Զանգվածի պակասորդ

Ատոմի դեպքում զանգվածի պակասորդը կամ զանգվածի ավելցուկը (անգլ.՝ mass excess), տրված իզոտոպի ատոմային զանգվածով արտահայտած հանգստի զանգվածի և տրված իզոտոպի զանգվածային թվի տարբերությունը^[1][2]։

${\displaystyle \Delta (Z,A)=M_{a}(Z,A)-A,}$

որտեղ M_a(Z, A) —Z լիցքով և A զանգվծային թվով միջուկի զանգվածն է.

Համաձայն այս սահմանման ¹²C միջուկի զանգվածի պակասորդը հավասար է 0-ի։

${\displaystyle \Delta (C,12)=0.}$

Ընդհանուր դեպքում, զանգվածի պակասորդը կապված մասնիկների համակարգի զանգվածի և նույն մասնիկների ազատ վիճակի գումարային զանգվածների տարբերությունն է^[3]։

${\displaystyle \Delta {m}=[Z\cdot m_{p}+N\cdot m_{n}]-m_{nuc},}$

որտեղ ${\displaystyle Z}$ — պրոտոնների թիվն է, ${\displaystyle N}$ —նեյտրոնների թիվն է, ${\displaystyle m_{p}}$ —պրոտոնի զանգվածն է, ${\displaystyle m_{n}}$ — նեյտրոնի զանգվածն է, ${\displaystyle m_{nuc}}$ — միջուկի զանգվածն է։

Ըստ Էյնշտեյնի հարաբերականության, կապի էներգիան համեմատական է զանգվածի պակասորդին։

${\displaystyle \Delta E=\Delta m\cdot c^{2},}$

որտեղ ${\displaystyle \Delta m}$ -ը զանգվածի պակասորդն է, և с -ը լույսի արագությունն է վակուումում։

Հաշվենք զանգվածի պակասորդը, երբ²³⁶U-ի միջուկը տրոհվում է ⁹²Kr-ի,¹⁴¹Ba-ի, և երեք նեյտրոնների։

²³⁶U → ⁹²Kr + ¹⁴¹Ba + 3 n

²³⁶U-ի զանգվածային թիվը հավասար է 236։ Քանի որ իրական ատոմային զանգվածը ${\displaystyle 236,045563}$ զամ է, ապա զանգվածի պակասորդը կլինի${\displaystyle +0,045563}$ զամ։ Համանման ձևով հաշվենք ⁹²Kr, ¹⁴¹Ba, և նեյտրոնի զամ-երը համապատասխանաբար կստանանք${\displaystyle -0,073843}$ զամ, ${\displaystyle -0,085588}$ զամ և ${\displaystyle 0,0086648}$ զամ։ Ռեակցիային մասնակցող տարրերից յուրաքանչյուրի զանգվածի պակասորդը${\displaystyle +0,045563}$ զամ, իսկ տրոհման արդյունքում ստացված տարրերի համար։ ${\displaystyle -0,073843+(-0,085588)+3\cdot (0,0086648)=-0,1334366}$

Նախնական տարրերի և տրոհման հետևանք տարրերի զանգվածների միջև տարբերությունը. ${\displaystyle 0,045563-(-0,133436)=0,1789996}$ զամ։

Եվ ամեն մի 1 զամ = 931,494 ՄէՎ է։

• Զանգվածի և էներգիայի համարժեքությունը։

• Сивухин Д. В. Общий курс физики, т. 5, ч. 2.

• Астронет. Масса и энергия связи ядра

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 658)։