Իսպանիայի և Պորտուգալիայի հոգևոր հովվություն

Իսպանիայի Թագավորությունում հայ համայնքի ներկայությունը արդի պատմական փուլում, սկսվում է 1990-ական թվականներից, երբ դադարեց գոյություն ունենալ Խորհրդային Միությունը, Հայաստանի Հանրապետությունը ձեռք բերեց անկախություն և սահմանները բացվեցին արտաքին աշխարհի հետ։ Դեռևս 1980-ականներին, շատ քիչ թվով ընտանիքներ հաստատվել են Իսպանիայում Մերձավոր Արևելքից և Իրանի Իսլամական Հանրապետությունից, սակայն նրանց քանակը շատ սահմանափակ է եղել։ Միջնադարյան ժամանակահատվածից մինչև մեր օրերը պահպանվել է կաթոլիկ եկեղեցու հարակից մի մատուռ, որտեղ տեսնում ենք հայկական արձանագրություններ և պատերին ամրացված հայկական տառերով հախճապակյա սալիկներ^[3]։

Պորտուգալիայում, ի տարբերություն Իսպանիայի, կան միայն հոգևոր խորհուրդներ, ավանդական կուսակցություններ, դպրոցներ և եկեղեցիներ չկան^[4]։ Առաջին հայկական դպրոցը հիմնադրվել է միայն 2023 թվականին՝ որպես Թումոյի մասնաճյուղ^[5]։

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի կողմից նշանակված առաջին պաշտոնական ներկայացուցիչը եղել է Հոգեշնորհ տեր Սասուն Ծայրագույն վարդապետ Զմրուխտյանը, ով պաշտոնավարել է մինչև 2016 թվականը։ Այնուհետև 2017-2018 թվականներին նրան փոխարինել է տեր Սիփան վարդապետ Գևորգյանը։

Հայերը հիմնականում հաստատված են Իսպանիայի մեծ քաղաքներում՝ Մադրիդ, Բարսելոնա, Վալենսիա, Ալիկանտե, Մալագա և Առնեդո։ Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին Իսպանիայում պաշտոնապես առաքելություն է իրականացնում 2009 թվականից։ Կալոնժե քաղաքում` Բարսելոնայի մոտ, սկսել է գործել առաջին հայկական եկեղեցին (սուրբ Գևորգ), որը 30 տարով տրվել է հայ համայնքին^[6]։

2022 թվականին Իսպանիայի Մալագա քաղաքում կառուցվել է հայկական առաջին եկեղեցին՝ սուրբ Աստվածածինը^[7]։