Էմու ջայլամ

Էմու ջայլամները առաջին թռչուններից էին, որոնց տեսան եվրոպացիները Ավստրալիայում, երբ եվրոպացի նվաճողները 1696 թվականին գրավեցին Ավստրալիայի արևմտյան ափերը։

Հոլանդացի կապիտան Վիլհեմ դե Վլամինգի ղեկավարած արշավախումբը, ով Ավստրալիայում փնտրում էր մի նավ, որով երկու տարի առաջ Ավստրալիա էին մեկնել հոլանդական մեկ այլ արշավախումբ և անհետացել երկու տարով^[5]։ Թռչունները մեծ քանակությամբ տարածված էին Ավստրալիայում 1788 թվականին, երբ այստեղ բնակության նպատակով հաստատվեցին առաջին եվրոպացիները։

Թռչունների մասին առաջին հիշատակումը տվել է հոլանդացի ճանապարհորդ Արթուրթ Ֆիլիպը, իր «Նոր Հոլանդիա կտրագոտի» աշխատության մեջ։ Այդ գիրքը տպագրվել է 1789 թվականին^[6][7]։

Այս տեսակի ջայլամներին իր անվանումը տվել է բրիտանացի կենդանաբան Ջոն Լետեմը 1790 թվականին։ Նա այդպես անվանեց Ավստրալիայի Սիդնեյ քաղաքում ապրող երկարավիզ թռչուններին*: Ջոնը համագործակցում էր կենդանիների նախկին ուսումնասիրող Արթուր Ֆիլիպի հետ։ Բացի էմու ջայլամի մասին տեղեկություններից, Ջոնը Արթուրին տրամադրել է նաև տարբեր նկարագրություններ և անվանումներ ավստրալիական զանազան այլ թռչունների վերաբերյալ։

Տեսակի լատիներեն անվանումը՝ Dromaius novaehollandiae, կազմված է երկու հիմնական արմատներից։ Dromaius բառը թարգմանաբար նշանակում է «ավազակ», իսկ novaehollandiae Նոր Հոլանդիա անվան լատիներեն ձևն է^[8]։ Լատիներեն անվանումը թարգմանվում է որպես «նորհոլանդական ավազակ»^[9]։

Ջոնի տված նկարագրությունների հիման վրա էմու ջայլամի մասին տեղեկություններ է ներկայացրել նաև ֆրանսիացի օրնիտոլոգ Լուի Ժամ Պիեռ Վիեիլոտը։ Իր աշխատությունում ֆրանսիացի կենդանաբանը օգտագործել է միաժամանակ առանձնյակի երկու անվանումները՝ Dromiceius, իսկ ավելի ուշ նաև Dromaius^[10]:

Ջայլամի միջազգային անվանումը՝ «էմու», ենթադրվում է, որ ունի արաբական ծագում, և արաբերենից թարգմանաբար նշանակում է «մեծ թռչուն»։ Ավելի ուշ պորտուգալացիները էմու են անվանել Ավստրալիայում և Նոր Գվինեայում ապրող խոշոր թռչուններին՝ ջայլամներին և կռունկներին^[11]։

Երկար ժամանակ էմուն իր ամենամոտ ազգականների՝ կազուարների հետ դասակարգվում էր անողնուցավոր թռչունների ջայլամների ընտանիքի նույն խմբում^[12]։ Այնուամենայնիվ, 2014 թվականին Միտչելի և այլոց կողմից առաջարկվում է նոր դասակարգում, որ հիմնված է միտոքոնդրիալ ԴՆԹ-ի անալիզի վրա։ Կազուարները բաժանվում են երկու խմբի՝ կազուարանմաններ, որ ընդգրկում է միայն կազուարների ընտանիքը, և էմուներ, որ համարվում են առանձին ընտանիք^[13][14]։

Հայտնի են ժամանակակից Ավստրալիայում ապրող երկու տարբեր էմուների տեսակներ, ինչպես նաև ևս մեկ տեսակ, որը անհետացել է եվրոպական նվաճողների Ավստրալիա ժամանելուց հետո^[15][16]։ Կան նաև էմուների մեկուսացված կղզիային ենթատեսակներ՝ կենգուրու կղզու էմու (լատին․՝ Dromaius baudinianus) և թագավորական կղզու էմու (լատին․՝ Dromaius novaehollandiae minor) տեսակներ, որոնք ևս ոչնչացել են, սակայն ժամանակին բնակվել են համապատասխանաբար Կենգուրու և Թագավոր կղզիներում։ Այս կղզիային տեսակները ևս ոչնչացվել են եվրոպացի նվաճողների կողմից, քանի որ կենդանիները խոչընդոտում էին Ավստրալիայում արդյունաբերական ձեռնարկությունների կառուցմանը։

Էմու ջայլամի մեկ այլ ենթատեսակ է նաև թասմանյան էմուն (լատին․՝ Dromaius novaehollandiae diemenensis)^[17]: Դեռևս 1865 թվականից այս կենդանին ուներ ոչնչացած թռչնի կարգավիճակ։

Ըստ 2009 թվականի տվյալների, ամբողջ Ավստրալիայում ապրում է 630,000-725,000 գլուխ էմու։ Դրանց հիմնական մասը կենտրոնացված են Հարավային Ավստրալիայի Թասմանիա և Կենգուրու կղզիներում։

1912 թվականին ավստրալիացի թռչնաբան Գրեգորի Մետյուսը իր աշխատությունում նշել է, որ Ավստրալիայում ապրում են էմու ջայլամների երեք ենթատեսակ՝ D. n. novaehollandiae (Latham, 1790)^[18], D. n. woodwardi Mathews, 1912^[19] և D. n. rothschildi Mathews, 1912^[20][21]:

Ի հակադրություն սրա, 2013 թվականին հրատարակված Handbook of the Birds of the World կենդանաբանական ձեռնարկը պնդում էր, որ էմուների ենթատեսակները երկուսն են^[22]։ Սակայն ԴՆԹ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ արքայական կղզու էմուն ևս համարվում է էմուի ենթատեսակ։