությունների 1919 թվականի սեպտեմբերի և 1920 թվականի հունվարի անլեգալ խորհրդակցություններին, ընտրվել Արմենկոմի առաջին կազմում։ 1920 թվականին մեկնել է Մոսկվա, հանդիպել Վլադիմիր Լենինի հետ և նշանակվել ժողկոմխորհի արտասահմանյան մամուլի ռեֆերենտ։ 1921 թվականին մի շարք կուսակցական աշխատողների հետ ուղարկվել է Թիֆլիս, որտեղ լայն ագիտացիոն աշխատանք է ծավալել, գրել բազմաթիվ հոդվածներ «հայ հասարակական մտքի զարգացման» և «անցյալի ժառանգության մարքսիստական վերագնահատման վերաբերյալ»։

1924-1932 թվականներին դասախոսել է Թիֆլիսի 26 կոմիսարների անվան կոմունիստական համալսարանում (1932 թվականից՝ պրոֆեսոր]։

Մեծ դերակատարում ունի մարքսիստ հեղինակների երկերը հայերեն թարգմանելու և հրատարակելու գործում։

Հիշատակ

Արշավիր Մելիքյանի ծննդավայրում կանգնեցված է նրա հուշարձանը
Վայք քաղաքում Մելիքյանի անունով փողոց կա^[3]
Գևորգ Գրիգորյանի 1926 թվականին ստեղծած Արշավիր Մելիքյանի դիմանկարը գտնվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահի ֆոնդապահոցում^[4]

Երկեր

Ընտիր երկեր, Մելիքյան, Արշավիր Միքայելի, Օհանյան, Հ.Վ., Մանուկյան, Գ.Հ., Աղայան, Ծատուր Պավելի, Սիմոնյան, Հրաչիկ Ռուբենի, ՀԿԿ Կենտկոմի կուսակցության պատմության ինստիտուտ։ Երևան։ Հայաստան, 1982^[5]։
Դիալեկտիկական մատերիալիզմ, Ասլանյան, Հայկազ Գաբրիելի. Մելիքյան, Արշավիր Միքայելի, Պետական համալսարան Հ. Ս. Խ. Հ., Երևան։ Պետհրատ, 1930^[6]։

Գրականություն

Գրքեր

Ծատուր Աղայան, Արշավրի Մելիքյան, Երևան, 1969։

Մամուլ

Ծատուր Աղայան, Հայ հասարակական-քաղաքական մտքի զարգացումը Արշավիր Մելիքյանի գնահատմամբ (Արշ. Մելիքյանի ծննդյան 90-ամյակի առթիվ)։ «Գրական թերթ», 1969, № 7։
Ռուբեն Զարյան, Արշավիր Մելիքյան. Լրաբեր Հասարակական Գիտությունների, 1969, № 11, էջ 103-112: Արխիվացված 2019-02-17 Wayback Machine։

Ծանոթագրություններ

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արշավիր Մելիքյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 7, էջ 388)։

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Search