Կապիտալի շուկաների միություն

ԵՄ ֆինանսական ինտեգրման պատմություն

Կապիտալի շուկաների միության ստեղծումը քայլ է Եվրոպական միության ֆինանսական ինտեգրման պատմության մեջ, որի դինամիկան պետք է տանի կապիտալի ավելի ազատ տեղաշարժին^[9]։ Հռոմի պայմանագիրը, որը 1957 թվականին ստեղծվել է Եվրոպական տնտեսական համայնքի կողմից, արդեն արտահայտում էր անդամ երկրների միջև կապիտալի ազատ տեղաշարժի հաստատման անհրաժեշտությունը^[10]։ 1999 թվականին ստեղծվել է ֆինանսական ծառայությունների գործողությունների ծրագիրը՝ կապիտալի միասնական շուկայի ստեղծման առաջին քայլը, իսկ 2011 թվականին եվրոպական ֆինանսական շուկաների կայունությունն ապահովելու նպատակով՝ Եվրոպական վերահսկիչ մարմինը։ Միայն չորս տարի անց Կապիտալի շուկաների միության նախագիծը ներկայացվել է Ժան-Կլոդ Յունկերի կողմից^[11][12]։

ԵՄ ֆինանսական համակարգի բնութագրերը

ԵՄ տնտեսությունը մնում է բանկային ուղղվածություն, հատկապես, երբ համեմատվում է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների հետ^[13]։ Դա նշանակում է, որ կորպորացիաները սովորաբար նախընտրում են վարկ վերցնել բանկային հատվածից՝ իրենց ներդրումները ֆինանսական շուկաների միջոցով ֆինանսավորելու փոխարեն^[14]։ Ըստ ՏՀԶԿ-ի վերլուծության, դա մասամբ պայմանավորված է հարկաբյուջետային կողմնակալությամբ. եվրոպական երկրների մեծ մասում ընկերությունները օգտվում են հարկային արտոնություններից, եթե նրանք պետք է փոխհատուցեն բանկային վարկը, սակայան այն չի գործում, եթե նրանք պարտավորություններ են թողարկել կապիտալի շուկաներում^[15][16]։ Հետևաբար, եվրոպական ընկերությունների համար կա ուժեղ ֆինանսական դրդապատճառ՝ նպաստելու բանկային ոլորտին։ Բանկային համակարգից այս մեծ կախվածությունը եվրոպական տնտեսության համար ավելի քիչ կայունություն է ենթադրում, հետևաբար Եվրահանձնաժողովի դիրքորոշումը պաշտպանում է ֆինանսավորման աղբյուրների դիվերսիֆիկացումը։ Այս միտումին մեծապես նպաստում են ՓՄՁ-ները, որոնք առանձնահատուկ դժվարություններ ունեն ֆինանսական շուկաների ինտեգրման հարցում, բայց լավ մասնաբաժին են ներկայացնում եվրոպական ընկերությունների ստեղծված արժեքում^[17]։

Երկրորդ բնութագիրը ԵՄ տնտեսության բանկային բնույթի մի մասն է՝ դրանք եվրոպական խնայողությունների մոդելներն են։ Մինչ Ամերկայի Միացյալ Նահանգների բնակչությունը նախընտրում է ներդրումներ կատարել երկարաժամկետ ակտիվներում՝ կենսաթոշակային ֆոնդերի կամ կյանքի ապահովագրության միջոցով, Եվրոպայի բնակիչները նախընտրում են կիրառել մատչելի ֆինանսական գործիքներ, ինչպիսիք են ավանդները կամ կարճաժամկետ ակտիվները։ Այս տնտեսական վարքագիծը առաջացնում է ԵՄ ֆինանսական շահութաբերության պակաս և ընդգծում բանկերի կարևորությունը՝ որպես ևրոպական տնտեսության հիմնական ֆինանսավորողներ^[18][19]։

Եվրոպական ֆինանսական համակարգի երրորդ հատկանիշն այն է, որ ներդրված կապիտալը սովորաբար մնում է ազգային շուկայում. այն ներքին կողմնակալությունն է։ Նույնիսկ, եթե մինչև 2011 թվականը դրական միտում կար անդրսահմանային ներդրումների համար, կապիտալի հոսքի մեծ մասը մնում էր անդամ երկրների ազգային սահմաններում, իսկ ևրոպական ֆինանսական ինտեգրումը դեռևս «սահմանափակ» է։ Անդրսահմանային ներդրումների այս բացակայությունը թույլ չի տալիս բարձր աճի ներուժ ունեցող ընկերություններին ստանալ ֆինանսական ռեսուրսներ, որոնք անհրաժեշտ են նորարարությունները զարգացնելու և ավելի մրցունակ դառնալու համար։ Փաստորեն, բաժնետերերը նախընտրում են բաժնետոմսեր գնել իրենց ազգային ընկերություններից, ինչը կարևոր խոչընդոտ է ևրոպական ֆինանսական ինտեգրման համար, քանի որ նրանք պետք է բախվեն կարգավորման խոչընդոտների, եթե ցանկանում են ներդրումներ կատարել ԵՄ-ի մեկ այլ երկրում։

Ֆինանսական և քաղաքական ցնցումներ

2011 թվականի ճգնաժամի ազդեցությունը

Ֆինանսական ճգնաժամը երկու հիմնական հետևանք է ունեցել Եվրամիության ֆինանսական ինտեգրման վրա. նախ՝ այն ցույց է տվել անկայունությունը, որը պայմանավորված էր բանկերի վարկերի նկատմամբ չափազանց մեծ կախվածությամբ։ Անորոշության դեպքում վարկավորման առաջարկը կրճատվում է՝ բացասաբար ազդելով դրանից կախված ամբողջ տնտեսական գործունեության վրա։ Դա հատկապես վերաբերում է Եվրոպային, որի ՓՄՁ-ները հիմնականում ֆինանսավորվում են բանկային համակարգի կողմից։ Ըստ Եվրոպական հանձնաժողովի նախկին նախագահի, 2011 թվականի ճգնաժամի հետևանքներով պայմանավորված՝ ԵՄ տնտեսության կախվածությունը բանկերից ավելի է դժվարացրել տնտեսական աճը և զբաղվածությունը։ Երկրորդ, ֆինանսական ճգնաժամը մեծացրել է եվրոպական կապիտալի շուկաների մասնատվածությունը՝ մեծացնելով ներքին կողմնակալությունը^[20][21]։

2011 թվականից հետո նկատվել է միջսահմանային ներդրումների խելամիտ կրճատում, քանի որ նախորդ ֆինանսական ինտեգրացիան առաջնորդվել է միջազգային ֆինանսական շուկաներում ներդրումներ կատարող բանկերի կողմից։ Ճնաժամի ազդեցության պատճառով դրանց դուրս գալը մղել է ևրոպական ֆինանսական համակարգի ավելի շատ մասնատման^[22]։

Brexit-ի ազդեցությունը

Եվրոպական միության ֆինանսական հզորության մեծ մասը գտնվում է Լոնդոնյան Սիթիում։ Այնուամենայնիվ, 2016 թվականի հունիսի 23-ի հանրաքվեից հետո Միացյալ Թագավորությունը նախաձեռնել է Եվրոպական միությունից դուրս գալու ընթացակարգը։ Նույնիսկ, եթե որոշ բրիտանական ընկերություններ տեղափոխվում են մայրցամաքային Եվրոպա, Brexit-ը դիտարկում է ԵՄ ֆինանսական փորձաքննության մեծ մասի կորուստ։ Չնայած դրան, Եվրահանձնաժողովը հաստատել է այն ժամանակ մեկնարկած Կապիտալի շուկաների միության գործողությունների ծրագրի հետևողականությունը և արագացրել դրա իրականացմանն ուղղված ջանքերը^[23]։

Գործողության պլան

2015 թվականի սեպտեմբերին Հանձնաժողովը ներկայացրել է Կապիտալի շուկաների միության գործողությունների ծրագիր, որին հաջորդել են արժեթղթավորման վերաբերյալ երկու օրենսդրական առաջարկներ՝ ձեռք է բերվել 33 գործողությունների միջոցով^{[24][nb 1]}։ Ինչպես սահմանված է հանձնաժողովի կողմից, այս գործողությունները 2017 թվականին ենթարկվել են միջնաժամկետ վերանայման, որտեղ 9 այլ առաջնահերթ գործողություններ են ընդունվել՝ հաշվի առնելով ձեռք բերվածը և ԵՄ-ի առջև ծառացած տարբեր մարտահրավերները, օրինակ՝ Brexit-ը։ 2015 թվականի սկզբնական գործողությունների ծրագիրը ներառում է 6 առաջնահերթ գործողություն. 1) Նորարարությունների և ստարտափերի ֆինանսավորում 2) հեշտացնել ընկերությունների մուտքը և կապիտալի ներգրավումը հանրային շուկաներ 3) երկարաժամկետ ներդրումներ, ենթակառուցվածքներ և կայուն ներդրումներ 4) մանրածախ ներդրումների խթանում 5) ավելի լայն տնտեսությանն աջակցելու բանկային կարողությունների հզորացում և 6) միջսահմանային ներդրումների խթանում^[25][26][27]։

Կապիտալի շուկաների միության առաջարկով Հանձնաժողովը գլխավոր դերակատարն էր։ Այն ժամանակ Եվրահանձնաժողովի նորընտիր նախագահ Ժան-Կլոդ Յունկերը 2014 թվականի հուլիսին պաշտոնապես Եվրոպական խորհրդարանին ներկայացրել է իր ծրագիրը։ Յունկերի պլանը ներառում էր Կապիտալի շուկաների միության ստեղծումը և մի շարք այլ նախաձեռնություններ՝ Եվրոպայում ֆինանսավորման և ներդրումների խոչընդոտները վերացնելու համար^[28][29]։

Նորընտիր հանձնաժողովի հետ ստեղծվել է նոր «դեր»՝ Ֆինանսական կայունության, ֆինանսական ծառայությունների և կապիտալի շուկաների միության հանձնակատարի դերը։ Այն սկզբում զբաղեցնում էր բրիտանական կողմից նշանակված հանձնակատար Ջոնաթան Հիլը, նա պատասխանատու էր ծրագրի առաջմղման և առաջխաղացման համար։ 2020 թվականի սեպտեմբերից Մաիրեադ ՄքԳուինեսը ստանձնել է պորտֆելը և պատասխանատու է նախագիծն առաջ տանելու համար^[30]։

Հանձնաժողովը հատկապես ակտիվ է եղել նախագծում, քանի որ չկար որևէ ապացույց, որ անդամ երկրների կառավարությունները կամ ֆինանսական ոլորտը «համոզել» են հանձնաժողովին գործել, նույնիսկ եթե այն խորհրդակցել է շահագրգիռ կողմերի հետ^[31]։ Այնուամենայնիվ, Կապիտալի շուկաների միության նախագիծը չի կարող ինքնուրույն գործարկվել։ Ինչպես նշված է գործողությունների ծրագրում, Կապիտալի շուկաների միությանն աշխատում է օրենսդրական առաջարկների և ԵՄ մակարդակով ներդաշնակեցման հիման վրա։ Չնայած ծրագրի համար նախատեսված մեծ գումարին, Միության բյուջեն դեռևս սահմանափակ է։ Հետևաբար, որպես համահեղինակ Խորհուրդը և Եվրախորհրդարանը կարևոր դերակատարում ունեն օրենսդիրներ համայնքային ասպարեզում^[32][33]։