Հենրի Ֆերֆիլդ Օսբորն

Հենրի Օսբորնը ծնվել է Կոնեկտիկուտ նահանգի Ֆերֆիլդ քաղաքում։ Սովորել է Փրինստոնի համալսարանում։ 1883-1890 թվականներին եղել է համեմատական անատոմիայի պրոֆեսոր։ 1891 թվականին աշխատանքի է ընդունվել Կոլումբիա համալսարանում, ինչպես նաև բնության պատմության ամերիկյան թանգարանում։ 1896 թվականին դարձել է համալսարանի կենսաբանության պրոֆեսոր, 1908 թվականին՝ բնապատմության թանգարանի տնօրեն և այդ պաշտոնը վարել է մինչև 1933 թվականը։ Ստեղծել է հնէաբանների ու պրեպարատորների հմուտ թիմ, գիտարշավներ կազմակերպել ԱՄՆ-ի հարավ-արևմուտքում, Մոնղոլիայում, կուտակել բրածո մնացորդների՝ այն ժամանակների ամենալավ հավաքածուներից մեկն աշխարհում^[14], որոնումներ իրականացրել մարդու նախնիների բրածո մնացորդներ հայտնաբերելու ուղղությամբ։

1897 թվականի նոյեմբերի 23-ին նա ընտրվել է Թեոդոր Ռուզվելտի և Ջորջ Բըրդ Գրինելի կողմից հիմնադրված բնապահպանական ընկերության՝ Բուն և Քրոքեթ ակումբի (Boone and Crockett Club) անդամ^[15]։

1909-1925 թվականներին եղել է Նյու Յորքի կենդանաբանական ընկերության նախագահը։

1886 թվականին ընտրվել է Ամերիկյան փիլիսոփայական ընկերության անդամ^[16], 1901 թվականին՝ արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիայի անդամ^[17]։ 1903 թվականին նա գիտականորեն նկարագրել և անվանել է Ornitholestes-ը, 1905-ին՝ Tyrannosaurus rex-ը և Albertosaurus-ը, 1923-ին՝ Pentaceratops-ը, 1924-ին՝ Velociraptor-ը։

1929 թվականին Օսբորնը ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի կողմից պարգևատրվել է Դանիել Ժիրո Էլիոթի մեդալով^[18]։

Նրա որդին՝ Հենրի Ֆերֆիլդ Օսբորն կրտսերը (1887—1969), նույնպես ճանաչված գիտնական էր. երկար տարիներ ղեկավարել է Նյու Յորքի կենդանաբանական ընկերությունը։

Օսբորնի առավել նշանակալի գիտական աշխատությունը The Proboscidea: A Monograph of the Discovery, Evolution, Migration and Extinction of the Mastodonts and Elephants of the World խորագիրը կրող երկհատոր մենագրությունն է, որը հրատարակվել է նրա մահից հետո՝ 1936 թվականին^[19]։

Օսբորնը մեծ ավանդ է ներդրել բնության պատմության ամերիկյան թանգարանի կայացման ու կատարելագործման ասպարեզում։ Կենսագիր Ռոնալդ Ռեյնջերը նրան բնորշել է որպես «գիտության առաջնակարգ կառավարչի և երրորդական կարգի գիտնականի»^[20]։ Թերևս Օսբորնի ամենամեծ ներդրումը գիտության մեջ իսկապես էլ կայանում է նրանում, որ նա դիտողական միջոցներով հանրահռչակել է այն։ Նրա հորդորով բնության պատմության ամերիկյան թանգարանի աշխատակիցները նոր էներգիա են ներդրել ցուցադրության էական բարեփոխման համար, և արդյունքում թանգարանը դարձել է 20-րդ դարասկզբի տեսարժան առաջնահերթ վայրերից մեկը։ Թանգարանում նրա պաշտոնավարման ընթացքում արված որմնանկարները, դիորամաները և դիտողական այլ նյութերը գրավել են միլիոնավոր այցելուների և ոգեշնչել այլ թանգարանների՝ ընդօրինակելու նրա նորարարությունները^[21]։ Բայց թանգարանի ցուցանմուշները և կրթական ծրագրերը իր ռասիստական ու եվգենիստական համոզմունքներով թաթախելու, ներծծելու նրա ջանքերը անհանգստացրել են իր ժամանակակիցներից շատերին և խաթարել նրա ներդրումների դերն ու նշանակությունը^[22]։

Օսբորնը, ով 1922 թվականին ակտիվորեն մասնակցել էր Ամերիկյան եվգենիստական ընկերության հիմնադրմանը^[23], պաշտպանում էր այդ ժամանակների հասարակության վերին խավերում տարածում ստացած այն տեսակետը, որ ժառանգականությունը գերազանցում է շրջակա միջավայրի ազդեցությանը։ Նա ընդունում էր, որ գոյություն ունեն տարբեր ռասաներ ՝ ֆիքսված ժառանգական հատկանիշներով, և համարում էր, որ սկանդինավյան կամ անգլո-սաքսոնական «ռասան» ամենաբարձրն է։ Դրանից ելնելով՝ Օսբորնը եռանդուն կերպով պաշտպանում էր եվգենիկայի՝ «լավ» ռասայական պաշարը պահպանելու գաղափարը։ Իր այդ հայացքները նա առավել ցայտուն արտահայտել է Մեդիսոն Գրանտի The Passing of the Great Race գրքի երկրորդ և չորրորդ հրատարակությունների համար գրած ներածություններում^[24]։ Ի դեպ, այդ գիրքը մեծապես ազդել է նաև Ադոլֆ Հիտլերի վրա, ով The Passing of the Great Race-ն անվանել է «իր Աստվածաշունչը», քանի որ այն քարոզում էր ընտրության կոշտ համակարգի ներդրում՝ վերացնելու համար նրանց, ովքեր, ըստ գրողի կարծիքի, պետք է դիտվեն որպես «թույլ» կամ «ոչ պիտանի»^[25]։

Saurolophus osborni դինոզավր - անվանվել է Բարնում Բրաունի կողմից, 1912 թվականին։

Osteolaemus osborni աֆրիկյան գաճաճ կոկորդիլոս - անվանվել է Կարլ Պատերսոն Շմիդտի կողմից, 1919 թվականին^[26]։

• From the Greeks to Darwin: An Outline of the Development of the Evolution Idea (1894)
• From the Greeks to Darwin: An Outline of the Development of the Evolution Idea, 2-րդ հրատարակություն (1905)
• Evolution of Mammalian Molar Teeth: To and From the Triangular Type (1907)
• The Origin and Evolution of Life (1916)
• Men of the Old Stone Age (1916)
• The Age of Mammals in Europe, Asia and North AmericaԱրխիվացված 2021-08-03 Wayback Machine (1921)
• Evolution and Religion (1923)
• Man Rises to Parnassus', Critical Epochs in the Pre-History of Man (1927)
• Aristogenesis, the Creative Principle in the Origin of SpeciesԱրխիվացված 2016-10-21 Wayback Machine (1934)
• Present Problems in Evolution and Heredity (1892)
• Evolution And Religion In Education (1926)
• Aristogenesis, the Creative Principle in the Origin of Species (1934)

• Осборн (Osborn) Генри Фэрфилд // Никко — Отолиты. — М. : Советская энциклопедия, 1974. — С. 548. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 18).
• Rainger, Ronald (2004). An Agenda for Antiquity: Henry Fairfield Osborn and Vertebrate Paleontology at the American Museum of Natural History, 1890–1935. University of Alabama Press. ISBN 978-0817350796.
• Regal, Brian (2002). Henry Fairfield Osborn: Race, and the Search for the Origins of Man. Ashgate. ISBN 978-0-7546-0587-4.
• Robertson, Thomas, "Total War and the Total Environment: Fairfield Osborn, William Vogt, and the Birth of Global Ecology," Environmental History, 17 (April 2012), 336–64.
• Spiro, Jonathan P. (2009). Defending the Master Race: Conservation, Eugenics, and the Legacy of Madison Grant. University of Vermont Press. ISBN 978-1-58465-715-6. (Madison Grant was a friend and collaborator of Osborn)
• National Academy of Sciences: Biographical Memoir of Henry Fairfield Osborn (1857–1935), by William K. Gregory, 1937

• Bibliography of the published writings of Henry Fairfield Osborn for the years 1877-1915
• Brief essay on Osborn's racial theories
• brief biographical sketch
• Henry Fairfield Osbornի գործերը Գուտենբերգ նախագծում

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հենրի Ֆերֆիլդ Օսբորն» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հենրի Ֆերֆիլդ Օսբորն» հոդվածին։